Öğretmenlerin, Öğretmenlik Mesleği ve Öğretmenliğin Toplumsal Statüsüne İlişkin Görüşlerinin Belirlenmesi

Yıl 2018, Cilt: 7 Sayı: 21, 965 - 990, 12.12.2018

Rafet Aydın Osman Canavar Arif Akkın

Öz

Bir toplumda eğitimin en genel amacı, o toplumu oluşturan bireyleri, toplumsallaştırıp, topluma yararlı hale getirmektir. Bireylerin toplumsallaştırılması ve yetiştirilmesini sağlayacak kurum okullar olup bunu sağlayacak uzman kişi de öğretmendir. Bu durum, okulun niteliğinden çok öğretmenin niteliğini, öğretmenlik mesleği ve mesleğin toplumsal statüsünü önemli hale getirmektedir. Araştırmanın amacı; öğretmenlerin, öğretmenlik mesleği ve öğretmenlik mesleğinin toplumsal statülerine ilişkin görüşlerinin belirlenmesi adını taşıyan bu çalışmanın genel amacı; Burdur ilinde görev yapan öğretmenlerin, öğretmenlik mesleği, bu mesleğe etki eden meslek içi ve meslek dışı etmenleri belirlemek ve öğretmenlik mesleğinin statüsünün yükseltilmesi ile ilgili önerileri ortaya koymaktır. Araştırma Modeli; öğretmenlerin, öğretmenlik mesleği, bu mesleğe etki eden meslek içi ve meslek dışı etmenleri belirlemek ve öğretmenlik mesleğinin statüsünün yükseltilmesi ile ilgili önerileri ortaya koymayı amaçlayan bu araştırmada için tarama modeli kullanılmıştır. Araştırmanın evren ve örneklemi; araştırmanın evrenini, 2016-2017 eğitim- öğretim yılında Burdur il, ilçe ve köylerinde görev yapmakta olan 3.344 sınıf ve branş öğretmeni oluşturmaktadır. Örneklemini ise; Burdur il merkezi, ilçe ve köylerinde görev yapan öğretmenler arasından sınıf ve branş öğretmenleri ayrı ayrı düşünülmeden, rastgele, basit seçkisiz örnekleme yöntemine seçilen 334 kadın, 323 erkek olmak üzere toplam 657 öğretmen oluşturmuştur. Sonuç olarak; öğretmenlik mesleğinin sahip olduğu toplumsal statünün son yıllarda giderek düştüğü ve öğretmenlik mesleğinin toplumsal statüsünün yetersiz olduğu ifade edilebilir. Öğretmenlerin mesleği tercih ederken mesleğin saygınlığı noktasında kararsız olduklarını beyan etmeleri de söz konusu olan bulguları destekler niteliktedir. Öğretmenlerin öğretmenlik mesleğini severek tercih ettikleri, meslekten manevi haz umdukları, mesleğin yapılan işe göre maddi getirisininü yeterli olmamasına ve düşük statüsüne rağmen mesleği bırakma düşüncelerinin olmaması ve çevrelerine dahi mesleği önereceklerini belirtmeleri öğretmenliğin ne kadar kutsal bir meslek olduğuna işaret ettiği belirtilebilir. Dolayısıyla ölçekten elde edilen bulguların bir düzen içinde birbirini destekler nitelikte olduğu ifade edilebilir. Buna göre, öğretmenler yaptıkları mesleğin toplum nezdinde düşük statülü bir meslek olduğu inanıcıyla, eğitim sisteminin kendilerinden beklediği kazanımları ne verimlilikte gerçekleştirebilecekleri merak konusudur.

Anahtar Kelimeler: Öğretmenlik mesleği, sosyal statü, saygınlık, öğretmenliğin statüsü,

Abstract: The most general purpose of education in a society is to make the individuals who constitutes it socialize and helpful to the society. The institutions that will provide socialization and bring up the individuals are schools and the specialists who will provide it are teachers. This makes quality of the teacher, teaching profession and social status of profession more important than quality of the school. Research purpose; the general purpose of this study, which has the name of identifying views of teachers on teaching profession and the social status of the teaching profession, is to determine the opinions of teachers working in Burdur on teaching profession and professional and non-professional factors affecting this profession and to offer suggestions for promotion of status of teaching profession. In order to reach this general objective. Research population and sample; the population of the research composes of 3.344 classes and branch teachers who are working in city centre, towns and villages of Burdur in 2016-2017 education year. The sample composes of a total of 657 teachers, 334 female and 323 male, selected from the teachers working in Burdur’s city center, towns and villages by using simple random sampling method. According to this, it was concluded that teachers believe their wages they earn compared to the work they do are unfair, and the profession’s economic return is far from meeting their needs. It can be said that the social status of the teaching profession has gradually fallen in recent years and the social status of teaching profession is inadequate. . Teachers’ declaration about they are hesitant at the point of occupational prestige while choosing this profession also support the findings. As a result, it can be said that teaching is a holy proffession because teachers states that they prefer their professions as they like, they expect spiritual pleasure from the profession, they do not have thought of leaving the profession although the profession’s economic return is not enough compared to work and low status and they will even recommend to their social environment. . Therefore, it can be said that the findings obtained from the scale support each other in an order. According to this, it is wondered how teachers realize achievements that the education system expected from them with the belief that the profession they do has a low-status in society.

Keywords: Teaching profession, social status, respectability, teaching status

Anahtar Kelimeler

Öğretmenlik mesleği, sosyal statü, saygınlık, öğretmenliğin statüsü

Kaynakça

• ACUNER, A. M. (1994). Öğretmen örgütlenmesine ilişkin model önerisi (Yayımlanmamış Doktora Tezi). Ankara, Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Ankara.
• AKYÜZ, Y. (2003). Eğitim Tarihimizde Günümüze Kadar Öğretmen Yetiştirilmesi ve Sağlanması İlkeleri, Uygulamaları Eğitimde Yansımalar. 7 Çağdaş Eğitim Sistemlerinde
• AYAS, A. (2009). Theimportance of Teaching Profession and Current Problems in Teacher Training. İnönü University Journal of the Faculty of Education. (X, 3: 1-11).
• AYSU, B. (2007). Okul Öncesi Öğretmen Adaylarının Öğretmenlik Mesleğine Karşı Tutumlarının İncelenmesi (Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi). Ankara Üniversitesi, Fen Bilimleri Enstitüsü, Ankara.
• BÜYÜKÖZTÜRK, Ş., KILIÇ ÇAKMAK, E., AKGÜN, Ö. E., KARADENİZ, Ş. ve DEMİREL, F. (2016). Bilimsel araştırma yöntemleri. (20.baskı). Ankara: Pegem Akademi.
• CAN, S., CAN, Ş. ve DURUKAN, E. (1999). “Cumhuriyetten Günümüze Öğretmen ve Öğretmenin Yetiştirilmesi. Atatürk Üniversitesi BESYO Beden Eğitimi ve Spor Bilimleri Dergisi. (I, 1: 61-70).
• ÇELİKTEN, M., ŞANAL, M. ve YENİ, Y. (2005). Öğretmenlik Mesleği ve Özellikleri. Erciyes Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi. XIX. 2: 207- 237.
• CEYLAN, T. (2011). Toplumsal Sistem Analizinde Toplumsal Statü ve Rol. Atatürk Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi. (XV,1: 89-104).
• DEMİR, M. K. ve ARI, E. (2013). “Öğretmen Sorunları – Çanakkale İli Örneği”, Ondokuz Mayıs Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 32(1), 107-126
• DEMİRCİ, C. (1996). Hacettepe Üniversitesi Eğitim Fakültesi Fen Bilimleri Bölümü 1. ve 4. sınıf öğrencilerinin öğretmenlik mesleğine yönelik tutumlarının öğrencilere ait bazı değişkenler açısından belirlenmesi (Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi). Hacettepe Üniversitesi, Fen Bilimleri Enstitüsü, Ankara.
• ERASLAN, L. ve ÇAKICI, D. (2011). “Pedagojik formasyon programı öğrencilerinin öğretmenlik mesleğine yönelik tutumları. Kastamonu Eğitim Dergisi. (XIX, 2: 427-438)
• GÖKIRMAK, A. (2006). Öğretmen statüleri üzerine bir araştırma. (Yayımlanmamış yüksek lisans tezi). Yeditepe Üniversitesi, Eğitim Bilimleri Enstitüsü, İstanbul.
• GÜNDOĞDU, K. ve KIZILTAŞ, E. (2008). “Kariyer Basamaklarında Yükselme Sistemi ve Sınavına İlişkin Uzman Öğretmen Görüşleri. Kuram ve Uygulamada Eğitim Yönetimi. (55: 363-388).
• GÜVEN, İ. (2004). 1940’dan Günümüze Öğretmenlerin Ekonomik Sorunlarının Analizi, Milli Eğitim Dergisi, (160: 215-233
• GÜVEN, D. (2010). “Profesyonel Bir Meslek Olarak Türkiye’de Öğretmenlik. Boğaziçi Üniversitesi Eğitim Dergisi, (XXVII, 2: 13-21).
• KARA, E. (1996). Öğretmenlerin statü düzeyleri (Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi). Ankara Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Ankara.
• KARAGÖZOĞLU, G. (1987). Yükseköğretime Geçişte Öğretmenlik Mesleğine Yönelme”, Hacettepe Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, (II, 2: 34-46).
• KARAMUSTAFAOĞLU, O. ve ÖZMEN, H. (2004). “Toplumumuzda ve Öğretmen Adayları Arasında Öğretmenlik Mesleğine Verilen Değer Üzerine Bir Araştırma ”, Değerler Eğitimi Dergisi, (II, 6: 35-49).
• KETENCİOĞLU, E. (2007). Anadolu öğretmen lisesine devam eden öğrencileri öğretmenlik mesleğine yönelten etkenler (Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi). Balıkesir Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Balıkesir.
• KIZILTEPE, Z. (2002). “İyi ve Etkili Öğretmen”, Eğitim ve Bilim Dergisi. (27, 126: 10-14).
• KOÇ, E. S. (2008). “Sınıf öğretmeni adaylarının öğretmen ve öğretmenlik mesleği kavramlarına ilişkin metaforik algıları”, İnönü Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi. (XV, 1: 47-72).
• MEB. (1973). 1739 sayılı milli eğitim temel kanunu. R.G. 24/6/1973 Sayı: 14574.
• MEB. (2005). Öğretmenlik kariyer basamaklarında yükselme yönetmeliği. RG 13.08.2005/25905.
• MEB. (2008). Öğretmen yeterlikleri: Öğretmenlik mesleği genel ve özel alan yeterlikleri. Ankara: Milli Eğitim Bakanlığı.
• MEB. (2014). 19. Millî Eğitim Şûrası Sona Erdi. http://www.meb.gov.tr/19-mill-egitim-srasi-sona-erdi/haber/7594/tr adresinde, 3/08/2016 tarihinde erişildi.
• MEB. (2014a). 2015 mali yılı performans programı. http://sgb.meb.gov.tr/mebiys_dosyalar/2015_01/30052657_2015malyiliperf.prog.pdf adresinde, 03/08/2016 tarihinde erişildi.
• NAR, O. (2009). İlköğretim okullarında görev yapan öğretmenlerin arkadaşlık, başarı ve statü çabaları ve bu çabaların örgütsel vatandaşlık davranışlarıyla ilişkisinin incelenmesi (Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi). Yeditepe Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, İstanbul.
• NAZIROĞLU. B. (2015). “Osmanlı’da Öğretmenlik Anlayışı Üzerine Bir değerlendirme”, Recep Tayyip Erdoğan Üniversitesi. Sosyal Bilimler Dergisi, (I, 1: 1-10).
• OKTAY, A. (1991). “Öğretmenlik Mesleği ve Öğretmenin Nitelikleri”, M.Ü. Atatürk Fakültesi Eğitim Fakültesi Dergisi, (3: 187-193).
• OTGM. (2007). Okul temelli mesleki gelişim kılavuzu. Ankara: Milli Eğitim Bakanlığı
• ÖZER, B. ve GELEN, İ. (2008). “Öğretmenlik Mesleği Genel Yeterliklerine Sahip Olma Düzeyleri Hakkında Öğretmen Adayları ve Öğretmenlerin Görüşlerinin Değerlendirilmesi”, Mustafa Kemal Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, (V, 9: 39-55).
• ÖZPOLAT, A. (2005). “Öğretmenlik Mesleğindeki Değişmelerin Tarihsel ve Toplumsal Bağlamı”, Milli Eğitim Dergisi, (166: 30-34).
• ÖZSOY, G., ÖZSOY, S., ÖZKARA, Y. ve MEMİŞ, A. D. (2010). “Öğretmen Adaylarının Öğretmenlik Mesleğini Tercih Etmelerinde Etkili Olan Faktörler”, İlköğretim Online, (IX, 3: 910-921).
• SEFEROĞLU, S. S. (2004). “Öğretmen Yeterlikleri ve Mesleki Gelişim”, Bilim ve Aklın Aydınlığında Eğitim, (58: 40-45).
• ŞAHİN, İ. (2011). “Öğretmen Adaylarının Öğretmen İstihdamı ve Mesleki Geleceklerine İlişkin Görüşleri. Kuram ve Uygulamada Eğitim Bilimleri, (XI, 3: 1167-1184).
• TDK.(2016).Websitesihttp://www.tdk.gov.tr/index.php?option=comgts&arama=gts&guid=TDK.GTS.5796224f4edab8.19317826 adresinde 25/07/2016 tarihinde ulaşım sağlandı.
• TEZCAN, M. (1996). Eğitim Sosyolojisi. (10.Baskı), Ankara: Feryal Matbaası.
• TOK, T. N. (1996). “Okul Yöneticileri ve Öğretmenlerin Mesleki Örgütlenmeye İlişkin Görüşleri”, Kuram ve Uygulamada Eğitim Yönetimi Dergisi, (II, 4: 609- 629).
• TORUN, F. (2010). Farklı statülerde çalışan öğretmenlerin öğretmenlik mesleğine bakışları (Isparta Örneği) (Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi). Süleyman Demirel Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Isparta.
• TÜRKDOĞAN, S. C. (2014). Öğretmen adaylarının öğretmenlik mesleğini tercih etmelerinde etkili olan faktörlere göre mesleki kaygıları (Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi). Pamukkale Üniversitesi, Eğitim Bilimleri Enstitüsü, Denizli.
• YAZICI, H. (2009). “Öğretmenlik Mesleği, Motivasyon Kaynakları ve Temel Tutumlar: Kuramsal Bir Bakış”, Kastamonu Eğitim Dergisi, (XVII, 1: 33-46).
• YILDIRIM, A., ÜNAL, A. VE ÇELİK, M. (2011). “Öğretmen Kavramına İlişkin Öğretmen, Yönetici ve Müfettiş Algılarının Analizi”, Uluslararası İnsan Bilimleri Dergisi, (VIII, 2: 93-109).