Çevrenin Kasten Kirletilmesi Suçu

Yıl 2021, Cilt: 3 Sayı: 1-2, 73 - 96, 31.12.2021

Mümin Güngör

Öz

Çevre ve çevre hakkı, nüvesine bakıldığı takdirde bir insan hakkı
olduğu görülecektir. Nasıl ki insansız bir hukuk düşünülemiyorsa;
dünyasız ve çevresiz insan da düşünülemez. Dolaylı olarak, çevresiz bir
hukuk düşünülemeyeceği ortaya çıkmaktadır. İnsanın varlığının miladı,
geleceğinin ve yaşamasının teminatı olan korumayı öncelikli olarak hak
eden çevre ne yazık ki esasen yirminci yüzyıl içerisinde önce uluslararası
daha sonra ulusal hukuk metinleri ile değer verilmeye ve hukuken
korunmaya başlanmıştır. Yirminci yüzyılın sonlarında bu farkındalığın
oluştuğu Türkiye’de başta Anayasa olmak üzere Türk Ceza Kanunu,
Çevre Kanunu ve benzeri ulusal hukuk metinleri ile çevreyi koruma altına
almıştır. 1982 Türkiye Cumhuriyeti Anayasasının 56’ncı maddesi ile “sağlıklı
ve dengeli bir çevrede yaşama hakkı” güvence altına alınmıştır. Anayasal
düzenlemeden hemen sonra getirilen 1983 tarihli ve 2872 sayılı Çevre
Kanunu ile bütün canlıların ortak varlığı olan çevrenin, sürdürülebilir çevre
ve sürdürülebilir kalkınma ilkeleri doğrultusunda korunmasını sağlamak
amacı olduğu kanun koyucu tarafından tekerrür ettirilmiştir. Ancak bu
amacı korumaya yönelik 1926 tarihli ve 765 sayılı eski Türk Ceza Kanunu
içerisinde doğrudan hüküm bulunmamaktaydı. Ancak 2004 tarihli 5237 sayılı
Türk Ceza Kanunu 181’nci maddesinde çevre hakkının en caydırıcı ve
etkili biçimde korunmasını sağlamak üzere “Çevrenin Kasten Kirletilmesi
Suçu” yer almak suretiyle bu amacı doğrudan korumaya yönelik düzenleme
getirilmiştir. Bu suç ile Anayasanın 56’ncı maddesinde düzenlenen çevre
hakkını ihlal eden eylemler doğrudan yaptırıma bağlanmaktadır. Çevrenin
kasten kirletilmesi(TCK.m.181) hükmü çerçevesinde ceza hukuku açısından
sağlıklı ve düzenli bir çevrede yaşama hakkı üzerine fikirler, eleştiriler
sunulmaya çalışılacaktır.

Anahtar Kelimeler

Çevre Hakkı, Çevrenin ve Çevre Hakkının Korunması, Çevreye Karşı Suçlar, Çevrenin Kasten Kirletilmesi Suçu, Çevre Suçlarında Adalet

Kaynakça

• Artuk, M. E., Gökcen A. ve Yenidünya A. C. (2014). Ceza Hukuku Özel Hükümler. Ankara: Adalet Yayınevi.
• Artuk, M. E., Gökcen A. ve Yenidünya A. C. (2013). Ceza Hukuku Genel Hükümler. Ankara: Adalet Yayınevi.
• Bayraktar, K., Soyaslan, D., Şafak, A., Tezcan, D., Tezel, A., Yenisey, F. (1989). Çevre Hukuku ve Çevre Kirliliğini Önlemede Bir Örnek. Selçuk, S., Soyaslan, D., Şafak, A., Tezcan, D., Tezel, A., Yenisey, F., Ceza Hukuku El Kitabı, İstanbul: Beta Yayınevi, s.461-465.
• Gökcan, H. T. (1992). Yeni Bir İnsan Hakkı Olarak “Çevre Hakkı” ve 1982 Anayasasında Çevre Hükmünün Niteliği. Ankara Barosu Dergisi. 49(3), ss.388-403.
• Güney, D. (2008). Avrupa İnsan Hakları Sözleşmesi’ne Göre Çevre ve İnsan. Ankara: Türkiye Barolar Birliği Yayını.
• Güngör, M. (2019). Ceza Yargılamasında Uzlaştırma. Ankara: Adalet Yayınevi.
• Kaboğlu, İ. (2001). Çevre Hakkı. Ankara: İmge Kitabevi.
• Katoğlu, T. (2005). Çevreye Karşı Suçlar. Mülkiye Dergisi. 29(246), ss.133-157.
• Malkoç, İ. (2013). Açıklamalı Türk Ceza Kanunu 3.Cilt. Ankara: Sözkesen Matbaacılık.
• Parlar, A. ve Hatipoğlu, M. (2008). Türk Ceza Kanunu Yorumu Cilt 3. Ankara: Seçkin Yayınevi.
• Şahbaz, İ. (2016). Açıklamalı ve İçtihatlı Türk Ceza Kanunu 2.Cilt. Ankara: Yetkin Yayınevi.
• Şen, E. (1994). Çevre Ceza Hukuku. İstanbul: Kazancı Kitap.
• Sevük, H. Y. (2019). Türk Ceza Hukuku Özel Hükümler. Ankara: Adalet Yayınevi.
• Talas, S. (2012). Avrupa Çevre Ceza Hukuku: Gerçekten İhtiyacımız Var mı?, İstanbul Üniversitesi Hukuk Fakültesi Mecmuası. LXX(2). ss.333-354.
• Taşkın, O. E. (2015). Maddi ve Muhakeme Boyutuyla Çevre Ceza Hukukuna Dair Bazı Tespitler/Kısmi Öneriler. Ceza Hukuku ve Kriminoloji Dergisi. 3(1), ss.119-167.
• TBMM, (2004). Dönem:22, Yasama Yılı:2, Sıra Sayısı:664, Ankara.
• Tezcan, D., Erdem, M. R. ve Önok, M. (2020). Teorik ve Pratik Ceza Özel Hukuku. Ankara: Seçkin Yayınevi.
• Toroslu, N. (1982). Çeza Hukuku ve Çevre. Ankara: Türkiye Çevre Sorunları Vakfı.
• Ünver, Y. ve Nuhoğlu, A. (1999). Federal Almanya Çevre Ceza Hukuku. İstanbul: Beta Yayınevi.
• Yaşar, O., Gökcan, H. T. ve Artuç, M. (2014). Yorumlu-Uygulamalı Türk Ceza Kanunu Cilt 4. Ankara: Adalet Yayınevi.
• Yılmaz, S. (2013). Çevre Hukuku Bağlamında Türk Ceza Kanunundaki Çevre Suçları. Ankara: Adalet Yayınevi.
• Çevre Yönetimi Genel Müdürlüğü (2021). https://cygm.csb.gov.tr/yonetmelikler-i-440 (Erişim Tarihi: 07.01.2021).
• Declaration of the United Nations Conference on the Human Environment (1972). https:// undocs.org/en/A/CONF.48/14/Rev.1 (Erişim Tarihi: 07.01.2021).
• Tüba Sözlük (2021). http://www.tubaterim.gov.tr/ (Erişim Tarihi: 03.01.2021).
• Türk Dil Kurumu Sözlük (2021). https://sozluk.gov.tr/ (Erişim Tarihi: 03.01.2021).