The Beginning of the Barbarossa Operation Organised by the German Army Against Soviet Russia During World War II and the Turkish Press

Year 2024, Volume: 40 Issue: 110, 605 - 640, 12.11.2024

Metehan Eraslan , Latif Burak Vuralgil

https://doi.org/10.33419/aamd.1577716

Abstract

When the Germans made a pact with the Soviets on August 23, 1939, they continued the Bismarckian policy of not fighting on two fronts at the same time. The Soviets, on the other hand, managed to make an alliance with their closest enemy in the West. This alliance lasted until the Germans declared war on the Soviet Union on June 22, 1941, about two years after the Second World War started on September 1, 1939. The setbacks and blocs that occurred in the first months of this struggle that would last for many years played a decisive role in the course of the war. Even the plans for this war, which Hitler and his staff believed would end in a short time, were not designed to cover the winter months. However, it was realized that this belief was too optimistic in the face of the Soviet Union’s resistance on the fronts, and the inability of the Germans to capture the regions they had determined on the planned dates and the onset of winter marked the beginning of the end for the Germans. This situation of the German army increased the belief of many states, especially Britain, that the Germans would be defeated. The negotiations that began with Britain’s aim to provide aid to the Soviets led to the formation of a new bloc against the Axis powers. The aim of the study is to examine how the Turkish press evaluated the new war order that was introduced with the beginning of the Barbarossa Operation and their views on the subject. In this context, the newspapers Akşam, Cumhuriyet, Tan and Ulus were selected and document analysis, one of the qualitative research methods, was usedin the study. Türkiye’s relations with both the Soviets and Germany, despite not having a land connection, caused Türkiye to attract the attention of all states during the war, and the pressures from both sides for Türkiye’s involvement in the war continued to increase during this period. Both diplomatically and through the media, these pressures were frequently responded to and Türkiye’s non-combatant status was defended. At this point, the Turkish press also sought answers to the allegations that Türkiye was taking sides or leaning towards one side.

Keywords

Leningrad, Operation Barbarossa, World War II, Turkish Press

Alman Ordusunun II. Dünya Savaşı’nda Sovyet Rusya’ya Karşı Düzenlediği Barbarossa Harekatı’nın Başlangıcı ve Türk Basını

Abstract

Almanlar, 23 Ağustos 1939’da Sovyetler ile pakt yaptıklarında Bismarck döneminden beri süregelen iki cephede aynı anda savaşmama politikasını devam ettirmiştir. Sovyetler ise batıdaki en yakın düşmanıyla ittifak yapmayı başarmıştır. Bu ittifak 1 Eylül 1939’da başlayan İkinci Dünya Savaşından yaklaşık 2 sene sonra 22 Haziran 1941 tarihinde Almanların Sovyetler Birliği’ne savaş ilan etmesine kadar devam etmiştir. Uzun yıllar sürecek olan bu mücadelenin ilk aylarında meydana gelen aksaklıklar ve oluşan bloklar savaşın gidişatı üzerinde belirleyici bir rol oynamıştır. Hitler ve kurmaylarının kısa bir sürede biteceğine inandıkları bu savaşın planları dahi kış aylarını kapsayacak şekilde tasarlanmamıştır. Ancak bu inancın, Sovyetler Birliği’nin cephelerdeki direnci karşısında çok iyimser kaldığı fark edilmiş, belirlenen bölgelerin planlanan tarihlerde ele geçirilememesi ve kış aylarının başlaması Almanlar için sonun başlangıcı olmuştur. Alman ordusunun bu durumu başta İngiltere olmak üzere pek çok devletin Almanların yenileceğine dair inancını arttırmıştır. İngiltere’nin Sovyetlere yardım sağlamak amacı ile başlattığı görüşmeler Mihver Devletlerinin karşısında yeni bir bloğun oluşmasını sağlamıştır. Çalışmanın amacı Türk basınının, Barbarossa Harekatı’nın başlangıç süreciyle beraber girilen yeni savaş düzenini nasıl değerlendirdiğini ve konu hakkındaki görüşlerini incelemektir. Bu doğrultuda çalışmada, Akşam, Cumhuriyet, Tan ve Ulus gazeteleri seçilerek nitel araştırma yöntemlerinden doküman analizi kullanılmıştır. Türkiye’nin kara bağlantısına sahip olmamasına karşın hem Sovyetler hem de Almanya ile olan ilişkileri savaş süresi boyunca tüm devletlerin ilgisini çekmiş, iki tarafın da Türkiye’nin savaşa dahil olması amacıyla yaptığı baskılar bu dönem artarak devam etmiştir. Hem diplomatik hem de medya aracılığı ile bu baskılara sık sık yanıt verilmiş ve Türkiye’nin savaş dışılığı konusu savunulmuştur. Bu noktada Türk basınından yola çıkılarak Türkiye’nin taraf olduğu ya da bir tarafa meyilli olduğu iddialarına da cevap aranmıştır.

Keywords

Barbarossa Harekâtı, İkinci Dünya Savaşı, Leningrad, Türk Basını

References

• Akçakaya, Umut, “Barbarossa Harekâtı (22 Haziran- 5 Aralık 1941)”, Atatürk Ansiklopedisi, https://ataturkansiklopedisi.gov.tr/bilgi/barbarossa-harekati-22-haziran-5-aralik-1941/?pdf=6543, Erişim Tarihi: 06.08.2024.
• Anchıerıı, Ettore, “Roma-Berlin Mihverinin İç Yüzü’’, Ankara Üniversitesi Hukuk Fakültesi Dergisi, C 16, S 1, 1959, s.58-70.
• Armaoğlu, Fahir, “Avrupa Politikasında Polonya’’, Belleten, C 57, S 218, 1993, s.285-295.
• Armaoğlu, Fahir, 20. Yüzyıl Siyasi Tarihi (1914-1995), Kronik Kitap, İstanbul 2020.
• Atay, F. Rıfkı, “Amerika’dan iki garip ses’’, Ulus, 03.09.1941.
• Atay, F. Rıfkı, “Harp saflarının inkişafına doğru’’, Ulus, 27.06.1941.
• Atay, F. Rıfkı, “Harpsonrası’na ait münakaşalar’’, Ulus, 07.08.1941.
• Atay, F. Rıfkı, “İngiliz Sovyet notaları etrafında’’, Ulus, 14.08.1941.
• Atay, F. Rıfkı, “Şark seferleri devam ederken..’’ Ulus, 31.07.1941.
• Atay, Falih Rıfkı, “Şark seferinin birinci ayı’’, Ulus, 23.06.1941.
• Bekcan, Umut, “Sovyetler Birliği’nin Savaş Öncesi Döneme Bakışı (1933-1939): Nazilerin Avrupa’yı İşgalinin Sorumlusu Kim?’’, Uluslararası İlişkiler, C 13, S 50, 2016, s.101-118.
• Benhür, Çağatay, “Reflections of World War II Occupation and Liberation of Greece to the Turkish Press’’, Tarih Okulu Dergisi (TOD), Y 6, S XVI, 2013, s.1-21.
• Benhür, Çağatay, Aydın, Okan, “İkinci Dünya Savaşı’nda Polonya’nın işgalinin Türk Basınına Yansımaları (1939), Tarihin Peşinde, S 26, 2021, s.56-79.
• Benhür, Çağatay, Yaman, Ramazan, “Almanya’nın Ren Bölgesini İşgali ve Türkiye’’, Cumhuriyet Tarihi Araştırmaları Dergisi, C 19 S 39, 2013, s.1575-1616.
• Bınns, Stewart, Barbarossa ve Tarihteki En Kanlı Savaş, Çev. Buğra Can Bayçifci, Yeditepe Yayınevi, İstanbul 2022.
• Booth, Owen, Walton, John, İkinci Dünya Savaşı Tarihi, Çev. Selçuk Uygur, 1. Baskı, Kronik Kitap, İstanbul 2023.
• Carell, Paul, Hitler Moves East 1941-1943, Little, Brown and Company, Boston 1965.
• Carr, E. H., Bolşevik Devrimi 1917-1923 C.3, Çev. Tuncay Birkan, Metis Yayınları, İstanbul 2004.
• Çınar, Burak, “İkinci Dünya Savaşı’nda Almanya’nın İki Cepheli Savaş Sorunu’’, Güvenlik Stratejileri Dergisi, C 20, 2014, s.149-197.
• Dışişleri Bakanlığı Türk Diplomatik Arşivi, F. 541, Y. 44146-207556-7.
• Doğrul, Ömer Rıza, “Yarınki Avrupa’nın emniyeti nasıl korunacak?’’, Cumhuriyet, 07.08.1941.
• Ekici, Yunus, “Bolşevik İhtilalinin Ortaya Çıkması ve Sebepleri’’, Fırat Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, C 27, S 1, 2017, s.265-275.
• Erkilet, Hüseyin, “Kış Harbine Doğru’’, Cumhuriyet, 05.06.1941.
• Erkilet, Hüseyin, “Alman Umumi Taarruzunun İnkişafı’’, Cumhuriyet, 28.06.1941.
• Erkilet, Hüseyin, “Dört Günlük Alman Taaruzunun Neticeleri’’, Cumhuriyet, 26.06.1941.
• Erkilet, Hüseyin, “Kışı Beklerken’’, Cumhuriyet, 23.08.1941.
• Erkilet, Hüseyin, “Leningrad ve Moskova Meydan Muharebeleri’’, Cumhuriyet, 21.07.1941.
• Esmer, A. Ş., “14 ve 8 Maddelik Sulh Prensipleri’’, Ulus, 17.08.1941.
• Fenik, Mümtaz Faik, “Sovyet Alman Harbi ve İngiliz Yardımı’’, Ulus, 26.06.1941.
• Glantz, David M, Barbarossa Hitler’s İnvasion Of Russia 1941, Tempus Publishing, Charleston 2001.
• Gökdeniz, Kutay, “Ekim Devrimi’nden Federasyon’a Rusya’da Rejim Yapılanması’’, Elektronik Sosyal Bilimler Dergisi, C 15, S 57, 2016, s.440-462.
• Hart, Basill Lidel, İkinci Dünya Savaşı, Çev. Kerem Bağrıaçık, İş Bankası Kültür Yayınları, İstanbul 2015.
• Isayev, Aleksey, Drabkın, Artyom, Büyük Vatanseverlik Savaşı 22 Haziran 1941-9 Mayıs 1945, Kronik Kitap, İstanbul 2023.
• Keegan, John, İkinci Dünya Savaşı, Çev. Samet Öksüz, Say Yayınları, İstanbul 2010.
• Kennedy, Paul, Büyük Güçlerin Yükseliş ve Çöküşleri, Çev. Birtane Karanakçı, 12. Baskı, İş Bankası Kültür Yayınları, İstanbul 2011.
• Kershaw, Ian, Hitler 1936-1945 Nemesis, 1. Baskı, Penguin Books Ltd, Londra 2011.
• Kurban, Vefa, Sovyet Sosyalist Cumhuriyetler Birliği Tarihi, 2. Baskı, Yeditepe Yayınevi, İstanbul 2022.
• Nadi, Yunus, “Sulh Taarruzu’’, Cumhuriyet, 17.08.1941.
• Nadi, Yunus, “Siyasetin Garip Cilveleri’’, Cumhuriyet, 28.06.1941.
• Öncü, Ali Servet, “Birinci Dünya Savaşı’ndan Sonra Avrupa Barışı İçin Önemli Bir Adım: Locarno Konferansı’’, Karadeniz Sosyal Bilimler Dergisi, C 5, S 9, 2019, s.5-43.
• Öncü, Ali Servet, Ekinci, Oğuzhan, “İkinci Dünya Savaşı Öncesi Beklenmeyen Gelişme: 23 Ağustos 1939 Tarihli Alman Rus Paktı’’, Türkiye Sosyal Araştırmalar Dergisi, C 182, S 182, 2014, s.241-262.
• Özcan, M, Suna, Tutuş, Lütfi, “Nazi Almanyası’na Giden Süreci Yaratmak: Paris Barış Konferansı, Versailles Anlaşması ve Weimar Almanyası’’, Akademik Araştırmalar ve Çalışmalar Dergisi, C 14, S 27, 2022, s.279-291.
• Özel, İlker Başar, Kısa II. Dünya Savaşı Tarihi, Timaş Yayınları, İstanbul 2019.
• Özkan Borsa, Merve, “İki Dünya Savaşı Arası Dönemde İngiliz Dış Politikasının Analizi’’, İ.Ü. Siyasal Bilgiler Fakültesi Dergisi, C 54, 2016, s.82-102.
• Parker, Geoffrey, Cambridge Savaş Tarihi, Çev. Füsun Tayanç, Tunç Tayanç, İş Kültür Yayınları, İstanbul 2014.
• Ress, Laurence, Hitler ve Stalin, Çev. Ali Kaan Cerit, 3. Baskı, Liberus Kitap, İstanbul 2023.
• Sadak, Necmettin, “Gene Aynı Şeyler’’, Akşam, 26.07.1941.
• Sadak, Necmettin, “Harp ve Sulh’’, Akşam, 26.07.1941.
• Sadak, Necmettin, “Müstakbel Sulh Karşısında Türkiye’’, Akşam, 07.08.1941.
• Sander, Oral, Siyasi Tarih (1918-1994), 31. Baskı, İmge Kitabevi, İstanbul 2021.
• Sertel, Zekeriya, “Falsolu Sesler’’, Tan, 03.09.1941.
• Sertel, Zekeriya, “Almanya için Sulh Kapıları Kapandı’’, Tan, 31.07.1941.
• Sertel, Zekeriya, “İngiliz Sovyet Anlaşmasının Mahiyet ve Ehemmiyeti’’, Tan, 16.07.1941,
• Sertel, Zekeriya, “Sovyetler ile Almanlar Harp Halinde’’, Tan, 23.06.1941.
• Sertel, Zekeriya, “Türkiye Bitaraf Kalıyor’’, Tan, 28.06.1941.
• Shırer, William, Nazi İmparatorluğu, Çev. Rasih Güran, Cilt 3, Ağaoğlu Yayınevi, İstanbul 1969.
• Stone, Norman, İkinci Dünya Savaşı, Çev. İbrahim Kapaklıkaya, Ketebe Yayınları, İstanbul 2019.
• Taylor, J. P., İkinci Dünya Savaşının Kökenleri, Çev. Hakan Abacı, Alfa Yayınları, İstanbul 2015.
• Tokur, H. Aytuğ, Ünlen, Erdem, “Pravda ve İzvestiya Gazetelerine Göre 27 Mayıs 1960 Askerî Müdahalesi (27 Mayıs- 07 Haziran 1960)”, 9. Uluslararası Atatürk Kongresi, Cilt III, Atatürk Araştırma Merkezi Başkanlığı, Ankara 2021, s.157-198.
• Türkiye Cumhuriyeti Cumhurbaşkanlığı Devlet Arşivleri Başkanlığı Cumhuriyet Arşivi (BCA), 30-18-1-2/95-54-1.
• Uçarol, Rıfat, Siyasi Tarih 1789-2014, DER Yayınları, İstanbul 2015.
• Yıldırım, Ali, Şimşek, Hasan, Sosyal Bilimlerde Nitel Araştırma Yöntemleri, Seçkin Yayıncılık, Ankara 2011.
• Yılmaz, Nihat, “Weimar Dönemi ve Öncesinde Meydana Gelen Siyasi Çekişmeler ve Ekonomik Krizlerin Alman Sosyal Demokrat Partisi Bağlamında Bir Değerlendirmesi’’, Sosyal Bilimler Dergisi, C XV, S 1, 2013, s.73-87.