TÜRKİYE İLE BALKAN ÜLKELERİ ARASINDA İŞGÜCÜ AKIŞKANLIĞI VE SOSYAL GÜVENLİK SÖZLEŞMELERİ

Yıl 2022, Cilt: 5 Sayı: 10, 423 - 450, 24.10.2022

Mehmet Bulut

https://doi.org/10.32953/abad.1140170

Öz

Uluslararası göçün en önemli sonuçlarından birisi ülkeler arası işgücü akışkanlığıdır. Uluslararası göçün niteliği ve göç edilen ülkenin iktisadi, sosyal ve kültürel yapısı, yer değiştiren işgücünün etkisini olumlu veya olumsuz yönde belirleyebilmektedir. Söz konusu işgücü akışkanlığı nedeniyle ortaya çıkması muhtemel sorunların ulusal mevzuat ile çözümlenmesi tam olarak mümkün olmayabilmektedir. Bu noktada uluslararası sözleşmeler etkin bir role sahiptir. İşgücü hareketliliği sonucunda uluslararası düzeyde çözüm bulunması ve hak kayıplarının önlenmesi gereken hususlardan birisi de sosyal güvenliktir. Türkiye ile Balkan ülkeleri arasında tarihi ve coğrafi açıdan önemli bir bağ bulunmaktadır. Dolayısıyla bu ülkeler arasındaki işgücü akışkanlığının boyutunun ortaya konulması ve imzalanmış ikili sözleşmelerin değerlendirilmesi önem arz etmektedir. Mevcut durumda Türkiye, Balkan ülkelerinden Bosna Hersek, Arnavutluk, Makedonya, Karadağ, Sırbistan, Hırvatistan, Romanya ve Macaristan ile ikili sosyal güvenlik sözleşmesi imzalamıştır. Makalemizde, ilk defa bir akademik çalışmada, Türkiye’nin Balkan ülkeleri ile olan işgücü akışkanlığı temelindeki ilişkileri ve sosyal güvence işbirlikleri değerlendirilmiştir.

Anahtar Kelimeler

Balkan Ülkeleri, Uluslararası Göç, İşgücü Akışkanlığı, Sosyal Güvenlik, İkili Sosyal Güvenlik Sözleşmeleri

Kaynakça

• ACARAVCI Ali, ERDOĞAN Sinan ve AKALİN Güray, “Doğrudan Yabancı Sermaye Yatırımları, Ekonomik Büyüme ve Dışa Açıklık İlişkisi: Balkan Ülkeleri için Ampirik Bir Analiz”, İşletme ve İktisat Çalışmaları Dergisi, Cilt 6, Sayı 4, 2018, ss. 1-9.
• AKINCILAR KÖSEOĞLU Nihan, “Batı Balkan Ülkelerinde Azınlık Hakları”, Marmara Avrupa Araştırmaları Dergisi, Cilt 28, Sayı 1, 2020, ss. 147-177.
• ALP Koray, Türk Dış Politikası ve Balkan Türk Toplulukları: Dönemler ve Değişim, İstanbul Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Danışman: Doç. Dr. Hakan Güneş, İstanbul 2017.
• ALPAYDIN Yusuf ve METLİLO Esin, “Balkan Ülkelerinde Yükseköğrenim Gören Türk Öğrencilerin Eğitim Deneyimleri”, Marmara Üniversitesi Atatürk Eğitim Fakültesi Eğitim Bilimleri Dergisi, Sayı 52, Haziran 2020, ss. 555-578.
• ARICI Kadir. Türk Sosyal Güvenlik Hukuku, Gazi Kitabevi, Ankara 2015.
• ARMİŞEN Gamze ve TATAR Volkan, “Batı Balkan Devletleri ve Avrupa Birliği Genişlemesine Etkisi”, Kırklareli Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi, Cilt 11, Sayı 1, Mart 2022, ss. 214-234.
• BALIKÇIOĞLU Nevzat, “Makroekonomik Kırılganlığın Ölçülmesi: Balkan Ülkeleri ve Türkiye İçin Karşılaştırmalı Bir Analiz”, Manas Sosyal Araştırmalar Dergisi, Cilt 9, Sayı 3, 2020, ss. 1573-1588.
• BAŞA Şenay, Balkan Ülkelerinden Türkiye’ye Yükseköğrenim Amacıyla Gelen Öğrencilerin Akademik ve Sosyal Beklentileri, Gazi Üniversitesi Eğitim Bilimleri Enstitüsü, Yayımlanmamış Doktora Tezi, Danışman: Doç. Dr. Ferudun SEZGİN, Ankara 2018.
• BAŞTÜRK Şenol, Sosyal Politika. (Ed.Aysen Tokol, Yusuf Alper), Dora Yayıncılık, Bursa 2014.
• BEŞGÜL Bora, Türkiye’nin Batı Balkanlardaki Yumuşak Gücü, Trakya Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Danışman: Dr. Öğr. Üyesi Emre Kalay, Edirne 2020.
• ÇAĞLAYAN Savaş, “Göç Kuramları, Göç ve Göçmen İlişkisi”, Muğla Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi (İLKE), Sayı 17, Güz 2006, ss. 67-91.
• DEMİR Yıldırım, “Balkan Ülkelerine Ait İşsizliğin Mekânsal Panel Ekonometri Yaklaşımı İle Analizi”, Balkan Sosyal Bilimler Dergisi, Cilt 10, Sayı 19, 2021, ss. 26-35.
• EKEN Mehmet Hasan, SELİMLER Hüseyin ve KALE Süleyman, “Balkan Ülkelerindeki Bankacılık Sektörünün Global Kriz Sürecindeki Gelişimi ve Değerlendirilmesi”, Finansal Araştırmalar ve Çalışmalar Dergisi, Cilt 7, Sayı 13, Temmuz 2015, ss. 261-291.
• FERİDUN Mete, “Immigratıon, Income and Unemployment: An Applicatıon of the Bounds Testing Approach To Cointegration”, Scholarly Journals Online, Sayı 41, 2008 ss. 37-49.
• GÖRAL Emirhan, “Değişen Uluslararası Sistemde Türkiye'nin Balkan Politikasının Türkiye-Avrupa Birliği İlişkilerine Etkisi”, Marmara Avrupa Araştırmaları Dergisi, Cilt 21, Sayı: 2, 2013, ss. 99-118.
• GÜLER Hasan, “Türkiye’nin Göç Politikası ve Göçmenlerin Yasal Çalışma Durumları: İstanbul İli Örneği”, SDÜ Fen-Edebiyat Fakültesi Sosyal Bilimler Dergisi, Sayı 53, Ağustos 2021, ss. 102-118.
• GÜZEL Ali, OKUR Ali Rıza ve CANİKLİOĞLU Nurşen, Sosyal Güvenlik Hukuku, Beta Yayınevi, İstanbul 2021.
• HATİPLER Mustafa, “Cumhuriyet Dönemi Balkan Göçlerinin Sosyal Politikalar İle İlişkileri”, Trakya Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, Cilt 20, Sayı 2, Aralık 2018, ss. 423-445.
• ILO, “Statistics on Unemployment and Supplementary Measures of Labour Underutilization”, https://ilostat.ilo.org/topics/unemployment-and-labour-underutilization/, (01.06.2022)
• ILO, “ILOSTAT Database- Skilled Labour Force-2019”, https://ilostat.ilo.org/data/, (01.06.2022)
• KARAKAYA Handan, “Türkiye’de Göç Süreci ve Suriye Göçünün Etkileri”, Fırat Üniversitesi İİBF Uluslararası İktisadi ve İdari Bilimler Dergisi, Cilt 4, Sayı 2, 2020, ss. 93-130.
• KAYA Emirhan, “Avrupa Birliği’nin Son Genişlemesi ve Balkan Üyeleri”, Trakya Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, Cilt 18, Sayı 2, Aralık 2016, ss. 213-233.
• KONAT Gökhan, “Balkan Ülkeleri İçin Orta Gelir Tuzağı: Panel Veri Analizi”, Gaziantep University Journal of Social Sciences, Cilt 20, Sayı 2, 2021, ss. 466-479.
• KÖSEOĞLU Mustafa ve ARTAN Gamze, “Göç, İşsizlik ve Gelir Arasındaki İlişkilerin Analizi: OECD Ülkeleri Örneği”, Uluslararası Ekonomi ve Yenilik Dergisi, Cilt 6, Sayı 1, 2020, ss. 61-81.
• LEVENT Recep, “Yurt Dışında Çalışan veya Bulunanlar ile Göçmenlerin Sosyal Güvenliği”, TBB Dergisi, Sayı 116, 2016, ss. 315-334.
• LİMONCUOĞLU Siyami Alp, “İkili Sosyal Güvenlik Anlaşmalarının Kapsamı”, D.E.Ü. Hukuk Fakültesi Dergisi, Prof. Dr. Şeref ERTAŞ’a Armağan, Sayı 19, 2017, ss. 2165-2191.
• OGUNLEYE Blessing, Uluslararası İşgücü Göçü, İşsizlik ve Ekonomik Büyüme: OECD Ülkeleri Üzerine Panel Veri Çalışması, Kocaeli Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Danışman: Doç. Dr. Gülten Dursun, Kocaeli 2016.
• ÖZCAN Nazlı Şenses, “Düzensiz Göç Üzerine Bir İnceleme: Küresel Dinamikler, Ulus-Devletler, Göçmenler”, İdeal Kent Dergisi, Cilt 6, Sayı 15, Ocak 2015, ss. 22-39.
• SÖZER Ali Nazım, “İkili Anlaşmalarla Sosyal Hukukun Koordinasyonu”, Legal İş Hukuku ve Sosyal Güvenlik Hukuku Dergisi, Sayı 5, 2005, ss. 203-221.
• TOPÇU Emel ve BÜYÜKBEŞE Tuba, “Göç Bağlamında Toplumsal Uyum Göstergeleri”, Aksaray Üniversitesi İktisadi Ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi, Cilt 12, Sayı 1, 2020, ss. 23-34.
• TOPÇU Nigar, “Küreselleşme, Uluslararası Göç ve Avrupa Birliği Göç Politikaları”, Nosyon: Uluslararası Toplum ve Kültür Çalışmaları Dergisi, Sayı 3, 2019, ss. 50-65.
• TÜİK, “Uluslararası Göç İstatistikleri (2016-2019)”, https://data.tuik.gov.tr/Search/Search?text= g%C3%B6%C3%A7, (01.06.2022)
• TÜİK, “Dış Ticaret İstatistikleri (2013-2021)”, https://data.tuik.gov.tr/Bulten/Index?p=Dis-Ticaret-Istatistikleri-Aralik-2021-45535, (01.06.2022)
• TÜİK, “Adrese Dayalı Nüfus Kayıt Sistemi Sonuçları, 2021”, https://data.tuik.gov.tr/Bulten/Index?p=Adrese-Dayali-Nufus-Kayit-Sistemi-Sonuclari-2021-45500, (01.06.2022)
• Uluslararası İşgücü Genel Müdürlüğü, “Yabancıların Çalışma İzinleri İstatistikleri”, https://www.csgb.gov.tr/istatistikler/calisma-hayati-istatistikleri/resmi-istatistik-programi/ yabancilarin- calisma-izinleri/, (01.06.2022)
• Uluslararası İşgücü Genel Müdürlüğü, “Sosyal Güvenlik Anlaşmaları”, https://www.csgb.gov.tr/uigm/genel-bilgiler/sosyal-guvenlik-anlasmalari/, (03.06.2022)
• UN High Commissioner for Human Rights, “Universal Declaration of Human Rights”, 10 Aralık 1948, https://www.ohchr.org/en/human-rights/universal-declaration/translations/english, (01.06.2022)
• UNDESA (United Nations Department of Economic and Social Affairs), “World Population Prospects: The 2019 Revision. Rev 1.” 2020, https://population.un.org/wpp/, https://hdr.undp.org/en/indicators/110806 (01.06.2022)
• UNESCO (United Nations Educational, Scientific and Cultural Organization), “Institute for Statistics-2020. Data Centre”, http://data.uis.unesco.org, (02.06.2022)
• UNHCR (Office of the United Nations High Commissioner for Refugees), “UNHCR Global Trends 2019”, www.unhcr.org/globaltrends2019/, (02.06.2022)
• United Nations Development Programme, “Human Development Reports- Refugees by Country of Origin”, https://hdr.undp.org/en/indicators/21806, (02.06.2022)
• United Nations Development Programme, “Human Development Reports- International Student Mobility”, https://hdr.undp.org/en/indicators/147206, (02.06.2022)
• United Nations Development Programme, “Human Development Reports- Skilled Labour Force”, https://hdr.undp.org/en/indicators/179406, (02.06.2022)
• YILDIZ Ayselin, “Göç ve Entegrasyon Politikalarında Vatandaşlık”, Göç Araştırmaları Dergisi, Cilt 3, Sayı 1, Ocak-Haziran 2017, ss. 36-67.
• ZÜLFİKAR SAVCI Berna Şafak ve ERGÖÇMEN A. Banu, “Kalkınma Perspektifinden Türkiye-Avrupa Ülkeleri Göç Koridoru Analizi”, Mehmet Akif Ersoy Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, Cilt 11, Sayı 30, Aralık 2019, ss. 886-901.