ZEYNEL BEY VE OĞULLARININ HAKKÂRİ HÂKİMLİĞİ MÜCÂDELESİ VE İSYÂNLARI

Yıl 2007, Cilt: 10 Sayı: 2, 119 - 132, 18.02.2010

Zeki Tekin

Öz

Hakkâri hâkimliği, Osmanlının 1548 yılında Doğu Anadolu bölgesine tam
olarak hâkim olması üzerine kurulan Van beylerbeyliğine bağlanmıştır. Bölgenin
nüfuzlu ailesinden olan Zeynel Bey’e buranın yönetimi yurtluk-ocaklık sistemi ile
verilmiştir. Uzun bir süre Hakkâri hâkimi olan Zeynel Bey’in zaman zaman
civardaki yerel beylerle bazen de kendi oğulları ile rekabet ve mücadele içine
girdiğini görüyoruz. Gevaş’ta hüküm süren ve düşmanı olan Seyyid Mehmed
Bey’in isyanının ardından Zeynel Bey daha hayatta iken Albak Beyi olan oğlu
Zahid Bey kendisine isyan etmişti. Bertaraf edilen bu isyandan sonra Şahkulu
oğullarının bölge üzerinde karışıklığa sebep olan davranışlarını görmekteyiz.
Zeynel Bey’in vefatının ardından oğulları arasında çıkan hâkimiyet mücadelesi
sonucunda Zekeriya Bey isyan etmiş, daha sonra buranın yönetimi kendisine
bırakılmıştı. Zekeriya Bey’den sonra oğlu Şeref Han ve İmadüddin Beylerin
isyanlarını görmekteyiz.

Anahtar Kelimeler

Van Beylerbeyi, Hakkâri Hâkimi, Zeynel Bey, İsyan, Zahid Bey, Zekeriya Bey

Kaynakça

• Alikılıç, Dündar, (?), İrisân Beyleri, İstanbul.
• Altındağ, Şinasi, (1980), “Selim I”, İslam Ansiklopedisi, X, Milli Eğitim, İstanbul.
• Baron Joseph Von Hammer Purgstall, (1990), Büyük Osmanlı Tarihi, V, (Hazırlayanlar: Mümin Çevik, Erol Kılıç), İstanbul.
• Başbakanlık Osmanlı Arşivi, Mühimme Defteri, (1993), no:3, Tıpkıbasım, Ankara.
• BOA, Mühimme Defteri, (1993), no: 7, Özet ve Taranskripyon ,III, Ankara.
• BOA, Mühimme Defteri, no: 26.
• BOA, Mühimme Defteri, no:27.
• BOA, Mühimme Defteri, no: 29.
• BOA, Mühimme Defteri, no:32.
• BOA, Mühimme Defteri, no: 35.
• BOA, Mühimme Defteri, no: 64.
• Celal-zâde Mustafa, (1997), Selim-nâme, (Hazırlayanlar: Ahmet Uğur-Mustafa Çuhadar), İstanbul.
• Çabuk, Vahit, (1989), Solak-zâde Tarihi, II, Ankara.
• Emecen, Feridun M., (1999), “XV. ve XVI. Asırlarda Osmanlı Devletinin Doğu ve Batı Siyaseti”, XV ve XVI. Asırları Türk Asrı Yapan Değerler, İstanbul.
• ___________, (1989), “Kanuni Sultan Süleyman Devri”, Doğuştan Günümüze Büyük İslam Tarihi, X, İstanbul.
• Erendil, Muzaffer, (1976), Tarihte Türk-İran İlişkileri, Ankara.
• Evliya Çelebi b. Derviş Muhammed Zıllî, (2001), Evliya Çelebi Seyahatnâmesi, IV, (Hazırlayanlar: Yücel Dağlı-Seyit Ali Kahraman), İstanbul.
• Gökbilgin, Tayyip, (1979), “Süleyman I”, İslam Ansiklopedisi, XI, Milli Eğitim, İstanbul.
• Göyünç, Nejat, (1991), “Yurtluk-Ocaklık Deyimleri Hakkında”, Prof. Dr. Bekir Kütükoğlu’na Armağan, İstanbul.
• Grenard, Fernand, (1992), Asya’nın Yükseliş ve Düşüşü, (Çeviren: Orhan Yüksel), İstanbul.
• İbn-i Nuh, (2003), Van Tarihi, (Hazırlayan: Zeki Tekin), Van.
• Kılıç, Orhan, (1997), XVI. ve XVII. Yüzyıllarda Van (1548-1648), Van.
• Kırzioğlu, Fahrettin, (1976), Osmanlıların Kafkas Ellerini Fethi (1451-1590), Ankara.
• Küçükkaya, Abdurrahim, (2000), Yavuz Sultan Selim’in Doğu Politikası, YYÜ, Sosyal Bilimler Enstitüsü ( Basılmamış Yüksek Lisans Tezi), Van.
• Pakalın, Mehmet Zeki, (1983), Tarih Deyimleri ve Terimleri Sözlüğü, III, İstanbul.
• Sevgen, Nazmi, (1982), Doğu ve Güneydoğu Anadolu’da Türk Beylikleri, Ankara.
• Şerefhan, (1971), Şeref name Kürd Tarihi, (Çeviren: M. Emin Bozarslan) , İstanbul.
• Talay, Aydın, (1988), Bizim Eller Van, İstanbul.
• Tekin, Rahmi, “İdris-i Bitlisi ve İdrisiye Medresesi Mevkufatı”, İÜ, Tarih Dergisi (son sayıda yayınlanacak).
• Tuncel, Metin, (1997), “Hakkâri”, İslam Ansiklopedisi, XV, Türk Diyanet Vakfı, İstanbul.
• Uzunçarşılı, İsmail Hakkı , (1975), Osmanlı Tarihi, II, Ankara.
• Yalçın,Lale- Heckman, (2002), Kürtlerde Aşiret ve Akrabalık İlişkileri, (Çeviren: Gülhan Erkaya), İstanbul.