Üniversite Öğrencilerinin Evsel Atık Ayırma Davranışlarının Planlı Davranış Teorisi Yardımıyla Araştırılması

Yıl 2019, Cilt: 9 Sayı: 1, 53 - 68, 30.06.2019

Erkan Arı Veysel Yılmaz

Öz

Evsel
atıkları ayrıştırarak geri dönüştürme, kaynakları koruyarak katı atık
miktarında azalma sağlayan önemli bir çevresel davranıştır. Evsel atık ayırma
davranışı çevresel faydalarının yanı sıra, aslında etkili ve yeni bir kaynak
yaratma aktivitesidir. Her ne kadar birçok ülkede sıradan bir evsel atık
davranışı olsa da, Türkiye’de hala yeterince yaygın değil. Sürdürülebilir yeşil ve temiz bir
dünya için, insanları evsel atık davranışlarına yönelten faktörlerin
araştırılması çok önemlidir. Bu çalışmada, üniversite öğrencilerinin evsel atık
ayırmaya yönelik tutum ve davranışları Ajzen’in Planlanmış Davranış Teorisi
(PDT) modeli temelinde araştırılmıştır.  Çalışmada kullanılan araştırma modeli, yapısal
eşitlik modellemesi (YEM) yardımıyla sınanmıştır. Modelin uygunluğu, YEM
literatüründe kullanılan çeşitli uyum ölçütlerine göre değerlendirilmiştir.
Model uyumu için hesaplanan ki-kare değeri 156,19 ve (χ2/sd)değeri ise 1,46
olarak hesaplanmıştır. Analiz sonucunda “Evsel Atık Ayrıştırma Modeli” olarak
isimlendirilen modelin evsel atık ayrıştırma davranışlarının açıklanması için kullanılabileceği
belirlenmiştir. 

Anahtar Kelimeler

Atık Yönetimi, Geri Dönüşüm Programı, Planlı Davranış Teorisi, Yapısal Eşitlik Modellemesi

Investigation Of Household Waste Separation Behaviors Of University Students With Theory Of Planned Behaviour

Öz

Recycling and recycling domestic wastes is an important environmental behavior that saves
resources by reducing the amount of solid waste. In addition to the environmental benefits, domestic
waste segregation behavior is actually an effective and new resource creation activity. Although if
an ordinary household waste behavior in many countries, Turkey is still not common enough. For a
sustainable green and clean world, it is very important to investigate the factors that lead people to
domestic waste behavior. In this study, we investigated the attitudes and behaviors of university
students regarding household waste separation with a structural equation model (SEM) proposed by
Ajzen's Planned Behavior Theory (PDT). It has been determined that the Domestic Waste
Separation Model, which is proposed as a result of the analysis, can be used to explain the
household waste separation behavior. In this study, it was determined that female students were
more sensitive than males. In addition, the satisfaction variable from the local facilities added to the
model positively affected the domestic waste behavior.

Anahtar Kelimeler

Theory of Planned Behaviour, Waste management, Recycling programme, Waste separation behaviour, Structural Equation Model (SEM)

Kaynakça

• Abraham, C., & Sheeran, P. (2003). Acting on İntentions: The Role of Anticipated Regret. British Journal of Social Pyschology, 42, 495-511.
• Arı, E., & Yılmaz, V. (2016). A proposed structural model for housewives' recycling behavior: A case study from Turkey. Ecological Economics, 129, 132–142.
• Ajzen, I., 1991. The theory of planned behaviour. Organ. Behav. Hum. Decis. Process., 50, (2), 179–211.
• Bezzina, F.H.,& Dimech, S. (2011). Investigating the determinants of recycling behaviour in Malta. Manage. Environ. Quality: an Int. J., 22 (4), 463–485.
• Chan, L., B, Bishop. (2013). A moral basis for recycling: Extending the theory of planned behaviour. Journal of Environmental Psychology, 36, 96-102.
• Cheung, S.F., Chan, D.K.-S., & Wong, Z.S.-Y., 1999. Reexamining the theory of planned behaviour in understanding wastepaper recycling. Environment Behaviour, 31, 587–612.
• Chen, M.-F., & Tung, P.-J. (2010). The moderating effect of perceived lack of facilities on consumer’ recycling intentions. Environ. Behav. 42, 824–844.
• Davies, J., Foxall, G.R., & Pallister, J. (2002). Beyond the intention-behaviour mythology: an integrated model of recycling. Market. Theory,1, 29–113.
• Eskişehir Büyükşehir Belediyesi, (2019). Erişim adresi: http://www.eskisehir.bel.tr/ebb.php. Erişim tarihi: 04.02.2019.
• Eskişehir Odunpazarı Belediyesi Geri Dönüşüm Projeleri, (2007). Dönüşüm Seninle Başlar. Erişim adresi: http://www.donusumseninlebaslar.com/. Erişim tarihi: 10.03.2019.
• Eskişehir Tepebaşı Belediyesi, Çevre Koruma Kontrol Müdürlüğü, (2017). Geri Dönüşüme Tepebaşı Damga Vurdu. Erişim adresi: http://www.tepebasi.bel.tr/hd.asp?hid=6060. Erişim tarihi: 10.02.2019.
• Eskişehir Tepebaşı Belediyesi, “Tonlarca Atık Kazanıma Dönüştü”, (2019).Erişim adresi:http://www.tepebasi.bel.tr/hd.asp?hid=7971. Erişim tarihi: 20.01.2019.
• Fischbein, M., Ajzen, I. (1975). Belief Attitude, Intention and Behavior. An Introduction to Theory and Research, Reading. MA: Addison- Wesley Publishing Company.
• Ferreira da Cruz, N., Ferreira, S., Cabral, M., Simões, P., & Marques, R.C. (2014). Packaging waste recycling in Europe: is the industry paying for it? Waste Management, 34, 298–308.
• Gharfalkar, M., Court, R., Campbell, C., Zulfiqur, A., & Hilier, G. (2015). Analysis of waste hierarchy in the European waste directive 2008/98/EC. Waste Manage., 39, 305– 313.
• Ghisellinia, P., Cialanib, C., & Ulgiatic, S. (2016). A review on circular economy: the expected transition to a balanced interplay of environmental and economic systems. J. Clean. Prod., 114, 11–32.
• Grazhdani, D. (2016). Assessing the variables affecting on the rate of solid waste generation and recycling: an empirical analysis in Prespa Park. Waste Management, 48, 3 -13.Hürriyet, (2018). Çöplerden elektrik enerjisi üretimi ve katı atık geri dönüşüm tesisi hizmete açıldı. Erişim adresi: http://www.hurriyet.com.tr/coplerden-elektrik-enerjisi-uretimi-ve-kati-ati-40861140. Erişim tarihi: 02.03.2019.
• Karim Ghani WA, Rusli IF., Biak DR., & Idris A. (2013). An application of the theory of planned behaviour to study the influencing factors of participation in source separation of food waste. Waste Management, 33(5), 1276-1281.
• Klöckner, C.A., & Oppedal, I.A. (2011). General vs. Domain Specific Recycling Behaviour-Applying A Multilevel Comprehensive Action Determination Model to Recycling in Norwegian Student Homes. Resources, Conservation and Recycling, 55, 463-471.
• Knussen, C., Yule, F., Julie, M., & Wells, M. (2004). An analysis of intentions to recycle household waste: the roles of past behaviour, perceived habit, and perceived lack of facilities. J. Environ., Psychol. 24, 237–246.
• Lee, H.Y., Qu, H.,& Kim, Y.S. (2007). A Study of Personal Innovativeness on Online Travel Shopping Behaviour- A Case Study of Korean Travelers. Tourism Management, 886-897.
• Manfredi, S., Pant, R., Pennington, D.W., & Wersmann, A. (2011). Supporting environmentally sound decisions for waste management with LCT and LCA. Int. J. Life Cycle Assess. 16 (9), 937–939.
• Mosler, H.J., Tamas, A., Tobias, R., & Caballero Rodríguez, T. (2008). Guzmán Miranda O. (in press): Deriving interventions on the basis of factors influencing behavioral intentions for waste recycling, composting and reuse in Cuba. Environment and Behavior, 40(4), 522-544.
• Ramayah, T., Lee, J.W.C., & Lim, S. (2012). Sustaining The Environment Through Recycling: An Empirical Study. Journal of Environmental Managament, 102, 141-147.Singh, J., Ordonez, I. (2015). Resource recovery from post-consumer waste: important lessons for the upcoming circular economy. Journal of Cleaner Production, 134, 2342–2353.
• Tonglet, M., Phillips, P.S., & Read, A.D. (2004). Using The Theory of Planned Behaviour to Investigate The Determinants of Recycling Behaviour: A Case Study From Brixworth, U.K. Resources, Conservation and Recycling, 41, 191-214.
• Türkiye İstatistik Kurumu (TUİK), Belediye Atık İstatistikleri (2017). Erişim adresi: http://www.tuik.gov.tr/basinOdasi/haberler/2017_65_20171206.pdf. Erişim tarihi:13.02.2019.
• T.C. Çevre ve Şehircilik Bakanlığı, Ulusal Atık Yönetimi Eylem Planı (2016-2023). Erişim adresi:https://cygm.csb.gov.tr/ulusal-atik-yonetimi-ve-eylem-plani-2016-2023-hazirlandi.-haber-221234. Erişim Tarihi: 18.03.2019.
• T.C. Kalkınma Bakanlığı, (2013). İllerin ve bölgelerin sosyo-ekonomik gelişmişlik sıralaması araştırması (SAGE-2011). Erişim tarihi: 16.03.2019.