Asım Us Ve Vakit: Millî Mücadele Yıllarına Dair Genel Bir Değerlendirme (1919-1920)

Year 2020, Volume: XXXVI Issue: 102, 201 - 254, 01.11.2020

Volkan Payaslı

https://doi.org/10.33419/aamd.815929

Abstract

Bu çalışmada; 1919 ve 1920 yıllarının perde arkasını, İstanbul
hükûmetinin ikircikli politikasına rağmen Mustafa Kemal Paşa’nın
Anadolu’da Kurtuluş Savaşı’nı örgütlemek için vermiş olduğu
mücadeleyi Asım Us’un kalemi ve Vakit gazetesine yansıyan manşetler
üzerinden okunacaktır. Asım Us, Mülkiye yıllarından edinmiş olduğu
bilgi birikimini yazılarına taşıyarak Kurtuluş Savaşı’nın haklılığını
ve hukuksal boyutunu -ömrünü adadığı- gazetesinde ortaya koymaya
çalışmıştır. Özellikle bu durumu açıklarken kaleme aldığı yazılarını
İzmir ve Trakya’nın demografik yapısını gösteren istatistiki verilere
dayandırmıştır. Her zaman Türk nüfusunun Rum nüfusundan daha
çok olduğunu dile getirmiş hatta tarafsız bir komisyonun bu konuda
araştırma yapmasını dahi yazılarında talep etmiştir. Çalışmada
Anafartalar kahramanı Mustafa Kemal ayrıca İsmet (İnönü) ve Fevzi
(Çakmak) paşaların Millî Mücadele’nin birer lideri olarak tanıtıldığına
şahit olunulacaktır. Arşiv belgelerinin, dönem basınının, yerli ve
yabancı gözlemcilerin aktardığı bilgilerle 1919-1920 yılına ışık tutmak
ve literatürdeki noksanlığın giderilmesi araştırmanın temel amacıdır.
Ayrıca bu çalışmayla İzmir’in Yunanlar tarafından haksız yere işgali,
Sevr’e giden süreç, mağlup devletlere (Bulgaristan, Avusturya ve
Macaristan, Almanya) yapılmayan ancak Osmanlı Devleti’ne yapılan
haksız uygulamalar mercek altına alınmıştır.

Keywords

Asım Us, Mondros, San Remo, Sevr, Vakit, Wilson Prensipleri

ASIM US AND VAKIT: A GENERAL EVALUATION OF NATIONAL STRUGGLE (1919-1920)

Abstract

In this study, you will read the insight into the story of 1919 and
1920, Mustafa Kemal Pasha’s resistance to organize the War of Independence in Anatolia despite the ambivalent policy of İstanbul Government through the headlines of Vakit and Asım Us’ pen. By conveying
the knowledge he gained during the years of the School of Political Science to his articles, Asım Us tried to reveal the justification and legal
dimension of the War of Independence in his newspaper he devoted his
life to. While explaining this situation, he based his articles on statistical data showing the demographic structure of İzmir and Thrace. He
has always stated that the Turkish population is more than the Greek
population, and even demanded in his articles an impartial commission to conduct a research on this subject. In this study, you will witness
the Anafartalar hero Mustafa Kemal, İsmet (İnönü) and Fevzi Çakmak
Pasha being introduced as the leaders of the National Struggle. The
main purpose of this study is to shed light on the years 1919-1920 with
the information provided by the native and foreign observers, those
year’s press and archive documents and to eliminate the deficiency in
the literature. In addition, the unjust occupation of İzmir by the Greeks, the process leading to Sevres, and the unfair practices only against
the Ottoman State- except for the other defeated states (Bulgaria, Austria, Hungary and Germany)- were examined in this study.

Keywords

Asım Us, Mudros, San Remo, Sevres, Vakit, Wilson Principle

References

• TBMM Zabıt Ceridesi, C.I, D.III, 14 Kasım 1927, s.29.
• TBMM Zabıt Ceridesi, C.8, D.I, 1 Şubat 1921, s.38-39.
• TBMM Zabıt Ceridesi, C.12, D.1, 5 Ağustos 1921, s.18-19.
• Adıvar, Halide Edip, Türk’ün Ateşle İmtihanı, Can Yayınları, İstanbul 2007.
• Akbayar, Nuri, Koloğlu, Orhan, Gazeteci Bir Aile Us’lar, Çağdaş Gazeteciler Derneği Yayınları, Ankara 1996.
• Akşin, Sina, İstanbul Hükûmetleri ve Millî Mücadele, C I, İş Bankası, Ankara 1998.
• Akyüz, Yahya, Türk Kurtuluş Savaşı ve Fransız Kamuoyu (1919- 1922), Türk Tarih Kurumu, Ankara 1988.
• Altay, Fahrettin, 10 Yıl Savaş ve Sonrası, Eylem Yayınları, 2008.
• Apak, Rahmi, İstiklal Savaşında Garp Cephesi Nasıl Kuruldu, Türk Tarih Kurumu, Ankara 1990.
• Armaoğlu, Fahir, Siyasi Tarih, Alkım Yayınları, İstanbul 2004.
• Atatürk, Nutuk, Atatürk Araştırma Merkezi, Ankara 2009.
• Atatürk’ün Bütün Eserleri, 2. Cilt (1915-1919), Kaynak Yayınları, Ankara, İstanbul 1999.
• Atatürk’ün Söylev ve Demeçleri I-III, Atatürk Araştırma Merkezi, Ankara 2006.
• Atatürk’ün Talim, Telgraf ve Beyannameleri, Atatürk Araştırma Merkezi, Ankara 2006.
• Atay, Falih Rıfkı, Çankaya, Pozitif Yayınları, İstanbul 1999.
• Atay, Falih Rıfkı, Mustafa Kemal’in Mütareke Defteri ve 19 Mayıs, Cumhuriyet Yayınları, İstanbul 1999.
• Aydemir, Şevket Süreyya, Tek Adam, C I, Remzi Kitapevi, 10. Baskı, İstanbul.
• Aydemir, Şevket Süreyya, İkinci Adam, Remzi Kitapevi, İstanbul 1966. Başbuğ, İlker, Mustafa Kemal (1881’den 1923’e), Remzi Kitapevi, İstanbul 2012.
• Bayar, Celal, Ben de Yazdım, C 8, Sabah Kitapları, İstanbul 1997.
• Bayar, Celal, Ben de Yazdım, C 5, Sabah Kitapları, İstanbul 1997.
• Bayar, Celal, Ben de Yazdım, C 7, Sabah Kitapları, İstanbul 1997.
• Baykal, Bekir Sıtkı, Heyet-i Temsiliye Kararları, Türk Tarih Kurumu, Ankara 1989.
• Baykal, Hülya, Türk Basın Tarihi (1831-1923), Afa Matbaacılık, 1990.
• Bayrak, Orhan, Türkiye’de Gazeteler ve Dergiler Sözlüğü, (1831- 1993), Kül Yayınları, İstanbul.
• Bıyıkoğlu, Tevfik, Atatürk Anadolu’da, Cumhuriyet Yayınları, 2000.
• Cebesoy, Ali Fuat, Millî Mücadele Hatıraları, Temel Yayınları, İstanbul.
• Çalışkan, Elif, Sevr Anlaşması Görüşmeleri ve Kabulünün İstanbul ile Anadolu Basınına Yansımaları, Selçuk Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Konya 2006.
• Çalışlar, İpek, Atatürk, Yapı Kredi Yayınları, İstanbul 2018.
• Çalışlar, İzzettin, On Yıllık Savaş, İş Bankası, İstanbul 2010.
• Çapanoğlu, Münir Süleyman, Basın Tarihine Dair Bilgiler ve Hatıralar, Hür Türkiye Dergisi Yayınları, İstanbul 1962.
• Çekiç, Orhan, İmparatorluk’tan Cumhuriyet’e II, Kaynak Yayınları, İstanbul 2015.
• Çetin, Nurten, Son Sadrazam Tevfik Paşa, Selçuk Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Yayımlanmamış Doktora Tezi, Konya 2011.
• Çıtır, Şerife, Mehmet Asım’ın Vakit Gazetesindeki Millî Mücadele Dönemi Yazıları ( 1919-1921), Selçuk Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Konya 2004.
• Demirel, Ahmet, İlk Meclisin Vekilleri, İletişim Yayınları, İstanbul 2017.
• Dinamo, Hasan İzzet, Kutsal İsyan 1, Tekin Yayınevi, İstanbul 2010.
• Fromkin, David, Barışa Son Veren Barış, Sabah Kitapları, İstanbul 1989.
• Gazel, Ahmet Ali, Hüseyin Cahit (Yalçın) Bey’in Siyasi Hayatı (1908- 1913), Atatürk Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Yayımlanmamış Doktora Tezi, Erzurum 2000.
• Gezgin, Hakkı Süha, Edebi Portreler, Ötüken Neşriyat, İstanbul 2005.
• Goloğlu, Mahmut, Sivas Kongresi, İş Bankası Yayınları, İstanbul 2008.
• Goloğlu, Mahmut, Erzurum Kongresi, İş Bankası Yayınları, İstanbul 2008.
• Gökbilgin, Tayyib, Millî Mücadele Başlarken, Kronik Yayınları, İstanbul 2018.
• Gündüz, Asım, Hatıralarım, Kervan Yayınları, İstanbul 1973.
• Gürer, Turgut, Atatürk’ün Yaveri Cevat Abbas Gürer, Türkiye İş Bankası Yayınları, İstanbul 2018.
• Hatipoğlu, Süleyman, Filistin Cephesi’nden Adana’ya Mustafa Kemal Paşa, Yeditepe Yayınları, İstanbul 2009.
• İğdemir, Uluğ, Heyet-i Temsiliye Tutanakları, Türk Tarih Kurumu Yayınları, Ankara 1989.
• İnönü, İsmet, Defterler (1919-1973), Yapı Kredi Kültür Yayınları, İstanbul 2017.
• İnuğur, Nuri, Türk Basınında İz Bırakanlar, Der Yayınları, İstanbul 1988.
• Jaeschke, Gotthard, Kurtuluş Savaşı ile İlgili İngiliz Belgeleri, Türk Tarih Kurumu, Ankara 2011.
• Kansu, Mazhar Müfit, Erzurum’dan Ölümüne Kadar Atatürk’le Beraber, C I, Türk Tarih Kurumu, Ankara 1997.
• Karabekir, Kazım, İstiklal Harbimiz, Merk Yayıncılık, İstanbul 1988.
• Karaosmanoğlu, Yakup Kadri, Vatan Yolunda, İletişim Yayınları, İstanbul 2015.
• Kısakürek, Necip Fazıl, Babıali, C 19, Büyük Doğu Yayınları, 1999.
• Koloğlu, Orhan, Osmanlı’dan Cumhuriyet’e Türkiye’de Basın, İletişim Yayınları, Ankara 1992.
• Kutay, Cemal, Çerkez Ethem Dosyası, C I, Boğaziçi Yayınları, İstanbul 1977.
• Mango, Andrew, Atatürk, Remzi Kitapevi, İstanbul 2006.
• Miralay Mehmet Arif, Anadolu İnkılabı (1919-1923), Arba Yayınları, İstanbul 1992.
• Mikusch, Dagobert Von, Avrupa ile Asya Arasındaki Adam, Örgün Yayınevi, İstanbul 2009.
• Mücellidoğlu, Ali Çankaya, Mülkiye Tarihi ve Mülkiyeliler, C 3, Mars Matbaa, Ankara 1968.
• Nadi, Yunus, Birinci Büyük Millet Meclisi, Cumhuriyet Yayınları, 1998.
• Okyar, Fethi, Üç Devirde Bir Adam, Tercüman Yayınları, İstanbul 1980.
• Okyar, Osman, Seyitdanlıoğlu, Mehmet, Atatürk, Okyar ve Çok Partili Türkiye, Türkiye İş Bankası Yayınları, İstanbul 2017.
• Oral, Fuat Süreyya, Türk Basın Tarihi, (1919-1965), C 2, Yeni Adım Matbaası, Ankara 1968.
• Orbay, Rauf, Cehennem Değirmeni, Emre Yayınları, İstanbul.
• Orbay, Rauf, Siyasi Hatıralar, Örgün Yayınevi, İstanbul 2018.
• Önal, Sami, Hüsrev Gerede’nin Anıları, Litaratür Yayınları, İstanbul 2002.
• Özakman, Turgut, Vahdet’tin, Mustafa Kemal ve Millî Mücadele, Bilgi Yayınevi, İstanbul 2012.
• Özalp, Kazım, Millî Mücadele (1919-1922), Türk Tarih Kurumu, Ankara 1998.
• Özbey, Mustafa, vd., Mütareke Dönemi Basını, Minel Yayınevi, Ankara 2016.
• Özkaya, Yücel, Millî Mücadele’de Atatürk ve Basın (1919-1921), Atatürk Araştırma Merkezi, Ankara 2014.
• Öztoprak, İzzet, Kurtuluş Savaşında Türk Basını, İş Bankası, Ankara 1981.
• Sarıhan, Zeki, Kurtuluş Savaşı Günlüğü, C I, Türk Tarih Kurumu, Ankara 1993.
• Sarıhan, Zeki, Kurtuluş Savaşı Günlüğü, C III, Türk Tarih Kurumu, Ankara 1995.
• Selek, Sabahattin, Anadolu İhtilali, Burçak Yayınevi, İstanbul 1966.
• Selek, Sabahattin, Millî Mücadele, Örgün Yayınları, İstanbul 1982.
• Sherrill, Charles H., Bir Amerikan Büyükelçisinin Gözünden Gazi Mustafa Kemal, Karakarga Yayınları, İstanbul 2018.
• Sonyel, Salahi, Gizli Belgelerde Mustafa Kemal, Vahdettin ve Kurtuluş Savaşı, Atatürk Araştırma Merkezi, Ankara 2010.
• Sperco, Willy, Mustafa Kemal Atatürk, Bilgi Yayınevi, İstanbul 2011.
• Tansel, Salahattin, Mondros’tan Mudanya’ya Kadar, C I, MEB, İstanbul 1991.
• Tevetoğlu, Fethi, Atatürk’le Samsun’a Çıkanlar, Kültür ve Turizm Bakanlığı Yayınları, 1987.
• Tezcan, Asuman, Ahmet Emin Yalman: Dönemi ve Gazeteciliği, Ankara Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Yayımlanmamış Doktora Tezi, 2007.
• Topuz, Hıfzı, 100 Soruda Türk Basını, Gerçek Yayınevi, İstanbul 1973.
• Toros, Taha, Kurtuluş Savaşında Çukurova, Kültür Bakanlığı Yayınları, Ankara 2001.
• Turan, Şerafettin, Türk Devrim Tarihi, C I, Bilgi Yayınevi, İstanbul 1991.
• Türk İstiklal Harbi Batı Cephesi, 2. Cilt, 5. Kısım, 2. Kitap, Genel Kurmay Başkanlığı Harp Tarihi Dairesi, Ankara 1973.
• Türk İstiklal Harbi, 7. Cilt, Genel Kurmay Başkanlığı Harp Tarihi Dairesi, Ankara 1975.
• Us, Asım, Gördüklerim, Duyduklarım, Duygularım, Kitabevi, İstanbul 2012.
• Velidedeoğlu, Hıfzı Veldet, İlk Meclis, Cumhuriyet Yayınları, 1999.
• Yalçın, Hüseyin Cavit, Edebiyat Anıları, İş Bankası Yayınları, İstanbul 1975.
• Yalman, Ahmet Emin, Yakın Tarihte Gördüklerim ve Geçirdiklerim, 1. Cilt (1888-1922), İstanbul 1997.
• Akandere, Osman, “İdama Mahkûm Edilen Bir Hükûmet: Birinci Türkiye Büyük Millet Meclisi’nin İlk İcra Vekilleri Heyeti Hakkında Çıkartılan İdam Kararları”, Sakarya Üniversitesi Fen Edebiyat Fakültesi Dergisi, 2008-II, s.185-241.
• Çetinkaya, Doğan, “Hüseyin Cavit Yalçın”, Modern Türkiye’de Siyasi Düşünce, C 3, İstanbul 2007, s.314-329.
• Ertan, Ali Erhan, Özgün, Tevfik Orçun, “Birinci Dünya Savaşı Ardından Yeni Dünya Düzenine Doğru: 1919 Paris Barış Konferansı”, Türkiyat Sosyal Araştırmaları Dergisi, Yıl 20, S 3, 2016, s.552-572.
• Ertan, Temuçin F., “Sevr ve Lozan Anlaşmaları Hakkında Karşılaştırmalı Bir Değerlendirme”, Atatürk Yolu Dergisi, S 58, Bahar 2016, s.21-37.
• Huyugüzel, Ömer Faruk, “Hüseyin Cavit Yalçın”, İslam Ansiklopedisi, Türk Diyanet Vakfı, C 43, İstanbul 2013, s.300-301.
• Jaeschke, Gothard, “Mondros’a Giden Yol”, Belleten, C XXVIII, S 109, 1964, s.152.
• Öztürk, Salahattin, vd., “Hakkı Tarık Us”, TDV İslam Ansiklopedisi, İstanbul 2012, s.188-189.
• Özyürek, Mustafa, “Millî Mücadele Dönemi’nde İstanbul Basını’nın Anadolu’dan Haber Alma Kaynakları”, Türk Basın Tarihi Uluslararası Sempozyumu 19-21 Ekim 2006 Elazığ, Atatürk Araştırma Merkezi, Ankara 2018.
• Varlık, Bülent, “Mütareke ve Millî Mücadele Basını”, Tanzimat’tan Cumhuriyet’e Türkiye Ansiklopedisi, C 5, İletişim Yayınları, İstanbul 1985, s.1202.
• Yavuz, Bige, “1921 Tarihli Türk-Fransız Anlaşmasının Hazırlık Aşaması”, Atatürk Araştırma Merkezi Dergisi, C 8, Mart 1992, s.273-308.
• Yüksel, Nahit, “Tanin (1922-1925)”, Atatürk Araştırma Merkezi Dergisi, S 95, Bahar 2017, s.1-4.