MUVAZAALI BOŞANMANIN HÜKMÜ

Yıl 2019, Cilt: 19 Sayı: 1, 80 - 92, 26.06.2019

Bedri Aslan

https://doi.org/10.30627/cuilah.548899

Cited By: 1

Öz

İslam dini aile müessesesini meydana getiren evlilik sözleşmesine çok
önem vermiştir. Bazı sözleşmelerde şart koşulmayan icap, kabul sîgaları ve
şahitler gibi birçok unsurun bu sözleşmede şart koşulmuş olması, evlilik
sözleşmesi yapılmadan nişanlanmayı meşru kılması ve birçok ayet-hadis ile
evliliğin teşvik edilmesi bunun açık göstergesidir. Evlenme sözleşmesinin sona
ermesi manasına gelen boşama da nikâh akdi gibi diğer muamelelere göre
farklılık arz etmektedir. Örneğin niyet unsuru, akit ve ibadetlerin sonucuna
etki etmektedir. Ancak boşamada niyet sınırlı bir etkiye sahiptir. Yine birçok
akit iki tarafın iradesiyle meydana gelirken boşama ise ortak iradeyle meydana
gelebileceği gibi tek taraflı iradeyle de gerçekleşebilir. Ayrıca boşamada
tedrici bir yol takip edilmesinin teşvik edilmesi de onu diğer akitlerden
ayıran bir diğer önemli özelliktir. Eşlerin birlikte yaşama imkânının
kalmadığı; eşler arası sıkıntıyı ortadan kaldırabilecek çarelerin tükendiği bir
aşamada boşamaya başvurulabilir. Fakat bununla birlikte boşama şâri‘in
sevmediği bir husustur. Bütün bunlara rağmen boşama birlikte yaşama imkânın
kalmadığı zamanda bir çare olarak kendisine başvurulan meşru bir yöntemdir. Son
dönemde kimi eşler, bazı kazanımlar elde etmek amacıyla anlaşmalı olarak mahkemeye
başvurup boşanma davası açmaktadırlar. Bunların niyeti, boşama olmayıp
arzuladıkları bazı kazanımlarına engel olan resmi nikâhı mahkeme vasıtasıyla
ortadan kaldırmaktır. Nitekim anlaşmalı olarak boşanan kimi kocaların amacı ise
Avrupa ülkelerine gidip orada başka bir kadınla evlenerek ikamet alabilmektir.
Aynı şekilde bazı kadınlar da boşamayla ölen babasının maaşından istifade
etmeyi amaçlamaktadır. Bununla birlikte resmi boşanmayla sonuçlanan davalardan
sonra eşler hiç bir şey olmamış gibi birlikteliklerine devam etmektedirler. Bu
çalışmada, İslam hukukuna göre mahkemenin verdiği boşanma kararının geçerli
olup olmadığı üzerinde durulmuştur. Ayrıca anlaşmalı olarak mahkemeye başvuran
eşlerin boşamalarıyla ilgili niyet ile amaçlarının boşamaya etki edip
etmediğini ve birlikte aynı evde yaşamalarının caiz olup olmadığı İslam hukuku
açısından değerlendirilmiştir. Eşlerin mahkemeye dava açmaları boşama
yetkilerini mahkemeye devrettikleri anlamına geldiği için onların niyetleri
boşanmanın sonucuna etki etmediği gibi mahkemenin verdiği karar da geçerli olup
boşama bir bâin (yeni bir nikâh yapılmadan erkeğin evlilik hayatına geri
dönüşüne imkân vermeyen boşama şekli) talakla gerçekleşmektedir. Öte yandan
bunların iddet süresi geçtikten sonra yeni bir evlilik sözleşmesi yapmadan
birlikte yaşamaları uygun değildir. Ayrıca mahkeme tarafından boşanan
kadınların ölen akrabalarının maaşını almaları da caiz olmadığı sonucuna
varılmıştır.

Anahtar Kelimeler: Boşama, Niyet, Hukuk, Mahkeme.

Anahtar Kelimeler

Boşama, Niyet, Hukuk

Kaynakça

• ‘Abderî, Ebû Abdullah Muhammed b. Yusuf b. Ebi’l-Kâsım (v. 897/1491), et-Tâc ve’l-İklîl li Muhtasari Halîl, Dârü’l-Kütübi’l-İlmiyye, y.y. 1994.
• Aslan, Mehmet Selim, İslam Aile Hukuku, Emin Yayınları, Bursa 2015.
• Aslan, Mehmet Selim, İslam Borçlar ve Aile Hukukunda Kasıt Unsuru, Emin Yayınları, Bursa 2017.
• Bedrân, Ebu’l-Ayneyn, Ahkâmu’z-Zevâcı ve’t-Telâk fi’l-İslam, Matba’atu Darı’t-T'elîf, Mısır 196.
• Mansûr b. Yunus b. İdris el-Behûtî (v. 1050/1640), Keşşâfu’l-Kınâ‛ ‛an Metni’l-İknâ‛ Dârü’l-Kütübi’l-İlmiyye, y.y. t.y..
• Buhârî, Muhammed b. İsmail b. İbrahim b. Muğire el-Buhâri (v. 256/870), el-Câmiu’s-Sahîh, thk. Muhammed Zuheyr b. Nasır en-Nasır, 1. Baskı, Dârü Tevki’n-Necât, y.y. 1422.
• Damâd, Abdurrahman b. Muhammed b. Süleyman (v. 1078/1668), Mecme‛u’l-Enhur fi Şerhi Multeke’l-Ebhur, thk. Halil İmran el-Mansur, Dârü’l-Kütübi’l-İlmîyye, Beyrut 1998.
• Desûkî, Muhammed b. Ahmed b. ‛Urfe ed-Desûkî, (v. 1230/1815), Hâşîyetu’d-Dusûkî ‛ale’ş-Şerhi’l-Kebîr, thk. Muhammed ‛Alîş, Dârü’l-Fikir, y.y. t.y..
• Ebû Davud, Süleymân b. Eş'as es-Sicistânî (v. 275/889), Sünenu Ebî Dâvûd, Dârü’l-Kitâbi’l-‛Arabi, Beyrut t.y..
• Ebû Zahra, Muhammed, el-Ahvalu’ş-Şahsiyye, Dârü’l-Fikri’l-Arabî, Kahire 2005.
• Esyûtî, Muhammed b. Ahmed b. Ali Şemsuddin el-esyûtî (v. 880/1476), Cevâhiru’l-Ukûd, Dârü’l-Kütübi’l-İlmiyye, Beyrut 1996.
• Eşit, Yusuf, İslam Kamu Hukukunda Devlet Birey İlişkisi (Şâfiî Mezhebi Örneği), Basılmamış Doktora Tezi, Dicle Üniversitesi sosyal Bilimler Enstitüsü, Diyarbakır 2015. Gazzâlî, Muhammed b. Muhammed Ebû Hamid el-Gazzâlî (v. 505/1111), el-Vasît fî’l-Mezheb, Darü’s-Selâm, Kahire 1417.
• Hallaf, Abdulvehhab, Ahkâmu’l-Ahvâli’ş-Şahsiyeti fi’ş-Şerîati’l-İslamiyye, Dârü’l-Kalem, Kuveyt 1990.
• Harşî, Ebû Abdillah Muhammed b. Abdullah el-Mâlikî, Şerhu Muhtasari Halîl, Dârü’l-Fıkr, Beyrut t.y..
• İbn Abidin, Muhammed Emîn (v. 1252/1836), Reddü’l-Muhtâr ‛ale’d-Dürri’l-Muhtâr, Dârü’l-Fikr, Beyrut 1992.
• İbn Asker, Abdurrahman b. Muhammed b. Asker el-Bağdâdî (v.732/1332), İrşâdu’s-Sâlik ila Eşrefi’l-Mesâlik fi Fikhi’l-İmam Malik, Mektebetu Mustafa el-Bâbî el-Halebî, y.y. t.y..
• İbnü’l-Humâm, Kemâluddin Muhammed b. Abdulvahid es-Sivâsî (v. 861/1457), Şerhu Fethi’l-Kadîr, Dârü’l-Fikr, Beyrut t.y..
• İbn Kudâme, Abdullah b. Ahmed b. Kudâme el-Makdisî (v. 620/1223), el-Muğnî fî Fıkhi’l-İmâm Ahmed b. Hanbel eş-Şeybânî, Mektebetü’l-Kahire t.y..
• İbn İshak, Halil b. İshak b. Musa el-Malikî (v. 776/1375), et-Tevdîh fi Şerhi’l-Muhtasari’l-Fer’î, Merkezu Necîbuveyh li’l-Mahtutât, y.y. 2008.
• İbn Mâce, Ebû Abdullah Muhammed b. Yezîd el-Kazvînî (v. 273/887), Sünenü İbni Mâce, thk. Muhammed Fuad Abdulbakî, Dârü’l-Fikr, Beyrut t.y..
• Kâsânî, Ebû Bekr b. Mes'ûd b. Ahmed Alâuddîn el-Kâsânî (v. 587/1191), Bedâi‛u’s-Sanâi‛ fî Tertibi’ş-Şerâi‛, Dârü’l-Kütübi’l-İlmiyye, y.y. 1986.
• Komisyon, el-Kâmusu’l-Fıkhıyyı Lugaten ve Istılahen, Dârü’l-Fikr, Dımaşk 1982.
• Komisyon, Günümüz Meselelerine Fetvalar, (Din İşleri Yüksek Kurulu Fetvaları), T.D.V. Yayınları, Ankara 1996.
• Komisyon, Mecelle-i Ahkâmı ‘Adliyye, Hikmet Yayınları, İstanbul, t. y.
• Kudûrî, Ahmed b. Muhammed b. Ahmed ebu’l-Huseyn el-Kudûrî (v. 426/1035), et-Tecrîd li’l-Kudûrî, Dâru’s-Selâm, Kahire 2006.
• Merdâvî, Ebû’l-Hasan Ali b. Süleyman b. Ahmed el-Merdâvî (v. 885/1480), el-İnsâf fî Ma‛rîfeti’r-Râcih Mine’l-Hilâf, Hacer li’t-Tibâe ve’n-Neşir, Kahire 1995.
• Mâverdî, Ebû’l-Hasan Ali b. Muhammed b. Muhammed el-Basrî el-Bağdâdî (v. 450/1058), el-Hâvî fi Fikhi’ş-Şâfiî, Dârü’l-Kütübi’l-İlmîyye, Beyrut 1999.
• Mevsilî, Abdullah b. Mahmud b. Mevdûd el-Hanefî (v. 683/1284), el-İhtiyâr li Talîli’l-Muhtâr, Dârü Kübâ, Dımaşk t.y..
• Müzenî, İsmail b. Yahya b. İsmail el-Müzenî (v. 264/878), Mühtasarü’l-Müzenî, Darü’l-M'arife, Beyrut 1990.
• Neccâr, Adnan Ali en-Necâr, et-Tefrîki’l-Kazaî Beyne’z-Zevceyn, (Yayınlanmayan Yüksek Lisans Teszi İslam Üniversitesi Gazze 2004).
• Nefrâvî, Ahmed b. Güneym b. Sâlim en-Nefrâvî (v. 1126/1714), el-Fevâkihu’d-Devânî ‛âlâ Risâleti İbn Ebî Zeyd el-Kayravânî, Dârü’l-Fikr, y.y. 1995.
• Nemerî, Ebû Ömer Yusuf b. Abdullah b. Muhammed b. Abdulberr b. Asim el-Kurtubî en-Nemerî (v. 463/1071), el-Kâfî fî Fıkhi Ehli’l-Medîne, thk. Muhammed Muhammed Ahid, İkinci Baskı, Mektebetu’r-Riyâd el-Hadîse, Riyâd 1980.
• Nevevî, Ebû Zekeriyyâ Muhyîddîn Yahyâ b. Şeref b. Murrî (v. 676/1277), el-Mecmû‛ Şerhu’l-Muhezzeb, thk. Mahmud Marahî, Dârü’l-Fikr, Beyrut 2004.
• Nevevî, Ebû Zekeriyyâ Muhyîddîn Yahyâ b. Şeref b. Murrî, Ravdatu’t-Tâlibîn ve ‘Umdetu’l-Muftîn, thk. Zuheyr eş-Şâvîş, el-Mektebu’l-İslâmî, Beyrut, 1991.
• Ömerî, Eşref Yahya Raşid el-Ömeri, Nazariyetu’Tefrîki’l-Kazai Beyne’z-Zevceyn, (Yayınlanmamış Yüksek lisans Tezi, Ürdün Üniversitesi, 2005.).
• Umrânî, Yahya b. Ebi’l-Hayr b. Salim el-Umrânî (v. 558/1163), el-Beyân fi Mezhebi’l-İmami’ş-Şafiî, Dâru’l-Minhâc, Cidde 2000.
• Râfiî, Abdulkerîm b. Muhammed er-Râfiî el-Kazvînî (v. 623/1226), Fethu’l-Azîz bi Şerhi’l-Vecîz, Dâru’l-Kütübi’l-İlmiyye, Beyrut 1997.
• Sâvî, Ahmed, Bulğatu’s-Sâlik li Ekrabi’l-Mesâlik, Dârü’l-Kütübi’l-İlmîyyye, Beyrut 1995.
• Semerkandî, Muhammed b. Ahmed b. Ebî Ahmed Ebû Bekir Alaeddin es-Semerkandî (v. 540/1145), Tuhfetu’l-Fukahâ, Dârü’l-Kütübi’l-İlmiyye, Beyrut 1994.
• Serahsî, Ebû Bekir Muhammed b. Ahmet b. Ebî Sehl (v. 483/1090), el-Mebsût, Birinci Baskı, thk. Muhyuddîn Halil, Dârü’l-Fikr, Beyrut 2000.
• Şakir, Ahmed Muhammed, Nizâmu’t-Talâk fi’l-İslâm, Mektebetu’s-Sünne, y.y. t.y..
• Şâfiî, Ebû Abdullah Muhammed b. İdris eş-Şâfiî (v. 204/820), el-‘Umm, Dârü’l-Ma‛rîfe, Beyrut 1990.
• Şeybânî, Ebû Abdillah Muhammed b. el-Hasan (v. 620/1223), el-Asl, thk. Muhammed Baynukaln, Dârü İbn Hazm, Beyrut, 2012.
• www.haberturk.com, 8, Şubat, 2017.
• Yılmaz, İbrahim, Türk Medenî Kanuna (Tmk) Göre Gerçekleştirilen Boşanmaların İslam Hukuku Açısından Değerlendirilmesi, islam Hukuku Araştırmaları Dergisi, sy.14, 2009.
• Za’bî, Ebû’l-Hasan Ahmed b. Muhammed b. Ahmed ez-Zabî (v. 415/1025), el-Lubâb fî’l-fıkhî’ş-Şâfiî, thk. Abdulkerim b. Suneytân el-‛Umerî, Dârü’l-Buhârâ, Medîne 1416.
• Zeylâî, Fahrudddîn Osmân b. Ali el-Hanefî (v. 743/1342), Tebyînu’l-Hakâ’ik Şerhu Kenzi’d-Dakâ’ik, Matbaatu’l-Emiriyeti’l-Kübra, Kâhire 1313.
• Zühaylî, Vehbe, Fıkhu’l-İslamî ve Edilletuhû, Dârü’l-Fikr, Dımaşk 2004.