Hüseyin Rauf Orbay (1880-1964)

Year 2004, Volume: 20 Issue: 59, 597 - 642, 01.07.2004

Mustafa Alkan

https://doi.org/10.33419/aamd.702817

Cited By: 3

Abstract

Hüseyin Rauf Orbay vvas bonı in İstanbul in 1880. Hisfather is Admiral Mehmet Muzaffer Pahsa. His mother is Hayriye Ruveyde Hanım. He went to Cibali Primary School. His Secondary school is Trablus Military School. He attended high school in Heybeliada Navy School. He joined Navy Army as a üeutenant in 1899. He vvorked on various vvarship by 1918. He vvas knovvn by Hamidiye Attack during Balkan Wars era. İn First World War, he fiehted in Iran i an side. He Worked as a Navy Army Leader. He vvorked as a Navy Seruent in the goverment that vvas established af ter the vvar. At the same time, he singed Mondros Agreement as cheaf delegate. He attended the Ottoman Assembly on behalf of representitive after the Kongre during Turkish Independence War. Meanvvhile, he vvas exiled by English having being arrested. After he vvas releived in Malta, at first he vvorked as Minister of Public Works then he became prime minister and representitive Turkish Great National Assembly. He took part among the foıınders of the Terakkiperver Republic durin the Republic era. He became İndependent vvhen his party vvas abolİshed because of Şeyh Said Rebel, He vvas charped vvith İzmir assassination against Atatürk. At that time, he couidn’t return to country being abroad. He retıırned toTurkey in 1935. He vvas appointed as a London Embessador in 1942. He left the goverment duty asking his retirement. At the end, until he died in İstanbul in 1964, he spent his follovviııg life travelling and giving lectures, conferences in Universitİes. Hüseyin Rauf Orbay is an important sol d i er and politician at the time from the Ottoman Empire to the Turkish Republic

Keywords

Hüseyin Rauf Orbay, Navy Army, , Hamidiye Attack, Mondros Agreement, National Struggle, Council of Minister

Hüseyin Rauf Orbay’m Hayatı (1880-1964)

Abstract

Hüseyin Rauf Orbay, 1880 yılında İstanbul Cibali’de doğdu. Babası Amiral Mehmet Muzaffer Paşa, Annesi Hayriye Rüveyde Hanımdır. Rauf Bey, ilkokulu Cibali İlkokulunda, ortaokulu Trablus Askerî Rüştiyesinde, liseyi Heybeliada Bahriye Okulunda okudu. Rauf Bey, 1899’da teğmen rütbesiyle Deniz Kuvvetlerine katıldı. 1918 yılma kadar değişik savaş gemilerinde görev yaptı. Balkan Savaşları döneminde Hamidiye Akmıyla tanındı. Birinci Dünya Savaşı’nda; İran Cephesi’nde savaştı. Deniz Harbiye Reisliği görevinde bulundu. Savaşın sonunda kurulan Ahmet İzzet Paşa Hükümetinde Bahriye Nazırlığı yaptı. Bu sırada Baş Murahhas olarak Mondros Mütarekesi’ni imzaladı. Türk Kurtuluş Savaşı döneminde; kongrelerden sonra, Heyet-i Temsİliye adına Son Osmanlı Meclisi (Meclİs-i Mebusan) toplantısına katıldı. Bu sırada İngilizler tarafından tutuklanarak Malta’ya sürüldü. Malta’dan kurtulduktan sonra, önce Nâfia (Bayındırlık) Bakanlığı, sonra Başbakanlık ve TBMM Başkan Vekilliği yaptı. Cumhuriyet Devrinde; Terakkiperver Cumhuriyet Partisi‘nin kurucuları arasında yer aldı. Şeyh Said İsyanı sebebiyle partisi kapatılınca bağımsız kaldı. Atatürk’e karşı tertiplenen İzmir Suikastında ceza aldı. Bu sırada yurt dışında olduğundan 10 yıl yurda dönemedi. Türkiye’ye 1935 yılında döndü. 1942 yılında Londra Büyükelçisi tayin edildi. 1944 yılında emekliliğini isteyerek kamu görevinden ayrıldı. Nihaî olarak, 1964’de İstanbul’da vefat edene ka¬dar, hayatını üniversitelerde ders ve konferanslar vererek ve seyahatlere çıkarak geçilmiştir. Hüseyin Rauf Orbay, OsmanlI’dan Cumhuriyet Devrine uzanan süreçte önemli bir asker ve siyaset adamıdır.

Keywords

Hüseyin Rauf Orbay, Deniz Kuvvetleri, Hamidiye Akını, Mondros Mü¬tarekesi, Millî Mücadele, Heyet-i Temsİliye

References

• Erberk İnam, Rauf Bey, İstanbul 1965: Kâzım Çavdar, Cumhuriyetin 50. Yılı Dolayısıyla, Atatürk’ün Silah Arkadaşları, İzmir 1973, 156 s.; Cemal Kııtay, OsmanlI’dan Cumhuriyete Yüz¬yılımızda Bir İnsanımız Hüseyin Rauf Orbay, c, V, İstanbul 1992; Süleyman Atascven, Rauf Or¬bay, Biyografisi, İzmir 1997. Dokuz Eylül Üni, Y. Lisans Tezi (Yayınlanmamış), Rauf Bey, "Kim kimdir’' kitabı için istenen ankette doğum yılını 1881 olarak vermiştir, Bkz. F. Kandemir. a.g.e., s, 14 Mehmet Muzaffer Paşa. Osrnanlı Deniz Kuvvetleri komutanlanndandı. Meşrutiyet'in ilânına kadar Bahriye Şûrası’nda görev yaptı. Daiıa sonra Bahriye Muhakeme Dairesi
• Reisi ve Âyâıı Azalığı görevlerinde bulundu. Bkz. E. İnam, a.g.e., s. 4. R. Orbay, a.g.e., II. s. 190; "Çerkez asıllı” okluğuna dair bkz. S. Selek, a.g.e.. 1, s. 667. Türk Parlamento Tarihi, Millî Mücadele ve TBMM I. Dönem (1919-1923), e. III. TBMM Vakfı Yayınları, No: 6, s. 880-8i. E. İnam, a.g.e.,s. 6 Ali Fuad Cebesoy, Sınıf Arkadaşım Atatürk. Anka Ofsel, İstanbul (Tarihsiz), s. 167. Kâzım Karabekir, İttihat ve Terakki Cemiyeti (1896-1909), İstanbul 1982, s. 434-41. İsmet Parmaksızoğlu "Hiiseybı Rauf Orbay” t Türk Ansiklopedisi., c, 25, İstanbul 1977. s. 458. İsmet Bey (İnönü), Yemen hâkimi İmam Yahya ile görLiş ttik ten sonra geri dönerken Bcyı ııt İ.J- mam'nda Hamidiye Kruvazörü ile karşılaştığını belirtmekte ve "Kumandan Ratıl' Beye buluşmak ger¬çeklen bir bahtiyarlıktı" demektedir. İsmet İnönü. Un tınılar, I, (Yayına Hazırlayan: Sabahattin Selek). İslanbLd 1985, s. 78 E. İııaın, a.g.e.,s, 118. R. Orbay, a.g.e.,1. s. 28, Tİirk Parlamento Tarihî, s. 880-81; E. İtıtım, a,g.e.,s. 65; Fethi Okyar, Hamidiye Harekâtım. "Balkan savaşlarında yaşanan tek istisna başarı" olarak nitel em ekledir. Bkz. Üç Devirde Bir Adımı (Yay, Haz, Cemal Kııiay), Dilek Matbaası, İstanbul 1980: s. 189. E. İııaın, tı.g.e.,s. 65-67. Rauf Bey, "Heyet-i SeferiyesiYıdeki subayların İran ordusu’nun çekirdeğini oluşturmak üze¬re İranlIların emrine verilmesi teklif edildi. Bkz. Genel Kurmay Askerî Tarih Stratejik Etüt Daire¬si Başkanlığı Arşivi (Al’ASE), i 95, Dosya: 250/825, Fihrist: 13, 15; Buradaki Müfreze için bkz. İsra¬fil Kıırtcephe- Mustafa Balcıoğhı, ,L Rauf Bey Mlifıvzesi”, OTAM.. Sayı: 3, (Ankara 1992). s. 247-69. E. İnam, a,g.e.,s. 69. Tiirk Parlamento Tarihi, s. 881; Parmaksızoğlu, a.g.c,,s, 458. Cemal Kutay, "Mitli Mücadele’ain Gerçek Öncüleri re Arkadan Gelenler". Tiirk Dünyası Tarih Dergisi, Sayı: 3, İstanbul. Mart 1987. s. 21. Kutay, s, 21 R. Orbay. ıı.g.e., 1, s. 58-64 Osmanlı Heyeti; Rauf Bey, Reşad Hikmet, Yarbay Sadtıllah ve Sekreter Alî Fuad (Tükgcldi )'dan oluşuyordu. Heyetin seçimi tartışmaları içiıı bkz. AIİ Fuad Tiirkgcldi. Göriip İşittiklerim. Ankara 1951, TTK Basımevi, s. 151: Türk İstiklâl Harbi, c. I, Genel Kurmay Harp Tarihi Yaymı, s. 31-32. Cemal Kııtay, İstiklâl Savaşı’nın Maneviyât Ordnsn. İstanbul 1977, s. J5, Kııtay, a.g.e.. s. 19-21 R. Orbay, a.g.c., î. s. 89-146. S. Selek, a.g.e, I, s. 667, Ek: 33. Yeni Giin, 2 Kasım 1918; Sekıhaddin lan sel, Mondros’latı Mudanya’ya Kadar, I. Milli Eği¬tim Basımevi, Ankara 1977, s, 26. İ. İnönü, e.g.e., I. s. 169. / R, Orbay, a.g.e., I, s. 227-31. Kazım Karabekir Paşaya göre, Kurtuluş Savaşının plânı, programı ve parolası İstanbul’da karar-laştırılmıştı. Bkz. İstiklâl Harbimizin Esasları. (Yay. Haz.: Faruk Özercııgin)
• İstanbul 1991. s. 26-27. C. Kutay, a.g.m., s. 32; "İlk Beşler' için ayrıca bkz. F. Okyar, a,g.e„s. 339, R. Orbay. a.g.e., 1, s. 237. C. Kutay, a.g,m., s. 30. BOA, BED, Dahiliye, Giden, nu: 343763, A Fuad Cebesoy, Milli Mücadele Hatıraları, İstanbul 1953, s, 276; E. İnam, a.g.e., s. 74. R. Orbay, a.g.e., I, s. 289 Cemal Kııtay, Malta Sürgünleri. İstanbul 1978, s. 196. R. Orbay, a.g.c., I, s. 285-88. K. Karabekir, İstiklâl Harbimizin Esasları, s, 363. R. Orbay, a.g.e., I, s. 290 Helali-] Vatan Grubu’ıııın Genci İdare Heyeti’ııe: Celalcddin Arif Bey, ti, Rauf Bey. Vasıf Bey. Hamid Bey, Bekir Sami Bey. Selahaddİn Bahtiyar Bey, Rauf Ahmet Bey, Abdullah Azmi Bey seçildi. Bkz. A. Fııad Cebesoy, Milli Mücadele Hatıraları, s, 305: R. Orbay, a.g.e., II, s. 30. R, Orbay, a.g.e., II, s, 29. Atatürk, Rauf Beyi geri çağırmasını "..lıükûmel kurmaya ve yönetmeye yetenekli kişilerin bitimi- ması önemliydi.” şeklinde açıklamakladır. Bkz. Mustafa Kemal Atatürk, Nııtuk, 1, s. 409, Vesika: 254 R. Orbay, u.g.c., II, s. 30 ATAŞE, Kî. İH, D. [99-399, F. 10-12; Bilâl Şimşir, Malta Sürgünleri, Ankara 1985, s. 173- 75; R. Orbay, a.g.e., II, 38-40. E Okytır, a.g.c,, s. 298-99. TBMM Zabıt Ceridesi, e. XXI, s. 357-59; Hakimiyct-i Milliye, Sayı: 557, Tarih 14Temmuz 1922, Cama; E. İnam. a.g.e.,s. 76. Nutuk, II, s. 664. E Okyar, a.g.c., s. 298-99.
• TBMM Gizli Celse Zabıtları, e. 111, (27 Şubat 1338/1923), İş Bankası Yayınlan, s, 711.
• F. Kandemir, a.g.e., s. 74. TBMM Gizli Celse Zabıtları, e. III, s. 1042-46; TBMM Zabıt Ceridesi, Devre 1, e. XXIV, s. 314-15; 39, 562-65; R. Orbay, a.g.e., s. 106-110. Nutuk. II. s. 686. TBMM Zabıt Ceridesi, Devre 1. e. XXIV, s. 335-37; R. Orbay, a.g.e., II. s. 116; Nutuk, il, s. 681-83; Rıza Nur. Hayat ve Hatıratım. III, İstanbul 1967, s. 961-64; Cemal Ku tay... .Rauf Orbay. s. 72-5; Türkiye Dış Politikasında 50 Yıl, Lozan (1922-23). Ankara 1973, s. 4, Nutuk, II, s. 681. Hakimivet-i Milliye Ga¬zetesi, 8 Kanunusani 1923, Pazartesi. F. Okyar, a.g.c.,s. 333; Ayrıca bkz. Nutuk, II, s. 669-74; TBMM'de Lozan'ın maddelerinin tartışması için bkz. TBMM Gizli Celse Zabıtları, e. III, s. 1146-62. Nutuk, İt, s. 790-93. R. Orbay, a.g.e,, 11, s. 132-33; Lozan Anlaşması’ıım onayı için bkz. TBMM Gizli Celse Za¬bıtları, IV, s. 74-89, TBMM Zabıt Cerideleri, Devre: 11, c. II, s. 90, İ. îııonii. a.g.c., II, s. 182. R. Orbay, a.g.e., II, s. 134-41. 158; Nutuk, II. s. 833. Atatürk, RauT Bcy’in bu mülakatını ağır şekilde tenkit etmekte ve Rauf Beyin kendini: “Duygularını, Cumhuriyet yöneliminden başka bir reji¬mi benimsemediğim yolundadır". diyerek savunduğunu belirtmekledir (Nutuk, 11, s. 837). Nutuk, II, s.' 833 Rauf Bey, “Refet Paşanın kimi yıkmak istiyorlarsa yapıştırıyorlar: halifeeiliğr dediğini nak-letmektedir. Bkz. R. Orbay, a.g.e., II, s, 161. TBMM Zabıt Ceridesi, Devre: II, e. X, (6 Kasım 1924), s. 112; R. Orbay, a.g.e., II, s. 156; Rauf Beyin Cevabı. TBMM Zııbıt Ceridesi. Devre: II, e. X, (6 Kasım 1924), s. 112. Aynı '.cıbıl, s, 113 Bunlar. İstanbul Mebusları: Dr. Adnan Adıvar, İsmail Canpolal, Refel Paşa, Rauf Bey, Erzu¬rum: Riişlü Paşa, Halil Bey, Ziyaeddin Efendi, Dersim: Fcrudııtı Fikrî Bey. Ilakiuıiyet-İ Milliye, 18.Kasım 1924 (18 İkinciteşrîn 1340: T. Zafer Tunaya, Türkiye’de Si¬yasî Partiler (1859-1952), İstanbul 1952, s, 606-8; R. Orbay. a.g.e.,11, s, 162-68. Nutuk, I), s. 838. R. Orbay, a.g.e., II. s. 173-74; Tunaya, a.g.c.. s, 608, 13, R. Orbay. a.g.e., II, s. 235-36. R. Orbay, a.g.e., II, s. 249-57. R. Orbay, a.g.e., II, s. 260. Leyla Açba, Bir Çerkez Prensesinin Harem Hatıraları, (Yayma Haz.: Harun Açba), İstanbul 2004, LM Yayınları, s. 94-5 Tercüman Gazetesi, 19 Temmuz 1964; E. İnam, a,g.e.,s, 81 R. Orbay, a.g.e., 1, s. 9 A. Fuad Ccbesoy, Sınıf Arkadaşım Atatürk, s. 167. A. Fuad Cebesoy, aynı eser, s. 178. R. Orbay, a.g.e,, 11. s. 189-90