TANZİMAT DÖNEMİNİN ŞERİYE MAHKEMELERİ VE KADILARIN DEĞİŞİM SÜRECİNE ETKİSİ

Year 2019, Issue: 62-63, 49 - 66, 01.12.2019

Betül Doğangüzel

Abstract

Çalışmada Osmanlı Devleti’nde şeriye mahkemeleri ve kadıların Tanzimat döneminde geçirdikleri değişim incelenmiştir. Bu değişimi tespit edebilmek için önce Tanzimat öncesi döneme göz atılmış, ardından Tanzimat sonrası dönem ele alınmıştır. Şeriye mahkemeleri ve kadılar, her iki dönem için ayrı ayrı incelenmiştir.
Çalışmada yargı teşkilâtının Osmanlı Devleti’nin temelini oluşturduğundan buradaki ıslah hareketlerinin de büyük önem arz ettiği, fakat yaşanan gelişmelere bakıldığında yapılan düzenlemelerin çıkış noktasından farklı seyrettiği ifade edilmiştir. Şeriye mahkemelerinin ıslahı yerine yeni mahkemelerin kurulması, bir adlî düalitenin doğmasına yol açmış, bu durum şeriye mahkemeleri tamamen ortadan kaldırılıncaya kadar devam etmiştir. Bu düalite ise birtakım aksaklıklara yol açmış, örneğin idam cezalarının infaz edilememesi sonucunu doğurabilmiştir. Yaşanan aksaklıklardan hareketle Tanzimat döneminde adlî sahada yapılan ıslahatların beklenen faydayı sağlamadığı sonucuna ulaşılmıştır.

Keywords

şeriye mahkemeleri, kadılar, Tanzimat dönemi

References

• Akgündüz, Ahmet, Osmanlı Kanunnâmeleri ve Hukukî Tahlilleri, Fey, İstanbul, 1990.
• Akman, Mehmet, Osmanlı Devleti’nde Ceza Yargılaması, Eren, İstanbul, 2004
• Aydın, M. Âkif, Türk Hukuk Tarihi, Beta, İstanbul, 2015, 13. Baskı.
• Bayındır, Abdulaziz, “Osmanlı Adli Teşkilatı”, Yeni Türkiye Dergisi Osmanlı Özel Sayısı I, No: 31, 2000.
• Cin, Halil, “Tanzimat Döneminde Osmanlı Hukuku ve Yargılama Usulleri”, 150. Yılında Tanzimat, TTK, Ankara, 1992.
• Cin, Halil/Akyılmaz, Gül, Türk Hukuk Tarihi, Sayram, Konya, 2017, 9. Baskı.
• Ekinci, Ekrem Buğra, Osmanlı Mahkemeleri (Tanzimat ve Sonrası), Arı Sanat, İstanbul, 2017.
• Eryılmaz, Bilal, Tanzimat ve Yönetimde Modernleşme, İşaret, İstanbul, 1992.
• İnalcık, Halil, "Adaletnameler", T.T.K Belgeler Dergisi, C. II, S. 3-4, Ankara, 1965, ss. 49-142
• İnalcık, Halil, Sened-i İttifak ve Gülhane Hatt-ı Hümayunu, TTK, İstanbul, 1964.
• İpşirli, Mehmet, “Osmanlı İlmiye Mesleği Hakkında Gözlemler”, Osmanlı Araştırmaları, No: VII-VIII, 1988.
• Kılınç, Ahmet, “Yıldırım Bayezid Han’ın Devlet Yönetimine Işık Tutan İki Osmanlıca Makale ve Tahlilleri”, YBHD, No:1, 2016, s.1-24
• Kılınç, Ahmet, “İdam Cezasının Tanzimat Dönemi Osmanlı Hukukundaki Görünümüne İlişkin Birkaç Kaynak ve Bu Kaynakların Tahlili”, Türk Hukuk Tarihi Araştırmaları, S. 11, 2011, ss. 33-62. Mâverdî, El-Ahkâmü’s Sultaniyye, Çev.: Ali Şafak, Bedir, İstanbul, 2015.
• Mumcu, Ahmet, Tarih İçindeki Genel Gelişimiyle Birlikte Osmanlı Devleti’nde Rüşvet -Özellikle Yargıda Rüşvet-, İnkılap, İstanbul, 2005.
• Ortaylı, İlber, Hukuk ve İdare Adamı Olarak Osmanlı Devleti’nde Kadı, Kronik, İstanbul, 2017.
• Sak, İzzet/Çetin, Cemal, 45 Numaralı Konya Kadı Sicili, Konya Büyükşehir Belediyesi, Konya, 2016, s. 89, n. 47-4.
• Seyitdanlıoğlu, Mehmet, Tanzimat Devrinde Meclis-i Vâlâ (1838-1868), TTK, Ankara, 1999.
• Uzunçarşılı, İsmail Hakkı, Osmanlı Devleti’nin İlmiye Teşkilatı, TTK, Ankara, 1988,
• Üçok, Coşkun/Mumcu, Ahmet/Bozkurt, Gülnihal, Türk Hukuk Tarihi, Turhan, Ankara, 19. Baskı, 2017.
• Yörük, Ali Adem, Mekteb-i Hukuk’un Kuruluşu ve Faaliyetleri (1878-1900), Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Marmara Üniversitesi Türkiyat Araştırmaları Enstitüsü, 2008.