Research on the History, Function and Architectural Features of the Harran Saqiyas

Year 2023, Issue: 26, 265 - 288, 29.12.2023

Mehmet Önal Sevcan Ölçer

https://doi.org/10.47589/adalya.1414732

Abstract

Sakiya ahşap düzeneklerden oluşan, su çıkarma ve aktarmaya yarayan mekanik bir su kaldırma cihazıdır. Oldukça geniş bir coğrafyaya dağılan ve yüzyıllarca teknolojik buluşlara önayak olan bu cihazlar, pek çok bilim insanı tarafından mimari özellikleri, kültürel boyutları ve sanatsal nitelikleri açısından araştırılmıştır. Anadolu’da ise sakiyalarla ilgili herhangi bir çalışma bulunmamaktadır. Bu nedenle pek çok mimari anıttan daha az öneme sahip gibi görünen bu yapılar hakkında son yıllarda aydınlatıcı örneklerin açığa çıkarıldığı Harran, araştırmamız için zemin oluşturmuştur. Geçmişi Orta Çağ’dan geç Antik Çağ’a uzanan iki sakiya düzeneğine ait buluntular ve mimari yapı bileşenleri Harran’da 2014- 2018 yılları arasındaki kazı çalışmalarıyla ortaya çıkarılmıştır. Bu çalışmada Harran sakiyalarının kronolojisi, işlevleri ve çeşitli dönemlerdeki mimari özellikleri saptanarak özellikle Suriye, Ürdün ve İsrail’de bulunan benzer örneklerle karşılaştırması yapılmıştır. Elde edilen verilerle Harran sakiyalarının kentleşme bağlamında hamam, cami, kale ve saray gibi yapılarla olan ilişkisi incelenmiş, bunların arkeolojik, ikonografik ve kültürel boyutları değerlendirilmiştir.

Keywords

Harran, sakiya mimarisi, Doğu Roma, Emevi ve Eyyubi dönemleri

References

• Akyol, A., and İ. Arslan., trans. 2019. Hârezmî. İlimlerin Anahtarları: Mefâtihu’l-Ulûm. Reviewed and translated by A. Akyol and İ. Arslan. Ankara: Elis Yayınları.
• Almagro, M., L. Caballero, J. Zozaya, and A. Almagro. 1975. Qus.ayr ‘Amra: Residencia y Baños Omeyas en el Desierto de Jordania. Madrid: Instituto Hispano-Arabe de Cultura.