İslâm Tarih Yazıcılığına Etkisi Bakımından Hz. Ömer Dönemi

Yıl 2018, Cilt: 1 Sayı: 2, 128 - 137, 28.12.2018

Ahmet İğdi

Öz

Hz. Ömer dönemin İslam tarihi açısından bazı önemli
faaliyetlerin ilk defa gerçekleştiği bir dönemdir. Bu dönemde gerçekleştirilen
bazı faaliyetler ise İslam tarih yazıcılığının doğuşunda etkili olmuştur. Hicrî
takvimin tespiti, Müslümanlarda ortak bir tarih düşüncesinin oluşmasına etki
ettiği gibi bazı tarih kitaplarının yıl eksenli olarak yazılmasında da müessir
olmuştur. Dîvân teşkilatı düzenlenirken isimlerin Hz. Peygamber’e soyca yakın
olan kabileden başlanarak yazılması, Ensâb ve Tabakât eserlerinin sistematiğine
etki etmiş ve bazı müellifler eserlerini dîvân teşklilatının sıralamasına göre
yazmıştır.

                Hz.
Ömer döneminde resmi evrakların bir sandıkta korunması, bu evrakları sonraki
nesillere ulaştırmış ve tarih-coğrafya yazarları Hz. Ömer’in muhafaza ettiği bu
malzemeyi eserlerinde kullanmışlardır. Hz. Ömer döneminde Fars krallarının
tarihini anlatan Hüdaynâme kitabının çevrildiği iddiası kanaatimizce doğru
değildir. Zira bu bilgi ulaşabildiğimiz hiçbir erken kaynakta bulunmamaktadır.

Anahtar Kelimeler

İslam Tarih Yazıcılığı, Hz. Ömer Dönemi, Hicrî takvim, Dîvân teşkilatı, Hüdaynâme çevirisi, hz, omer, omar

Kaynakça

• A’zamî, M.M. Kur’an Tarihi. çev. Ömer Türker& Fatih Serenli. İstanbul: İz Yayınları, 2006.
• Balcı, İsrafil. Hz. Ömer Döneminde Diplomasi. Ankara: Ankara Okulu Yayınları, 2006.
• Belâzurî, Ebu’l-Hasen Ahmed b. Yahya. Ensâbü’l-eşrâf. 13 Cilt, Tahkik. Süheyl Zekkâr & Riyâz Ziriklî. Beyrut: Dâru’l-Fikr, 1996.
• Belâzurî, Ebu’l-Hasen Ahmed b. Yahya. Fütûhu’l-buldân. çev. Mustafa Fayda. Ankara: Kültür Bakanlığı Yayınları. 2002
• Bîrûnî, Ebu’r-Reyhan Muhammed. Maziden Kalanlar (El-Âsâru’l-Bâkiye). çev. D. Ahsen Batur. İstanbul: Selenge Yayınları, 2011.
• Cevâd Ali. “Mevâridu Târîhi’t-Taberî”. Mecelletu’l-Mecmei’l-İlmiyyi’l-Irâkî. I/1. (1950): 143-231.
• Cevâd Ali. “Mevâridu Târîhi’t-Taberî”. Mecelletu’l-Mecmei’l-İlmiyyi’l-Irâkî. I/2. (1951): 135-190.
• Çağatay, Neşet. “Eski Çağlardan Bu Yana Zaman Ölçümü ve Takvim”. AÜİFD. 22/1. (1978): 105-138.
• Demirci, Mustafa. İslâm’ın İlk Üç Asrında Toprak Sistemi. İstanbul: Kitabevi Yayınları, 2003.
• Dineverî, Ebû Hanîfe Ahmed b. Davud. El-Ahbâr et-Tıvâl. çev. Nusrettin Bolelli & İbrahim Tüfekçi. İstanbul: Hivda Yayınları, 2007.
• Dûrî, Abdulazîz. Neşetu İlmi’t-Târîh İnde’l-Arab. Beyrut: Dâru’l-Meşrik, 1993.
• Durmuş, İsmail. “Nehcü’l-Belâğa”. Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi. 32: 538-540. İstanbul: TDV Yayınları, 2006.
• Ebû Yusuf, Yakub b. İbrahim. Kitabu’l-Haraç. çev. Ali Özek. İstanbul: Hisar Yayınevi, 1973.
• Fayda, Mustafa. “Ensab”. Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi. 11: 244-249. İstanbul: TDV Yayınları, 1995.
• Fayda, Mustafa. “İbn Sad”. Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi. 20: 294-297. İstanbul: TDV Yayınları, 1999.
• Fayda, Mustafa. Hz. Ömer Zamanında Gayr-ı Müslimler. İstanbul: Marmara Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Yayınları, 2006.
• Firdevsî. Şehname. 4 cilt. çev. Necati Lügal. Ankara: Maarif Vekaleti, 1956.
• Gibb, H. A. R. İslâm Medeniyeti Üzerine Araştırmalar. çev. Kadir Durak v.dğr. İstanbul: Endülüs Yayınları, 1991.
• Hamidullah, Muhammed. İslâm Peygamberi. 2 Cilt. çev. Salih Tuğ. İstanbul: İrfan Yayınevi. 1980.
• Hamidullah, Muhammed. Mecmûatu’l-Vesâiki’s-Siyâsiyye. Beyrut: Dâru’n-Nefâis, 1985.
• Hasan İbrahim Hasan. Siyasi-Dini-Kültürel-Sosyal İslâm Tarihi. 6 Cilt. çev. İsmail Yiğit v.dğr. İstanbul: Kayıhan Yayınevi, 1985.
• Hitti, Philip Khuri. Siyasi Kültürel İslâm Tarihi. çev. Salih Tuğ. İstanbul: Marmara Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Vakfı Yayınları, 2011.
• İbn Hişâm, Ebû Muhammed Cemâluddîn. es-Sîretu’n-nebeviyye. 2 Cilt. Tahkik. Mustafa es-Sakkâ v.dğr. Yayınevi yok. Yayın yeri yok, Ts.
• İbn Kesîr, İmâduddîn Ebu’l-Fidâ. el-Bidâye ve’nihâye. 21 Cilt. Tahkik. Abdullah b. Abdulmuhsin et-Türkî. Cize. Dâru Hecer, 1997.
• İbnü’l-Esîr, Ebu’l-Hasen İzzuddîn. el-Kâmil fi’t-târîh. 11 Cilt. Tahkik. Ebu’l-Fidâ Abdullah el-Kâdî. Beyrut: Dâru’l-Kütübi’l-İlmiyye., 1987
• İbnü’n-Nedîm, Ebu’l-Ferec Muhammed. el-Fihrist. Tahkik. Rıza Teceddüd. Tahran: Yayınevi yok, 1971.
• İbn Sa’d, Ebû Abdullah Muhammed. Kitâbu’t-Tabakâti’l-kebîr. 10 Cilt. Tahkik. Ali Muhammed Ömer. Kahire: Mektebetu’l-Hanci, 2001.
• Nicholson, Reynold Alleyne. A Literary History of the Arabs. London: T. Fisher Unwin, 1907.
• Ritter, Hellmuth. Doğu Mitolojisinin Edebiyata Etkisi Karşılaştırmalı Edebiyat Metinleri. Hazırlayan. Mehmet Kanar. İstanbul: Ayrıntı Yayınları, 2011.
• Sehâvî, Ebu’l-Hayr Şemsuddîn. el-İ’lân bi’t-tevbîh limen zemme ehle’t-târîh. (Franz Rosenthal. İlmu’t-Târîh İnde’l-Müslimîn içinde). Beyrut: Müessetu’r-Risâle, 1983.
• Sezgin, M. Fuad. Târîhu’t-Turâsi’l-Arabî, Arapça’ya çev. Mahmud Fehmî Hicâzî. Riyad: Câmiatu Riyad, 1991.
• Sezgin, M. Fuad. Buhârî’nin Kaynakları. Ankara: Kitabiyat, 2001.
• Şâkir, Mustafa. et-Târîhu’l-arabî ve’l-muerrihûn. 4 Cilt. Beyrut: Dâru’l-İlm li’l-Melâyîn, 1983.
• Şeşen, Ramazan. Müslümanlarda Tarih-Coğrafya Yazıcılığı. İstanbul: İsar Vakfı Yayınları, 1998.
• Şiblî Nu’mânî. Asr-ı Saadet. 5 Cilt. çev. Ömer Rıza Doğrul. Sadeleştiren. Osman Zeki Mollamehmedoğlu. İstanbul: Eser Neşriyat, 1978.
• Taberî, Muhammed b. Cerîr. Milletler ve Hükümdarlar Tarihi. 5 Cilt. çev. Ahmet Temir -Zâkir Kadiri Ugan. Ankara: Maarif Vekaleti, 1955.
• Taberî, Muhammed b. Cerîr. Târîhu’r-Rusül ve’l-Mülûk. Tahkik. Muhammed Ebu’l-Fadl İbrahim. Kahire. Dâru’l-Meârif, 1960-1970.
• Togan, Zeki Velidi. Tarihte Usul. İstanbul: Enderun Yayınevi, 1985.
• Uyar, Gülgûn. “Abbâsî Coğrafyasında Bir Neseb Âlimi: Zübeyrî (236/851) Ve Kitâbu Nesebi Kureyş’ine Göre Neseb Bilimi Usul, Muhteva Ve İfade Şekilleri”. İstem. 4/12. 2008: 127-152.
• Yâkût el-Hamevî, Şihâbuddîn Ebû Abdullah. (1977) Mu’cemu’l-Buldân. Beyrut: Dâru Sâdir.