Turkish-Russian Affairs During the Second World War

Year 2004, Volume: 20 Issue: 59, 369 - 412, 01.07.2004

Ömer Umar

https://doi.org/10.33419/aamd.702849

Cited By: 3

Abstract

This study explorers the relations between Türk and Soviet in the peri od of World War II.
Russian politica on the relations between Türk and Soviet has consisted of planing to occupy The Bosporus and The Dardanelles since The Dynasty of Russian Czardom. During The World War II, Soviet Russia trİed continuously to get Turkey to join war for reaching this aim. But Turkey executed impartial politics and however having been known the result of the war, Turkey joined it. After the war Turkey plan to ally with USA and England to avoid Russian threats.
In this study was used Republic records, nevvspapers, the documents of Foreign Mini ster, memoirs, books and articles

Keywords

Turkey, Soviet Russia, England, France, world war II

İkinci Dünya Savaşı Sırasında Türk-Sovyet İlişkileri

Abstract

Bu çalışmada, İkinci Dünya Savaşı sırasında Tiirk-Sovyet ilişkileri hakkında bilgiler verilmektedir.
Tiirk-Rus ilişkilerinde, Çarlık döneminden itibaren Rusya’nın takip ettiği politika Boğazları ele geçirmek olmuştur. İkinci Dünya Savaşı sırasında Sovyet Rusya bu amacına ulaşmak için Türkiye’yi savaşa sokmaya çalışmıştır. Türkiye ise tarafsızlık politikası izlemiştir. Ancak savaşın sonunun belli olmasından sonra Türkiye savaşa girmiştir. Savaş sonrası ise Türkiye, ABD ve İngiltere’ye yanaşarak, Sovyet Rusya’dan gelebilecek tehlikeyi önlemeyi hedeflemiştir,
Çalışmamızda Cumhuriyet Arşivi vesikaları, gazeteler, Dışişleri Bakanlığı yayınları, hatırat ve tetkik eserlerden faydalanılarak konu aydınlatılmaya çalışılmıştır

Keywords

Türkiye, Sovyet Rusya, İkinci Dünya Savaşı, İngiltere, Fransa

References

• Gündüz Uluksar, “İkinci Dünya Savaşı Öncesi ve Savaşın Devamında Türk-Rus İlişkileri", Altıncı Askeri Tarih Semineri Bildirileri II, İkinci Dünya Harbi ve Türkiye, Ankara, 1999 Akdes Nimet Kurat, Türkiye ve Rusya. Ankara, 1990 Gündüz Uluksar, a.g.m.. Ergün Aybars. Türkiye Cumhuriyeti Tarihi I, İzmir, 1984, Kamaran Gürün, Türk-Sovyet İlişkileri (1920-1953), s. 118. Kamaran Gürün, Türk-Sovyet İlişkileri (1920-1953), s.I4l. Feridun Cemal Erkim Türk-Sovyet İlişkileri ve Boğazlar Meselesi, Ankara. 1968
• .Ahmet Şükrü Esmer-Oral Sandcr, "/kinci Dünya Savaşında Tiirk Dış Politikası”. Olaylarla Türk Dış Politikası (1919-1973), C.I. Ankara. 1982 Fahir Armaoğlıı-1 s mail Soysal, "Türkiye'nin Hitler Alınanyusı İle İlişkileri (1033-1041)", Çağdaş Türk Diplomasisi: 200 Yıllık Süreç, Ankara, 1999 Ahmet Şükrü Esmer-OraJ Sandcr, a.g.m., s. 144. Ergim Korbek. "İkinci Diinya Savşı’nda İngiltere llaşbtıkımı Winston Churciıill ile Cumhur¬başkanı İsmet İnlimi Arasındaki Adana Görüşmesi (30-31 Ocak 1043)". Altıncı
• Askeri Tarih Semi¬neri Bildirileri I İkinci Düııya Hıırbi ve Türkiye, Ankara. 1998 Necdet Ekinci, "İnönü Dönemi ve U. Diinya Savaşı Yılları", Tiirkler. C. 16, Ankara, 2002. s. 707. Rıfat Uçarol. Siyasi Tarih (1789-1999), Istan bul. 2000
• Ahmet Şükrü Esmer -Oıal Sandcr, a.g.m.. s. 146. Süleyman Kocabaş, ‘‘Türkiye'nin İkinci Dünya Harbi Politikası", Askeri Tarih Bülteni, An¬kara, (Ağustos), 1998, s.120. Orhan Avcı, "İkinci Dünya Savayı Yıllarında Türkiye’nin Dış Politikası”, Askeri Tarih Bül¬teni Dergisi, Ankara, (Ağustos), 1996, s. 164. Rifat Uçarol, a.g.e., s.633. Fahir Armaoğlu-İsmail Soysal, a.g.m., s.300. Ahmet Şükrü Esmer-Oral Sander, a.g.m., s.147. Feridun Cemal Erkin. Tiirk-Sovyet İlişkileri ve Boğazlar Meselesi, Ankara, 1968. s. 140.; Ri- l'ai Uçarol. a.g.e., s.634. Ahmel Ştikrii Esmer-Oral Sandcr, a.g.ııı., s. 148. Fahir Armaoğlıı-İsmail Soysal, a.g.m,. s.300: Feridun Cemal Erkin, Tiirk-Sovyet İlişkileri ve Boğazlar Meselesi, s. 140. Necdet Ekinci, a.g.m.. s,707. Rif'at IJçarol, a.g.e., s.634. Feridun Cemal Erkin, Tiirk-Sovyet İlişkileri ve Boğazlar Meselesi, s. 142.; Rifııl Uçarol, a.g.e., s.635. Orhan Avcı, a.g.nı,, s. 164. Kamıııaıı Giiriin, Dış İlişkiler ve Türk Politikası (1939 dan günümüze kadar). Ankara. 1983, s.72. Aydın Güngör Alacakaptan. "Tiirk-Sovyet İlişkileri (1921 -1945)". Çağdaş Türk Diplomasi¬si: 20(1 Yıllık Siireç, Ankara, 1999. s.286. TBMM, İsmet İııÖııiiTıüıı TBMM’deki Konuşmaları 1920-1973, c,2. Ankara, 1993, s.2-3. Kam uran Gürüm "Savaşın İlk Yılı v’f Türkiye'’, Altıncı Askerî Tarih Semineri Bildirileri I İkiııei Dünya Harbi ve Türkiye, Ankara, 1998, s.9. Ahmet Şükrii Esmer-Oral Sandcr, a.g.ım, s. 149-150. Rifat Uçarol, a.g.e., s.636.
• Rifat Uçarol, a.g.e., s.637. Feridun Cemal Erkin, Tiirk-Sovyet İlişkileri ve Boğazlar Meselesi, s. 160. Kamuran Gürün, Dış İlişkiler ve Tiirk Politikası (1939 dan günümüze kadar), s.73. Yavıız Özgüldür, Türk-Alıınm İlişkileri (1923-1945), Ankara, 1993, s. 133. Dışişleri Bakanlığı, Türkiye Dış Politikasında 5(1 Yıl İkinci Dünya Savaşı Yılları (1939- 1946), Ankara, 1973. s. 14. Kâmuran Gürün. Dış İlişkiler ve Tiirk Politikası (1939 dan günümüze kadar), s.75-76. Yavuz Özgüldür, a.g.e.. s. 133-134. Vatan Gazetesi, 5 Birincitcşrhı 1941, s. I, Rıfat Uçarol, a.g.e., s.642-643. Fahir Arınaoğlu-lsmail Soysal, a.g.n)., s.302. Dışişleri Bakanlığı, a.g.e., s.50; Necdet Fkiııci, a.g.m., s.710. Rilat Uçarol, a.g.e., s.638. Fahir Armaoğlıı, a.g.m., s.304. Rifat Uçarol, a.g.e., s.638. Rifat Uçarol, a.g.e., s.644. Süleyman Kocabaş, a.g.m., s. 120. Oral Saııdcr, Siyasi Tarih 1918-1994, Ankara. 2003, s. 152; Nuri Yavuz, “İkinci Diiııya Sava- y;’nda Almanya’nın Balkanlara Girmesi ve Tiirk-Abnan Münasebetlerine Tesiri”, Askeri Tarih Semi¬neri Bildirileri I İkinci Diiııya Harbi ve Türkiye, s. 161; Ergini Korbek, a.g.m.. s.87. Necdet Ekinci, a.g.m., s.710. Rifat Uçarol, a.g.e,, s.64ü. Necdet Ekinci, ıı.g.m., s.710. Ahmet Şükrü Esmer, "Savaş İçinde Tiirk Diplomasisi (1939-1945)". Çağdaş TiirkDiploma¬sisi 200 Yıllık Süreç, Ankara, 1999, s.348; Rifat Uçarol, a.g.e., s.641. Başbakanlık Cumhuriyet Arşivi (BCA), Eoıı Kodu;030 18.1.2, Kııtu No:95, Dosya No:54. Belge No: 1. Vatan Gazetesi, 30 Eyliii 194!, s. 1, Vatan Gazetesi, i Birinci teşrin 1941, s. i. Rıfat Uçarol, a,g.e,, s.641-642, Ahmet Şükrü Esmer-Oral Saııdcr, a,g.m., s. 171. Ahmet Şükrü Esmer, a.g.m.. s.348. Rifat Uçarol, a.g.e., s.645. Fahir Annaoğlıı-lsmail Soysal, a.g.m„ s.305. Ahmet Şiikdi Esmer-Oral Saııdcr, a.g.m., s. 170. Brgun Korbek, a.g.m,, s.88. Cumhuriyet Gazetesi, 7 İkinci Kaıııın 1943. s.3. Rifat Uçarol. a.g.e,, s.645. "İkinci Diinya Savayı Sırasındaki Konferanslarda Türkiye’nin Savaya Sokulması İle İ iyili Müttefik Teşebbüsleri", Altıncı Askeri Tarih Semineri Bildirileri I İkinci Dünya Harbi ve Türkiye, s. 103-104. "İkinci Diinya Savaşı'nda Türk Boğazları", Altıncı Askeri Tarih Semi¬neri Bildirileri II ikinci Dünya Harbi ve Türkiye, s. 197; Fahir Armaoğlu, 20. Yüzyıl Siyasi Tarihi (1914-1980), C.I, s.390. Cumhuriyet Gazetesi. 27 İkinci Kanını 1943. s. I. Süleyman Kocabaş, a.g.m., s.121. Cumhuriyet Gazetesi, 2 Şubat 1943, s. 1. Ergim Korbek, a.g.m., s.89-90; Ali Güler, a.g.ııı., s. 112. Necdet Ekinci, a.g.m., s.7! 1. Feridun Cemal Erkin, Dışişlerinde 34 Yıl Anılar-Yorumlar, C.I, Ankara, 1980, s. 137, Süleyman Kocabaş, a.g.m., s. 121. Güngör Cebccioğlu, "İkinci Dünya Savaşı ve Türk Silahlı Kuvvetleri", Altıncı Askeri T.ırih Semineri Bildirileri I İkinci Dünya Harbi ve Türkiye, s.358. İzzet Öztoprak, "İkinci Dünya Savaşı Döneminde Adana Görüşmelerinin Askeri Yönü". Al¬tıncı Askeri Carili Semineri Bildirileri I İkinci Dünya Harbi ve Türkiye, s. 190. Rifat Uçarol, ıı.g.e., s.647. Cumhuriyet Gazetesi, 6 Şııbat 1943, s.l. Cumhuriyet Gazetesi, 19 Mart 1943, s. 1. Cumhuriyet Gazetesi, 19 Nisan 1943, s.l, Cumhuriyet Gazetesi, 10 Haziran 1943, s.l. Orhan Avcı. a.g.m., s. 165-166. Güngör Ccbecioğlıı, a.g.m., s.363; Necdet Ekinci, a.g.m., s.7J I. Feridun Cemal Erkin. Tiirk-Sovyct İlişkileri ve Boğazlar Meselesi, s.217.: Necdet Ekinci, a.g.ııı., s.711. Rifat Uçarol, a.g.e., s.651. Kamuran Giirlin, Dış İlişkiler ve Tiirk Politikası (1939 dan günümüze kadar), s, 132-133, Ulus Gazetesi, 4 Şubat 1945, s.l. Ulus Gazetesi, 8 Şubat 1945, s. 1. Necdet Ekinci, a.g.m.. s.720. Kamııran Güriln, Dış İlişkiler ve Türk Politikası (1939 daıı günümüze kadar), s. 137. Fahir Armaoğlıı, a.g.e., s.415. Necdet Ekinci, a.g.m., s.720. Ulus Gazetesi. 13 Şubat 1945, s. I. Ulus Gazetesi, 23 Şubat 1945, s. I. Ulus Gazetesi, 7 Şubat 1945. s. I. İsrafil Kurtcephe. a.g.m., s.128.; Rifat Uçarol, ıı.g.e., s.654.
• Nuri Yavıız. a.g.ııı., s. 163. Ulus Gazetesi, 24 Şubat 1945, s.l.
• Şükrü Esmer, a.g.ııı., s.350; Necdet Ekinci, a.g.ııı.. s.721. Süleyman Kocabaş, a.g.m.. s. 121-122. Rİfat Uçarol, a.g.e., s.654; Kamaran Gürün, "17 Aralık 1925 Tiirk-Rus A/ılaş/nası", Türk- Rus İlişkilerinde 500 Yıl 1491-1992, (Ankara, 12-14 Aralık 1992). Ankara. 1999. s. 187. Ulus Gazetesi, 22 Mart 194-5. s.l: Esin Yurdııscv. "1945-1989 Diiııeıııincle Türkiye ve Bal-kanlar". Çağdaş Tiirk Diplomasisi: 200 Yıllık Süreç, s. 374; NecdeL Ekinci, a.g.m.. s.721; Kumumu Giiriin, Türk-Sovyet İlişkileri (1920-1953), s.277. İ Ulus Gazetesi, 23 Mart 1945, s, [. Ulus Gazetesi, 23 Mart 1945, s.5. Ulus Gazetesi, 31 Mart 1945, s.5. Ulus Gazetesi, 7 Nisan 1945, s. 1. Ulus Gazetesi. 30 Nisan 1945, s.i.
• Feridun Cenini Erkin, Türk-Sovyet İlişkileri ve Boğazlar Meselesi, s.251-252 Feridun Cemal Erkin, Dışişlerinde 34 Yıl Anılar-Yorumlar.. e.I, s. 148. Mehmet Gönlübol-Halûk Üllhan, “İkinci Diinya Savaşından Sonra Türk Dış Politikası (1945-1965)", Olaylarla Türk Dış Politikası (1919-1973), e.i, s.201, Aydın Güngör Aiacakaplaıı, a.g.m., s.287. Necdet Ekinci, a.g.m., s.722. Ayhan Kamel, a.g.ın., s.4-09; Dışişleri Bakanlığı, a.g.c., s.278, Son Posta Gazetesi, 9 Mart 1946, s. J. Orhan Avcı, a.g.ın.. s.167, Mustafa Hergiiner. a.g.ın., s.204-205; Necdet Ekinci, a.g.ın., s.724; Mehmet Gönliibol-Halûk Ülnıan. a.g.m., s,204. İsrafil Kurtccplıe, a.g.m., s.141. II. Dünya Savaşı Tarihi II, (Çeviren: Kerim Bağnaçık), İstanbul, 2002, s.718. Rifat Uçarol, a.g.e., s.654. TBMM. İsmet İnönü’niin TBMM’dcki Konuşmaları 1920-1973. s.59. Son Posta Gazetesi, I Ocak 1946, s.J. Son Posta Gazetesi, 2 Ocak 1946, s.l. Son Posta Gazetesi, 2 Ocak 1946, s.7. Son Posta Gazetesi, 2 Ocak 1946, s.7. BCA, Fon Kodu:030.01 Kutu No: 101, Dosya No:613, Belge No:3. Son Posta Gazetesi, 3 Ocak 1946, s. 1. Son Posta Gazetesi, 7 Ocak 1946, s. I. Son Posta Gazetesi, 28 Şubat 1946, s. I, Son Posta Gazetesi, 9 Mart 1946, s. 1. Son Posta Gazetesi, 15 Mart i 946, s.l, Son Posta Gazetesi, 16 Mart 1946. s. I. Son Posta Gazetesi, 17 Mail 1946. s. 1. Son Posta Gazetesi, 9 Mart 1946. s.l. Süleyman Kocabaş, a.g.m.. s. 122. Mehmet Gönüibol-Halûk (liman, a.g.m.. s.206. Dışişleri Bakanlığı, a.g.e., s.28(r, Hasret Çomak, "ikinci Dünya Harbi ve Türkiye, Harbin Sonrasında Tiİrkiye-AHD İlişkileri, AliD'ııin Türkiye'ye Yardım Politikası (Trtn>ttı>ı
• Doktrini ve Marx- hcıll Plânı)’’, Altıncı Askeri Tarih Semineri Bildirileri 1 İkinci Diinya Harbi ve Türkiye, s.464. Mehmet Gönlilbol-Halûk Ülıııan, a.g.m,. s.212; Ayhan Kamcl. a.g.m., s.409-410. Kanıtının Gürün, Tiirk-Sovyct İlişkileri (1920-1953), s.305; İsrafil Kıırtcephc. a.g.m., s. 148; Ayhan Kaınel, a.g.m., s.410. Mehmet Gön]ilbol-Halûk Ülıııan, a.g.m., s.213. Kamtıraıı Güriin. Tiirk-Sovyct İlişkileri (1920-1953), s.306; Mehmet Gönlübol-Halûk Üi- ınan, a.g.m.. s.215. İsrafil Kıırtcephc. a.g.m.. s. 149; Gündüz Ulııksar. "İkinci Dilııya Savayı Öncesi ve Savaşın Devamında Tiirk-Rns İlişkileri”, Altıncı Askeri Tarih Semineri Bildirileri II İkinci Mehmet Gönliibol-Halûk (liman, a.g.ııı., s.216.
• Necdcl Ekinci, a.g.m.. s.732. İsrafil Kurtcplıe. a.g.ııı., s.151. Mehmet Gönliibol-Halûk Ülmaıı, a.g,m., s.217. Orhan Avcı, a.g.m., s. 168, İsrafil Kurtcephe, a.g.m., s. 150.