Gediz Offensive

Year 1991, Volume: 7 Issue: 21, 581 - 589, 01.07.1991

Ayfer Özçelik

https://doi.org/10.33419/aamd.703246

Cited By: 1

Abstract

As it is known, right after the Armistice of Mondros, the occupation of the country from time to time and the understanding that these occupations will expand in the future have led to the emergence of a number of institutions all over the country and finally the national troops embarked upon the arms and the national struggle in the occupation regions and gradually the entire National Struggle. The name of the Kuwait National Movement, which will become its name, has occurred.

Keywords

Offensive, Gediz Offensive, İzmir, National struggle, Occupation

Gediz Taarruzu

Abstract

Bilindiği gibi Mondros Mütarekesinden hemen sonra memleketin yer yer işgali ve bu işgallerin ileride daha da genişleyeceğinin anlaşılması, bütün yurt sathında bir takım kuruluşların doğmasına yol açmış ve niha¬yet milletin silaha sarılarak nefis müdafaasına girişmesi başlangıçta işgal bölgelerindeki mahalli birliklerin ve giderek bütün Millî Mücadele’nin adı haline gelecek olan Kuvayi Millîye Hareketi’nin meydana gelmesine sebep olmuştur.

Keywords

Gediz Taarruzu, İzmir, İşgal, Taarruz, Milli Mücadele

References

• Ankara Üniversitesi Türk İnkılâp Tarihi Enstitüsü Arşivi No: 114/52363, Ali Fuat Cebesoy, Millî Mücadele Hatıraları, İstanbul 1953, s. 183-184; Bekir Sıtkı Baykal, Heyel-i Temsiliye Kararlan, Ankara 1974, s. 1-2. Ali Fuat Paşa bu cephe için Refet Bey’i (Bele) tav¬siye edecek, fakat bu husus kesin bir karara bağlanmadan Garp Cephesi Kumandanlığı ku¬ruluncaya kadar devam edecektir. (Baykal, a.g.e., s. 96).
• Bu harekâtlar için Bk. Cebesoy, a.g.e., s. 156-319; Ayfer Özçelik, Ali Fuat Cebesoy (Hayatı-Faaliyetleri)^ası\mamı^ doktora tezi. Ankara 1989, s. 196-269.
• Harb Tarihi Vesikaları Dergisi (HTVD), Yıl 6, Haziran 1957, s. 20, Vesika no: 502- 510.
• HTVD, Yıl 6, Haziran 1957, s. 20, Vesika No: 511; ismet İnönü, Hatıralar I. Kitap, Ankara 1985, s. 209 vd.
• HTVD, Yıl 6, Haziran 1957, s. 20, Vesika no: 519; Cebesoy, a.g.e., s. 285-287, (Bu plan çeşitli sebeblerle hiç bir zaman tatbik edilemeyecektir. Fahrettin Altay, 10 Yıl Savaş Ve Sonrası, İstanbul, 1970, s. 213-214). HTVD, Haziran 1965, Yıl 14, s. 52, Vesika no: 1 ı8g.
• T.B.M.M. I. Devre, C. 2, s. 248-269; Kemal Atatürk, Nutuk, c. II, Ankara 1981, s. 461-462; Cebesoy, a.g.e., s. 439-441. Cebesoy, a.g.e., 475-477; Kazım Karabekir, İstiklâl Harbimiz İstanbul 1988, s. 827- 828. Genelkurmay Askerî Tarih ve Stratejik Etüt Başkanlığı (ATAŞE) Arşivi No: 1/4285, Klasör No: 565, Dosya No: 22 (35), fihrist 5-1. Mustafa Kemal Paşa 29.12.1920 tarihinde mecliste şunları söylemekteydi “Bu kana¬at bütün orduya ve bütün rüesayı memurini mülkiye vesaireye sirayet etmişti ve oradaki halkın kalleşine şirayet etmişti hatta oraya gidip gelen mebus arkadaşlara sirayet etmişti” (TBMM Gizli Celse Zabıtları (GCZ), C.I, Ankara 1985, s. 276). ATAŞE Arşiv 1/4285, Kİ. 565, Dosya 22(35) İh- 6, “Bunun için elde toplu bulunan ve taarruza istekli görünen, müteaddid defalar teklif ve ısrar eden Ertuğrul Grubu ile (11 ve 61. Fıkralar) Kuva-yi Seyyare Kütahya ve havalisinde toplanmış bulunuyordu” (Bk. a.g.y.). ATAŞE Arşiv, 4/4478, Kİ. 648, Dos.18(12), fh. 81, 87, 101, 106, 110.
• ATAŞE Arşiv, 4/4478, Kİ. 648, Dos. 18(12), fh. 73; Nutuk C.II, s. 496; İnönü, a.g.e., s. 213. ATASE Arşiv, 4/4478, k. 648, Dos. 18(12), fh. 99. ATAŞE Arşiv, 4/4478, Kİ. 648, Dos. 18(12), fh. 88-3. ATAŞE Arşiv, 1/4285, Dos. 22(35), 81. 7-3. Aynı gün Ethem Bey’den de taarruzun daha fazla ertelenmeyerek bir an önce yapılması gerektiğine dair telgraf alınmıştı (Bk. ATA¬ŞE Arşiv 44/4478, Kİ. 648, Dos. 18(12), fh. 106). ATEŞE Arşiv, 4/4478, Kİ. 650, Dos. 18(12), fh. 80. ATAŞE Arşiv, 4/4478, Kİ. 650, Dos. 18(12), fh. 112. Toplantıda “Ethem Gediz’de bulunan düşmanın münferid bir fırka olmasından baskın halinde yapılacak bir taarruzla hem bunun imhası ve hemde cephane ve sair muharebe eşyası olarak bir çok ganaim alı¬narak, cephane ihtiyacımızı da temin edebileceğimizi ve bir harekette Kuva-yi Seyyare’nin (Uşak-Gediz) yollarını keserek Yunanlılar’ın Uşak’tan takviye kıtaatı almasına, yahud Ge¬diz’deki düşmanın Uşak’a çekilmesine mani olacağı ve bu muvaffakiyeti yüzde yüz temin edeceğini söyledi.
• Fırka Kumandanı Arif Bey de Ethem Bey’i takviye edecek mütalaada bulundu. Ben...61. Fırkanın da muharebe edebilecek ve vazifesini ifa edebilecek kudrette olduğunu söyledim. Ertuğrul Grubu Kumandanı da... lehine olduğunu ihsas etti.” (İzzettin Çalışlar, istiklâl Harbi Hatıratı, II. Kısım, 61. Fırkanın Gediz ve Kütahya Muharebeleri, İstanbul 1932, s.6-7) “Bu konuşmalar sırasında Ethem Bey,Demirci Muharebelerinde olduğu gibi Gediz Savaşlarında da aynı gayret ve cesareti göstereceğinden bizi tereddüd ve endişeye düşürme¬mişti. Bilakis çok hahişker (istekli) görünmüştü” (Cebesoy, a.g.e., s. 498).
• ATAŞE Arşiv, 1/4285, Kİ. 565, Dos. 22(35), İh- 7"4> 4/4478, Kİ. 648, Dos. 18(12), İh. 121. ATAŞE Arşiv 1/4285, Kİ. 565, Dos. 22(35), 81. 6, Mustafa Kemal Paşa taarruzun seyri hakkında “dalgalı ve disiplinsiz emrü kumandansız” ifadesini kullanırken (Kemal Atatürk, Nutuk, C. II, İstanbul 1981, s. 497), Ali Fuat Paşa “Eğer Birinci Kuva-yi Seyyare bütün gün bir düşman, taburu karşısında seyirci kalmasa ve Demirci Muharebelerindeki cesaret ve faaliyeti burada da göstermiş olsalardı, kahraman piyadelerimizin araziden iyi is¬tifade ederek yapmış oldukları cesurane hücumları ile düşmanı daha gündüzden mevzile¬rinden atabilirlerdi” (Cebesoy, a.g.e., s. 499) diyor. Nitekim başarı ümidi biraz da taarruza katılan bu kuvvetlerin istekliliğine bağlanmıştı (ATAŞE Arşiv 1/4285, Kİ. 565, Dos. 22(35) fh. 6-3. ATAŞE Arşiv, 4/4478, Kİ. 648,Dos. 2O-A(ıg), fh. 49, 49-1.
• ATAŞE Arşiv, 4/4478, Kİ. 648, Dos. 2o-A(ıg), fh. 58-65. ATAŞE Arşiv, 4/4478, Kİ. 648, Dos. 2O-A(i9), fh. 58-1. Bu emre göre, 61. Tümen hemen, II. Tümen de dinlendikten sonra Gediz’e girecekti (A7/46E Arşiv 5/1135, Kİ. 826, Dos. 2, fh. 2-24). ATAŞE Arşiv, 1/4285, Kİ. 565, Dos. 22 (35), fh. 6-8. ATAŞE Arşiv, 4/4478, Kİ. 648, Dos. 30-AO9), fh. 59, 59-1, 59-3. ATAŞE Arşiv, 4/4478, Kİ. 648, Dos. 2O-A(ıg), fh. 77. Bu sırada Ankara gerek cepheden çelişkili haberler almaları gerekse Yunanlıların 25.10.1920’de Bursa cephesinden taarruza geçmeleri sebebiyle endişe içinde olmalı ki, Mus¬tafa Kemal Paşa 26.10.1920’de, Ali Fuat Paşa’yı telgraf başına çağırarak “Şimdiye kadar vermiş olduğunuz rapor ve emir suretlerinden vaziyet-i hakikiyeyi anlamak ve istimâ edildi¬ği (şifre) olan muvaffakiyetin mevsukiyetine inanmak mümkün olmamıştır. Meclis ve bütün memleket hareket neticesi hakkında kati beyanatına muntazırdır. Binaenaleyh en son ve mevsuk makamata müstenid raporlarınıza telgraf başında intizar ediyorum” emrini vermiş {ATAŞE Arşiv 4/4478, Kİ. 648, Dos. 20-A(i9), fh. 91-3), Ali Fuat Paşa’da cevabında mevcud tek telgraf hattının ancak cephe emirlerine kâfi geldiği ve bu yüzden geçikmeler olduğunu, düşmanın Gediz’de mağlup edilen kuvvetinin Uşak’a çekildiği fakat şiddetle takip edildiği, Yenişehir ve İnegöl taraflarında taarruz eden Yunanlıların ise 24. Tümen tarafından durdu¬rulduğu haberini vermiştir. {ATAŞE Arşiv 4/4478, Kİ. 648, Dos. 2O-A(ıg), fh. 91-2; TBMM Zabıt Ceridesi C. IV, s. 198; Cebesoy, Millî... s. 505).
• ATAŞE Arşiv, 4/4478, Kİ. 648, Dos. 20-A(İ9), fh. 85.
• Genelkurmay Harb Tarihi Başkanlığı Yayınlan, Türk İstiklâl Harbi (TİH) II. Cild, II. Kısım, Ankara 1965, s. 329, 330. Uşak’ın kurtanlması düşünülürken, Hamidiye hanında¬ki Kuva-yi Seyyare’nin bu yenilgisi Ali Fuat Paşa’yı oldukça üzmüş olmalı ki, çektiği “tehiri mucib-i idam” bir telde kullandığı çok sert ifadelerle Kuva-yi Seyyare’nin böyle birden bire çekilmesinin uygun olmadığını bildirmiştir {ATAŞE rirpu 4/4478, Kİ. 648, Dos. 2O-A(ıg) fh.
• Bu taarruz sırasında cephede hizmet gören Rahmi Apak’a göre Gediz Taarruzu iyi düşünülmüş makul bir hareket idi. Boş durmaktansa düşmana karşı bir faaliyet göstermek lâzımdı. Fakat askerlerin ve subayların talim ve terbiye noksanı henüz kurulmakta olan kı¬taların emir ve kumanda heyetlerinin birbirleriyle kaynaşmamış olmaları ve çetelerin gizli maksatları yüzünden sonuçlandırılmadı (Bk. Rahmi Apak, İstiklâl Savaşında Garp Cephesi Nasıl Kuruldu, İstanbul 1948, s. 211) Ethem Bey ise Gediz Taarruzunun Yunanistana seçim¬lere ve dolayısıyla cepheye tesir ettiğini anlatmaktadır, (Bk. Çerkeş Ethem, Çerkeş Etkenim Ele Geçen Hatıraları, 1962, s. 119-120).
• ATAŞE Arşiv, 1/4285, Kİ. 565, Dos. 22(35) fh- 6-9. TİH. II. Cild, II. Kısım, s. 324. TBMM, GC/Ç C. I. s. 476; Nutuk, C. II, s. 499, Ethem bu muharebe’de üzerine düşen görevi yerine getirmediklerini iddia ve ifade etmektedir, (Bk. Çerkeş Ethem’in Ele Ge¬çen Hatıraları, s. 119). TBMM. GC£. C.I., s. 276, Nutuk, C. II, s. 499; Gebesoy, a.g.e., s. 499-500. ATAŞE Arşiv, 4/4478, Kİ. 654, Dos. 4(41), fh. 8; İnönü, Hatıralar, I. Kitap, s. 213-214
• 36 A TASE Arşiv, 4/4478, Kİ. 655, Dos. 22(43), *h. 16, Garp Cephesi Kumandanı İsmet Bey’in 31.12.1920 tarihinde yayınladığı Beyanname Ethem ve arkadaşlarının durumlarını göstermek bakımından ilginçtir.