Güncel Gelişmeler Işığında Bankaların Kaydi Altın İşlemlerinin Banka ve Sigorta Muameleleri Vergisi Karşısında Durumu

Year 2025, Volume: 83 Issue: 3, 499 - 535, 15.10.2025

Zeynep Müftüoğlu

https://doi.org/10.30915/abd.1749053

Abstract

Banka ve Sigorta Muameleleri Vergisi, 6802 sayılı Gider Vergileri Kanunu (6802 sayılı Kanun)’na düzenlenmekte; Kanun’da, lehlerine para kalması halinde bankaların tüm işlemleri vergisinin konusu kapsamına alınmaktadır. Kanunda, bankaların kambiyo işlemlerinin matrahı işlem bedeli; diğer işlemlerin matrahı banka lehine kalan bedel olarak gösterilmekte; bankaların kambiyo işlemleri ve diğer işlemlerinin tabi olduğu vergi oranı da farklılaştırılmaktadır.
Bankaların fiziki teslimat olmaksızın yaptıkları kaydi altın işlemlerinin 6802 sayılı Kanun’da düzenlenen kambiyo işlemi mi yoksa diğer işlemler gibi mi vergilendirileceği 2020 yılından bu yana tartışılmaktadır. Gelir İdaresi Başkanlığı (GİB)’nın Türkiye Bankalar Birliği’ne gönderdiği görüş yazısında bankaların söz konusu işlemlerinin kambiyo işlemi gibi vergilendirileceğini iletmesi üzerine konu Danıştay’a taşınmış; Danıştay 7. Daire ve temyiz incelemesinde Vergi Dava Daireleri Kurulu, işlemi vergilerin yasallığı, hukuki güvenlik, hukuki belirlilik ve açıklık ilkelerine aykırı bulmuştur. Anılan görüş yazısı ve mahkeme kararlarının ardından 2025 yılının Mart ayında cumhurbaşkanı kararı ile bankaların kaydi altın işlemlerinin kambiyo işlemi olduğu düzenlenmiş; bu kararın da vergilerin yasallığı ilkesini ihlal ettiği tartışmaları başlamıştır.
Çalışmanın ilk bölümünde kaydi altının hukuki niteliği; ikinci bölümünde banka ve sigorta muameleleri vergisi incelenmektedir. Üçüncü bölümde GİB’in görüş yazısı, Danıştay kararları ve cumhurbaşkanı kararı aktarılmaktadır. Çalışmanın son bölümünde, bankaların kaydi altın işlemlerinin mevcut düzenlemeler kapsamında vergi rejimi saptanmakta; eleştirel yaklaşım benimsenerek üçüncü bölümde ele alınan işlem ve kararlar değerlendirilmekte; sürece dair sorunlar belirlenerek çözüm önerileri geliştirilmektedir.

Keywords

Banka ve sigorta muameleleri vergisi , kambiyo vergisi , kambiyo işlemi , kaydi altın , kaydi altın vergisi , bankacılık

The Status Of Banks' Gold Deposit Transactions in Terms of Bank and Insurance Transactions Tax in the Light of Current Developments

Abstract

Bank and Insurance Transactions Tax is regulated in accordance with the Expense Taxes Law No. 6802 (Law No. 6802). In the Law, all transactions of banks are included in the scope of tax but the base and the rate are differentiated regarding the type of the transaction.
Since 2020, there has been a dispute on the taxation of banks’ gold deposit transaction. This dispute started with the opinion letter sent by the Revenue Administration to the Banks Association of Türkiye, stating that the banks’ these operations should be taxed as foreign exchange transactions. This letter of opinion was taken to Council of State and both 7th Chamber and the Board of Tax Litigation Chambers found the transaction contrary to the principles of legality of taxes, legal security, legal certainty and clarity. Following these, with the presidential decision in March 2025, it was regulated that the gold deposit transactions of banks will be accepted as foreign exchange transactions. This decision also gave rise to similar discussions.
In the first part of the study, the legal nature of gold deposit transactions and in the second part, the tax on banking and insurance transactions are examined. In the third part, menitoned administration actions and court decisions are explained. In the last part of the study, the tax regime of these gold transactions is determined. By adopting a critical approach, the process discussed in the third part is interpretted through a legal perspective. Problems related to the process are determined and solution proposals are developed.

Keywords

Banking and insurance transaction tax , foreign exchange transaction , foreign exchange tax , gold deposit transactions , gold deposit taxation , banking

References

• Akdoğan A, Türk Vergi Sistemi ve Uygulaması (5. Bası, Gazi 2006).
• Ayaz E, ‘Kurumlar Vergisi, Banka ve Sigorta Muameleleri Vergisi ve Dijital Hizmet Vergisi Özelinde Türkiye’de Açık Bankacılık Uygulamaları’ (Yüksek Lisans Tezi, Ankara Hacı Bayram Veli Üniversitesi Lisansüstü Eğitim Enstitüsü 2024).
• Aydın F, Banka ve Sigorta Muameleleri Vergisi Yorum ve Açıklamalar (1. Bası, TÜRMOB 2006).
• Bilici N, Türk Vergi Sistemi (48. Bası, Savaş 2024).
• Çağan N, ‘Bankaların Vergi Yükümlülükleri ve Vergi Sorumlulukları’ (1976) 33(1) Ankara Üniversitesi Hukuk Fakültesi Dergisi 21-47.
• Çakıcı Ö ve Ceylan M, Banka ve Sigorta Muameleleri Vergisi Teori-Uygulama–Mevzuat (1. Bası, Türkiye Bankalar Birliği 2014).
• Eğilmez M, ‘Türk Parası Kıymetini Koruma(ma) Kanunu’ <https://www.mahfiegilmez.com/2022/06/turk-paras-kymetini-korumama-kanunu.html> Erişim Tarihi: 6 Nisan 2025.
• Eraslan H, ‘Kaydi Altın Satışına Yüzde 1 Kambiyo Vergisi’ (Vergi Sorunları Dergisi, 1 Haziran 2020) <https://www.vergisorunlari.com.tr/yazi/hasan-erarslan/kaydi-altin-satisina-yuzde-1-kambiyo-vergisi/277> Erişim Tarihi 7 Nisan 2025.
• Erginay A, Kamu Maliyesi (14. Bası, Savaş 1992).
• Gökçay ŞE, Harcama Vergilerinin Tarihsel Gelişimi, Kuramsal Yapısı ve Etkinliği (1. Bası, On İki Levha 2022).
• Göker C, ‘Mali Hizmetler ve Harcamaların Vergilendirilmesi’ in Billur Yaltı (ed) Uluslararası Vergi Hukuku Konularına Türkiye Yaklaşımı (On İki Levha 2017) 109-135.
• Gülsen G, Verginin Yasallığı İlkesi (3. Bası, On İki Levha 2011)
• Güler Ö, ‘9595 Sayılı Cumhurbaşkanı Kararı, Vergilerin Kanuniliği’ (MuhasebeTr, 18 Mart 2025) <https://www.muhasebetr.com/yazarlarimiz/ozlemguler/001/> Erişim Tarihi 7 Nisan 2025.
• Karakoç G, ‘Banka Sigorta Muameleleri Vergisinin (BSMV), Kapsamı, Özellikleri, Kanundaki Yeri, Özellik Arz Eden Durumlar, Özelgeler ve Danıştay Kararları’ (2008) (105) Vergi Raporu Dergisi 70-79.
• Kırman A, Banka ve Sigorta Muameleleri Vergisi (2. Bası, Ankara Üniversitesi 2001).
• Kısa Ö ve Hacıköylü C, ’Finansal İşlem Vergileri Hakkında Genel Bir Değerlendirme ve Türkiye için Bazı Öneriler’ (2022) 22(1) Anadolu Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi 303-322.
• Kubilay H, ‘Sigorta Muameleleri Nedeniyle Banka ve Sigorta Muameleleri Vergisi Mükellefinin Kim Olduğu Sorunu’ (2005) Dokuz Eylül Üniversitesi Hukuk Fakültesi Dergisi (7) 121-131.
• Nadaroğlu H, Kamu Maliyesi Teorisi (11. Bası, Beta 2011).
• Öncel M, Gider Vergileri (1. Bası, Sevinç 1967).
• Öncel M; Kumrulu A; Çağan N ve Göker C, Vergi Hukuku (33. Bası, Turhan 2024).
• Öz S; Göker C, ‘Kaydi Altın Alış Satışlarına Getirilen BSMV’nin Hukuka Uygunluğu ve Yargısal Denetimi’ (2020) 386, Vergi Sorunları Dergisi 23-29.
• Parlakkılıç T, ‘Türk Parasının Kıymetini Koruma Hakkında Kanun: Türk Dış Ticaret Politikalarına Etkisi (1930-1960)’ (Yüksek Lisans Tezi, T.C. İstanbul Ticaret Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü 2023).
• Patrick Honohan, ‘Avoiding The Pitfalls In Taxing Financial Intermediation’ (2002) The World Bank Policy Research Working Paper 3056, 17 Erişim Tarihi 6 Nisan 2025.
• Seyhan F, ‘Finansal İşlem Vergileri ve Türkiye’de Banka ve Sigorta Muameleleri Vergisi Uygulaması’ (Doktora Tezi, TC Marmara Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü 2008).
• Saraçoğlu F, Türk Vergi Sistemi (9 Bası, Gazi 2020).
• Tanrıverdi S, Banka Muameleleri Vergisi'nin Bankacılık Sektöründe Rekabeti Bozucu Etkileri ve Bir Model Önerisi (1. Bası, Bankacılık Düzenleme ve Denetleme Kurumu 2010).
• Taşkan YZ, Vergi Hukuku (7. Bası, Adalet 2024).
• Turhan S, Vergi Teorisi ve Politikası (5. Bası, Filiz 1993).
• Türkiye Büyük Millet Meclisi, ‘Türk Parasının Kıymetini Koruma Hakkındaki 1567 Sayılı Kanunun Yürürlük Süresinin Uzatılmasına Dair Kanun Tasarısı ve Ticaret ve Plân Komisyonları Raporları (1/614)’ < https://www5.tbmm.gov.tr/tutanaklar/TUTANAK/MM__/d01/c025/mm__01025036ss0557.pdf> Erişim Tarihi: 6 Nisan 2025.
• TÜRMOB, ‘Mevzuat Sirküleri’ (2020) <https://www.alomaliye.com/wp-content/uploads/2020/09/gib-tbb.pdf! Erişim Tarihi 6 Nisan 2025.
• Yılmaz; BE; Batı M, Türk Vergi Sistemi (7. Bası, Seçkin 2025)