ÖĞRETMENLERİN GÜÇLENDİRİLMESİNİN OKULLARDA ÖRGÜTSEL VATANDAŞLIK DAVRANIŞI GÖSTERME EĞİLİMLERİ ÜZERİNDEKİ ETKİSİ

Year 2022, , 33 - 46, 30.03.2022

Ezgi Fatma Erbaş Kelebek

https://doi.org/10.52835/19maysbd.1022201

Cited By: 1

Abstract

Bu çalışmanın amacı, psikolojik güçlendirmenin örgütsel vatandaşlık davranışı üzerindeki etkisini açıklamaktır. Bu amaç doğrultusunda Kocaeli’nde bulunan özel okullarda çalışmakta olan öğretmenlere yönelik bu araştırma gerçekleştirilmiştir. Çalışmada personel güçlendirme kavramın psikolojik boyutu olan anlam, yetkinlik, özerklik (otonomi) ve etki olarak dört boyutta ele alınırken; örgütsel vatandaşlık davranışı (ÖVD), özgecilik (diğerlerini düşünme), vicdanlılık (ileri görev bilinci), sivil erdem (örgüt gelişimine destek verme), centilmenlik (gönüllülük) ve nezaket boyutları ile incelenmiştir. Araştırmada öğretmenlerin ÖVD sergileme düzeyini belirlemek amacıyla, geçerlilik ve güvenilirliği daha önce ülkemizde yapılan araştırmalarda da test edilmiş olan ÖVD ölçeği, öğretmenlerin psikolojik güçlendirme ile ilgili algılarını ölçmek amacıyla ise psikolojik güçlendirme ölçeği kullanılmıştır. Araştırmada veri toplama yöntemi olarak anket kullanılmıştır. Açıklayıcı faktör analizleri ve hipotezleri test etmek için regresyon analizleri yapılmıştır. Araştırma kapsamında yaklaşık 210 kişiye internet üzerinden ve yüz yüze anket formunu doldurmaları amacı ile ulaşılmıştır. Toplanan verilerden eksik ve özensiz olarak doldurulan formlar değerlendirmeden çıkarılmıştır. Bu formlar da çıkarılınca değerlendirilmeye 177 adet anket kalmıştır. 177 öğretmenin verdiği cevaplara göre yapılan analiz sonuçları, psikolojik güçlendirmenin alt boyutlarından “özerklik” ve “yetkinlik” boyutlarının, örgütsel vatandaşlık davranışının alt boyutlarından “özgecilik”, “vicdanlılık” ve “sivil erdem” boyutları üzerinde istatistiksel olarak anlamlı ve pozitif etkisinin olduğunu göstermiştir.

Keywords

Personel güçlendirme, psikolojik güçlendirme, örgütsel vatandaşlık davranışı (ÖVD), eğitim sektörü.

References

• Ala, Ş. (2010). Personeli güçlendirmenin, örgütsel vatandaşlık davranışı üzerindeki etkisinde etiksel davranışın rolü (Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi). Selçuk Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Konya.
• Alizadeh, Z., Darvishi, S., Nazari, K., ve Emami, M. (2012). Antecedents and consequences of organisational citizenship behaviour (OCB). Interdisciplinary Journal of Contemporary Research in Business, 3(9), 494-505.
• Akçakaya, M. (2010). Örgütlerde uygulanan personel güçlendirme yöntemleri: türk kamu yönetiminde personel güçlendirme. Karadeniz Araştırmaları, 25, 145-174. Arslantaş, C. C. (2007). Güçlendirici lider davranışının psikolojik güçlendirme üzerindeki etkisini belirlemeye yönelik görgül bir araştırma. Anadolu Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 7(2), 227-240.
• Atalay, C. G. (2009). Personel güçlendirmeye dayalı insan kaynakları yönetimi işlevlerinin örgütsel vatandaşlık davranışına etkisi ve Eczacıbaşı topluluğunda bir araştırma (Yayımlanmamış Doktora Tezi). Dumlupınar Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Kütahya.
• Altunkese, T. N. (2002). Psikolojik iklimin örgüte adama ve örgütsel vatandaşlık davranışları ile ilişkisi üzerine bir araştırma (Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi). Osmangazi Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Eskişehir.
• Aydın, Y. (2015). Liderlik tarzları ile örgütsel vatandaşlık davranışı arasındaki ilişkide örgüt kültürünün rolü: Bursa Serbest Bölgesi’nde faaliyet gösteren firmalar üzerine bir araştırma (Yayımlanmamış Doktora Tezi). Çukurova Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü İşletme Anabilim Dalı, Adana.
• Bektaş, M. ve Karagöz, Ş. (2018). Algılanan güçlendirmenin çalışanların performans ve örgütsel vatandaşlık davranışları üzerine etkisi, Sosyal Araştırmalar ve Davranış Bilimleri Dergisi, 4(5), 31-46.
• Bitmiş, M.G., Sökmen, A. Ve Turgut H. (2014). Örgütsel vatandaşlık davranışı ölçeği: Geçerlilik ve güvenilirliğinin yeniden değerlendirilmesi. Gazi Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi, 16(2), 1-14.
• Bolat T. (2003), Personeli güçlendirme: davranışsal ve bilişsel boyutta incelenmesi ve benzer yönetim kavramları ile karşılaştırılması. Balıkesir Üniversitesi, İktisadi ve İdari Bilimler Dergisi, 17(3- 4), 199-219.
• Bolat O.İ., Bolat, T ve Aytemiz Seymen O. (2009). Güçlendirici lider davranışları ve örgütsel vatandaşlık davranışı arasındaki ilişkinin sosyal mübadele kuramından hareketle incelenmesi. Balıkesir Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 12(21), 215-239.
• Becker, T. E. ve Randal D.M. (1994). Validation of a measure of organizational citizenship behavior against an objective behavioral criterion. Educational and Psychological Measurement, 54(1), 160-168.
• Camgöz, Ö. ve Bağcı, Z. (2019). Personeli güçlendirme ve örgütsel vatandaşlık davranışı arasındaki ilişki: bankacılık sektöründe bir araştırma. Selçuk Üniversitesi Sosyal Bilimler Meslek Yüksekokulu Dergisi, 22(2), 362- 373.
• Chen, X. P., Chun H. ve Sego D.J. (1998). The role of organizational citizenship behavior in turnover: Conceptualization and preliminary tests of key hypotheses. Journal of Applied Psychology, 83(6), 922-931.
• Chiang, C. F., ve Hsieh, T. S. (2012). The impacts of perceived organizational support and psychological empowerment on job performance: The mediating effects of organizational citizenship behavior. International journal of hospitality management, 31(1), 180-190.
• Cohen, A. ve Vigoda E. (2000). Do good citizen make good organizational citizens? An empirical examination of the relationship between general citizenship and organizational citizenship behavior in Israel. Administration and Society, 32(5), 596-625.
• Çavuşoğlu, F. ve Güler, M.E. (2017). Psikolojik güçlendirme ile örgütsel vatandaşlık davranışının ilişkisi ve demografik değişkenlere göre farklılıkları: izmir şehir merkezindeki konaklama işletmelerinde bir araştırma. Seyahat ve Otel İşletmeciliği Dergisi, 14(2), 47-64.
• Çöl, G. (2008). Algılanan güçlendirmenin iş gören performansı üzerine etkileri. Doğuş Üniversitesi Dergisi, 9(1), 35-46.
• Doğan, S. ve Demiral Ö. (2009). Örgütsel bağlılığın sağlanmasında personel güçlendirme ve psikolojik sözleşmenin etkisine ilişkin bir araştırma. Erciyes İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi, 32, 47-80.
• Göktaş Kulualp, H. ve Sarı, Ö. (2019). Destekleme davranışı ve sosyal değişim teorisi kapsamında kırsal turizmin etkilerinin değerlendirilmesi. MANAS Sosyal Araştırmalar Dergisi, 8(1), 643-666.
• Gürbüz, S. (2006), Örgütsel vatandaşlık davranışı ile duygusal bağlılık arasındaki ilişkilerin belirlenmesine yönelik bir araştırma. Abant İzzet Baysal Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Ekonomik ve Sosyal Araştırmalar Dergisi, 3(1), 48-75.
• Hamawandy, N. M., Omer, A. J., Salih, H. A., Jwmaa, S. J. ve Jalla, F. B. (2021). The impact of employee empowerment on intellectual capital and organizational citizenship behavior: moderating role of demographic. Turkish Journal of Computer and Mathematics Education, 12(2), 326-333.
• İlısu İ. (2012). Personel güçlendirmenin örgütsel vatandaşlık davranışı ve işten ayrılma niyetine etkisi üzerine bir araştırma (Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi). Niğde Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Niğde.
• İslamoğlu, A. Hamdi ve Alnıaçık Ü. (2019). Sosyal Bilimlerde Araştırma Yöntemleri(SPSS Uygulamaları) 2.Baskı. İstanbul: Beta Basım Yayım Dağıtım A.Ş.
• İşbaşı, J. Ö. (2000). Çalışanların yöneticilerine duydukları güvenin ve örgütsel adalete ilişkin algılamalarının örgütsel vatandaşlık davranışının oluşumundaki rolü: bir turizm örgütünde uygulama (Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi), Akdeniz Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Antalya.
• Karaaslan, A, Ergün Özler, D. ve Kulaklıoğlu, A.S. (2009). Örgütsel vatandaşlık davranışı ve bilgi paylaşımı arasındaki ilişkiye yönelik bir araştırma. Afyon Kocatepe Üniversitesi, İ.İ.B.F. Dergisi, 11(2), 135-158.
• Karakaş, A. (2014), İşletmelerde personeli güçlü kılma yollarından personel güçlendirme. Dicle Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 6(11), 79-105.
• Kaynak Taşcı, S. (2007). Öğretmenlerin kişilik özellikleri ve örgütsel vatandaşlık davranışı, (Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi). Afyonkarahisar Kocatepe Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Afyonkarahisar.
• Keleş, Y. ve Pelit E. (2009). Otel işletmesi iş görenlerinin örgütsel vatandaşlık davranışları: istanbul'daki beş yıldızlı otel işletmelerinde bir araştırma. Ekonomik ve Sosyal Araştırmalar Dergisi, 5(2), 24-45.
• Koçel, T. (2014). İşletme Yöneticiliği (15.baskı). İstanbul: Beta Basım Yayım Dağıtım A.Ş.
• Köse, S., Kartal, B. ve Kayalı, N. (2003). Örgütsel vatandaşlık davranışı ve tutuma ilişkin faktörlerle ilişkisi üzerine bir araştırma. Erciyes Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi, 20, 1-19.
• Malkoç, A. (2011). Örgüt İklimi ve personel güçlendirmenin örgütsel vatandaşlık davranışındaki öncüllük rolü üzerine bir araştırma (Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi). Kara Harp Okulu Savunma Bilimleri Enstitüsü, Ankara.
• Mackenzie, S.B. ve Podsakoff, P.M. (1994). Organizational Citizenship Behaviors And Sales Unit Effectiveness. Journal of Marketing Research, August, 31(3), 351-363.
• Noori, M. ve Azma, F. (2013). Relationship between perceived empowerment by employees and organizational citizenship behavior (case study: public organizations in bojnourd). International Journal of Academic Research in Business and Social Sciencess, 3(8), 438-441.
• Organ, D. W. (1988). Organizational citizenship behavior: The good soldier syndrome (1. ed.). Lexington, MA: Lexington Books.
• Podsakoff, P. M., MacKenzie, S. B., Moorman R. H. ve Fetter R. (1990). Transformational leader behaviors and their effects on followers’ trust in leader, satisfaction, and organizational citizenship behaviors. Leadership Quarterly, 1(2), 107-142.
• Podsakoff, P. M., MacKenzie S. B., Paine, J. B. ve Bachrach, D. G. (2000). Organizational citizenship behaviors: A critical review of the theoretical and empirical literature and suggestions for future research. Journal of Management, 26(3), 513-563.
• Quinn, R. E. ve Spreitzer, G. M. (1997). The road to empowerment: seven questions every leader should consider. Organizational Dynamics, 26(2), 37-49.
• Spreitzer, G.M. (1995). Psychological empowerment in the workplace: Dimensions, measurement, and validation. Academy of Management Journal, 38(5), 1442-1465.
• Spreitzer, G. M. (2008). Taking stock: A review of more than twenty years of research on empowerment at work. Organizational Behavior (Handbook) 1, 54-72
• Spreitzer, G.M., Kizilos, MA. ve Nason, S. W. (1997). A dimensional analysis of the relationship between psychological empowerment and efectiveness, satisfaction, and strain. Journal of Management, 23(5), 679-704.
• Taşlıyan, M. Harbalıoğlu, M. ve Hırlak B. (2015). Personel güçlendirmenin örgütsel bağlılık ve örgütsel vatandaşlık davranışına etkisi: akademisyenler üzerine bir araştırma. Çankırı Karatekin Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 6(1), 313-334.
• Turhan M. ve Helvacı İ. (2020). Psikolojik güçlendirme ile örgütsel vatandaşlık davranışı arasındaki ilişki. Gümüşhane Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Elektronik Dergisi, 11(3), 625-640. Erişim adresi: https://dergipark.org.tr/en/download/article-file/84897.
• Ulufer Kansoy, S. (2021). Personel güçlendirmenin işletmeler açısından önemi. OPUS–Uluslararası Toplum Araştırmaları Dergisi, 18(Yönetim ve Organizasyon Özel Sayısı), 1828-1848.
• Van Dyne, L., Cummings, L. L. ve Parks, J. M. (1995). Extra-role behaviors: In pursuit of construct and definitional clarity (A bridge over muddied waters). Research in Organizational Behavior, 17, 215-285.
• Wat D. ve Shaffer M.A. (2005) Equity and relationship quality influences on organizational citizenship behaviours: the mediating role of trust in the supervisor and empowerment. Personnel Review 34(4), 406-422.
• Yener, M. ve Aykol, S.E. (2009). Girişimcilik değerleri ve örgütsel vatandaşlık davranışı üzerine bir araştırma. Süleyman Demirel Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi, 14(1), 255- 271.
• Yücel, C. ve Taşçı, S. K. (2008), Öğretmenlerin kişilik özellikleri ve örgütsel vatandaşlık davranışı, Selçuk Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 20, 685-706.
• Yücel, İ. ve Demirel, Y. (2012). Psikolojik güçlendirmenin örgütsel vatandaşlık davranışına etkisi üzerine bir araştırma. Kocaeli Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi-23, 19 – 48.
• Zengin, Y. ve Kaygın, E. (2019). Örgüt kültürünün örgütsel yenilik ve personel güçlendirmeyle ilişkisi: Şanlıurfa’da bir araştırma. Elektronik Sosyal Bilimler Dergisi, 18(70), 903-928.