Türkiye’nin Kıbrıs Politikaları (1950-1960)

Year 2000, Volume: 16 Issue: 46, 249 - 275, 01.03.2000

Mustafa Albayrak

Abstract

Kıbrıs sorunu, resmi olarak 1954 yılında Türkiye'nin gündeminde yer almaya başlamıştır. Bu tarihe kadar Türkiye, Kıbrıs adasını ele geçirmek isteyen Yunanistan karşısında sessiz bir politika izlemeyi uygun görmüştür. Bu sessizliğin nedeni; Kıbrıs'ın, İngiltere'ye ait olmasından ileri geliyordu. Yunanistan'ın Kıbrıs konusunu 1954 yılında Birleşmiş Milletlerin gündemine getirmesi üzerine, Türkiye de, bu soruna taraf olduğunu ortaya koymuştur.
Bu tarihten sonra Türkiye'nin, Kıbrıs konusunda izlediği politikalar üç aşamadan geçmiştir. Türkiye birinci aşamada; Kıbrıs'ın, İngiltere ta¬rafından Türkiye'den alındığını ileri sürerek, adanın bütünüyle Türkiye'ye geri verilmesi anlamına gelen “ilhak” tezini savunmuştur. Ancak kısa bir süre sonra bu politikanın başarılı olamayacağı anlaşılmıştır.
Türkiye, ikinci aşamada da; dönemin siyasi, ekonomik koşullarının zorlaması ve İngiltere'nin de baskıları sonucunda, 1957 yılından itibaren, Kıbrıs adasının paylaşılmasına razı olmuş, yani “taksim” tezini benimsemiştir. Ancak bu politika da, Yunanistan'ın uzlaşmaz tutumu yüzünden, gerçekleştirilememiştir.
Türkiye, üçüncü ve son aşamada ise; İngiltere'nin empoze ettiği ve taraflara baskı yaparak kabul ettirdiği, federal bir Kıbrıs Cumhuriyeti kurulması yolundaki çözümü kabul etmiştir. Bu çözümün sonucu olarak, 1959'da Zürich ve Londra Antlaşmaları imzalanmış ve İngiltere, Türkiye ve Yunanistan'ın garantörlüğünde Kıbrıs Federal Cumhuriyeti kurulmuştur.

Keywords

A.B.D., İngiltere, Kıbrıs, Türkiye, Yunanistan, Birleşmiş Milletler, Kıbrıs Federal Cumhuriyeti

References

• Aym tarihi, Sayt: 267, (Şubat 1957), s.230-31. Selıa LJMeray, Lozan Barış Konferansı, Tutanaklar, Belgeler, Takım:II, Cilt:2, Ankara,! 973, s.8. Zafer, (17-18 Ocak 1950). Demokrat Parti Meclis Grubu Gizli Müzakere Zabıtları, Dönem: IX, Cilt:3, (20 Haziran 1950),s.34. Sedat Simavi,”YineTİirk.Kıbrıs”, Hürriyet, (25 Şubat 1951). Şükrü Torun, Türkiye, Ingiltere ve Yunanistan Arasında Kıbrıs'ın Politik Durumu, İs¬tanbul, 1956,s.101-102. Zafer, (5 Nisan 1951). Abİdin Daver, “İngiltere Kıbrıs'ı Yunanistan'a Veremez”, Cumhuriyet, (21 Aralık 1951). Yeni Sabah, (3 Ekim 1954). Ayın Tarihi, Sayı: 250,(Eylül 1954),s.175. Halkçı,(13 Temmuz 1954), Ayın Tarihi, Sayı: 250, s .175-76. a.g.d„s .180. a.g.d., s .181. a.g.d„ s.182. Zafer, (30 Eylül 1954). Ayın Tarihi, Sayı:253, (Aralık 1954), s. 110-123. Halkçı, Zafer, (15-16 Aralık 1954). Halkçı, (18-20 Aralık 1954). Halkçı, (23 Aralık 1954).
• Mehmet Gönltibol-Cem Sar ve arkadaşları, Olaylarla Türk Dış Politikası (1919-1973), 3.Baskı, Ankara,! 974, s.366. Halkçı, (24 Aralık 1954). Halkçı, (30 Ocak 1955). Halkçı, (2 Mayıs 1955). Zafer, (3 Temmuz 1955). Ayın Tarihî, Sayı: 261, (Ağustos 1955), s. 170-i73. Ulus, (26 Ağustos 1955). Ayın Tarihi, Sayı:262, (Eylül 1955), s. 164-171. a.g.d.,s.l71. a.g.d.,s,174. Ahmet Şükrü Esmer, "Londra Konferansı”, Ulus (31 Ağustos 1955); Gönlübol-Sar, a.g.e., s.367. Ayın Tarihî, sayı:263, (Ekim 1955), s. 101. Uius-Zafer,(tO Mart 1956) Ulus-Zafer, (11 Mart 1956). Ulus, (12-13 Mart 1956). Ulus, (20-24 Mart 1956); Zafer, (30 Mart 1956). Ulus-Zafer, (10-11 Mayıs 1956). Ulus, (29 Haziran 1956).
• Zafer, (12 Temmuz 1956). D.P.M.G.G.M.Z., Dönem: X, Cilt: 173, (5 Temmuz 1956), s.49.
• D.P.M.G.G.M.Z.,Dönem:X, Cilt: 175, (12 Temmuz 1956), s.9-12. a.g.z., s.34-37. a.g.z., s.37, a.g.z., s.54-56. Ulus, (12 Ağustos 1956). Ulus, (29 Ekim 1956), Nihat Erim, Bildiğim ve Gördüğüm Ölçüler İçinde Kıbrıs, Ankara, t.y., s. 13. Gönlübol-Sar, a.g.e., s.377. Ulus-Zafer, (20 Aralık 1956). Ayın Tarihi, Sayı: 277, (Aralık 1956), s.325. Türkiye Biiyük Millet Meclisi Zabıt Ceridesi, Devre: X, Cilt: 15,(28 Ocak 957), s.351 -353. D.P.M.G.G.M.Z., Dönem: X, Cilt: 222, (22 Mayıs 1958), s.84-95. Zafer, (13 Şubat 1957). Zafer, (27 Şubat i957). Ulus, (30 Mart 1957). Ulus, (U-L2Nisan 1957). Albayrak, a.g.L, s.1021, Zafer, (4 Mayıs 1957). D.P.M.G.G.M.Z., Cilt: 188,s.63. a.g.z,,s.72-75. Ayın Tarihi, Sayı:285, (Ağustos 1957), s.24-1. Hidayet Yavuz (Hazırlayan), Konuşmalarıyla Menderes, Cilt: I, İstanbul, 1958, s.35. İsmail Arar, Hükümet Programları (1920-1965), İstanbul, 1968, s.304. Cumhuriyet-Zafer, (19 Aralık 1957). Cumhuriyet, (19 Aralık 1957). D.P.M.G.G.M.Z., Dönem: XI, Cilt: 210, (26 Aralık 1957),s.74-75. Ayın Tarihi, Sayı: 277, (Aralık 1957), s.325. Fahir Armaoğlıı, Siyasi Tarih (1789-1960), Ankara, 1975, s.817. Ulus-Zafer, (16 Ocak 1958). D.P.M.G.G.M.Z.,Dönem: XI,Cilt: 222,(22 Mayıs 1958),s.92-95. a.g.z., s.105. a.g.z., s. 137-138. Ulus-Zafer, (9-13 Haziran 1958). Ulus,(13 Haziran 1958). D.P.M.G.G.M.Z., Dönem: XI, Cilt: 230,(27 Haziran 1958), s. Ulus, (14 haziran 1958). Ulus, (14 Haziran 1958). Ulus, (16 Haziran 1958). Ulus-Zafer, (29 Haziran 1958). T.B.M.M.Z.C., Dönem: XI, Cilt: 230.(24 Haziran 1958), s .32-62. Ulus, (16 Haziran 1958). D.P.M.G.G.M.Z., Dönem: XI, Cill: 230, s.38-39. a.g.z., s.77-78. Ulus, (4 Temmuz 1958). Ulus, (12-20 Temmıızl958). Ulus, (11 Ağustos 1958). Gönlübol-Sar, a.g.e., s.387-388. Ulus, (26 Ağustos 1958). Gönlübol-Sar, a.g.e., s.391. a.g.e., s.393-394. Zafer, (21 Ocak 1959); Zafer, (12 Şubat 1959); Vatan Cephesi, (6 Şubat 1959). Vatan Cep¬hesi, (16 Şubat 1959). D.P.M.G.G.M.Z., Dönem: XI, Cilt: 258, (12 Şubat 1959), s.39-41. Zafer, (20 Şubat 1959). bahir Armaoğlu, Kıbrıs Meselesi (1954-1959), Türk Hükümeti ve Kamuoyu Davranışları, Ankara, 1963. T.B.M.M.Z.C., Dönem: XI, Cilt: 8, (4 Mart 1959), s.22-24. a.g.z.,s.55-59. Ulus-Zafer, (28 Mart,4 Aralık, 15 Aralık 1959). Ulus, (16 Aralık 1959). Ulus, (7 Nisan 1959).