YABANCI DİL OLARAK TÜRKÇE ÖĞRETİMİNDE BEDEN DİLİ İLE KULLANILAN DEYİMLER

Yıl 2025, Cilt: 9 Sayı: 2, 64 - 91, 23.12.2025

Salih Gülerer , İrem Ceyda Kıvanç

Öz

Bu araştırmada amaç, yabancı dil olarak Türkçe öğretiminde beden dili eşliğinde deyim öğretiminin sağlayacağı faydaları ortaya koymaktır. Böyle bir öğretim iletişimin önemli bir unsuru olan beden diliyle birlikte kullanılan deyimlerin öğretimini gerçekleştirerek kültür aktarımının daha kalıcı hâle gelmesini sağlayacaktır. Kültürü yansıtan deyimler konusunda yeterli sayıda çalışmanın bulunmaması nedeniyle bu alana özgün bir katkı sunmak ve yabancı dil olarak Türkçe öğretiminde deyimlerin önemine dikkat çekmek hedeflenmiştir. Araştırmanın çalışma grubunu, Uşak Üniversitesi Türkçe Öğretimi Uygulama ve Araştırma Merkezi B2 düzeyindeki öğrenciler oluşturmaktadır. Çalışmada, nitel ve nicel araştırma yaklaşımlarının bir arada kullanıldığı karma yöntem benimsenmiştir. Karma yöntem, her iki yaklaşımın birlikte uygulanmasıyla daha kapsamlı ve güvenilir sonuçlar elde etmeyi amaçlamaktadır. Araştırmada tek grup ön test-son test modeli kullanılmıştır. Bu modelde, belirlenen bağımsız değişkenin (beden diliyle desteklenen öğretim yöntemi) bağımlı değişken (katılımcıların deyim bilgisi düzeyi) üzerindeki etkisi, aynı gruba uygulanan ön test ve son test sonuçlarının karşılaştırılması yoluyla incelenmiştir. Katılımcılara ön test ve son test uygulanarak öğrenme düzeylerindeki değişim değerlendirilmiş; veriler hem nicel (test sonuçları) hem de nitel (öğrenci görüşleri) yöntemlerle analiz edilmiştir. Araştırma sonucunda, yabancı dil olarak Türkçe öğretiminde beden diliyle desteklenen deyim öğretiminin, katılımcıların deyim öğrenme süreçlerine olumlu katkı sağladığı, bilgi düzeylerini artırdığı ve öğrenmeyi kolaylaştırdığı sonucuna ulaşılmıştır.

Anahtar Kelimeler

Yabancı dil olarak Türkçe öğretimi , beden dili , deyimler

Etik Beyan

Etik Kurul Kararı yüklenmiştir.

Kaynakça

• Aksan, D. (1979). Her yönüyle dil ana çizgileriyle dilbilim. Ankara: TDK Yayınları.
• Aksan, D. (1982). Her yönüyle dil. Ankara: TDK Yayınları.
• Aksan, D. (1990). Türkçenin gücü. Ankara: Bilgi Yayınları.
• Aksoy, Ö. A. (2017). Atasözleri ve deyimler sözlüğü 2. İstanbul: İnkılâp Kitabevi.
• Altaylı, S. (2010). Atasözü ve deyimler arasındaki farklar. Karadeniz Araştırmaları, (25), 125-134.
• Al-Khawaldeh, N., Jaradat, A., Al-Momani, H., & Bani-Khair, B. (2016). Figurative idiomatic language: strategies and difficulties of understanding english idioms. International Journal of Applied Linguistics and English Literature, 5(6), 119-133.
• Andreou, G., & Galantomos, I. (2008). Teaching idioms in a foreign language context: preliminary comments on factors determining Greek idiom instruction. Metaphorik. de, 15, 7-26.
• Başar, U., & Akbulut, E. (2016). Yabancılara Türkçe öğretiminde öğrenen ihtiyaçlarının belirlenmesi: Yunus Emre Enstitüsü Tiflis Türk kültür merkezi örneği. Uluslararası Türkçe Edebiyat Kültür Eğitim (Teke) Dergisi, 5(2)., s. 13.
• Byessonova, O. L. (2017). Teaching idioms: challenges and approaches. In current higher education environment: views and perspectives: non-conference proceedings/OL Byessonova/editors SB
• Kuanyshbayev, E. Smetanova.–1. Vyd.–Arkalyk: Arkalyk State Pedagogical Institute (pp. 36-42).
• Coşkun, H. C., & Paksoy, H. M. (2016). Bilimsel araştırma yöntemleri. İstanbul: Lord Matbaası.
• Çakır, İ. (2011). Yabancı dil öğrenme ortamlarında kültürün rolü. Milli Eğitim Dergisi, 41(190), 248-255.
• Çakır, K., & İşigüzel, B. (2023). Yabancı dil olarak Türkçe A1 düzeyine uygun deyim seti oluşturma çalışması (Master's thesis, Nevşehir Hacı Bektaş Veli Üniversitesi).
• Çelebi, M. D. (2006). Türkiye’de anadili eğitimi ve yabancı dil öğretimi. Erciyes Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 1(21), 285-307.
• Deregözü, A., & Kuyumcu, N. (2015). Yabancı dil öğretiminde beden dili kullanımının önemi. Atatürk Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, (54), 97-104.
• Dinçel, B. K., & Savur, H. (2024). Yabancılara Türkçe deyim ve atasözü öğretiminde kullanılabilecek bir araç: Tarkan şarkıları. International Journal of Language Academy, 7(27), 39-55.
• Dolzhich, E., Dmitrichenkova, S., & Rodriguez, P. R. (2021). Learning idioms in the Spanish foreign language classroom. In EDULEARN21 Proceedings (pp. 6972-6977). IATED.
• Duman, D. (2024). Yabancı dil olarak Türkçe öğretiminde deyimlerin yapay zekâ destekli animasyonlarla öğretimi (Master's thesis, Bartın Üniversitesi, Eğitim Bilimleri Enstitüsü).
• Durmuş, M. (2019). Yabancı dil öğretimi sınıflarında ana dilinin yeri. Sakarya University Journal of Education, 9(3), 567-577.
• Evsen, Ş. (2022). Yabancı dil olarak Türkçe öğretiminde deyimlerin hikâyeleri ile öğretimi (Master's thesis, Bursa Uludag University (Turkey).
• Gün, M., Tanrıkulu, L., & Türk, A. (2021). Yabancılara Türkçe öğretimi alanında ek çalışma kâğıtları ile deyim öğretimi. RumeliDE Dil ve Edebiyat Araştırmaları Dergisi, (23), 49-64.
• Gün, M., & Yurtçu, A. (2022). Türkçenin yabancı dil olarak öğretiminde kültürün sessiz bir göstergesi: beden dili. Çukurova Üniversitesi Türkoloji Araştırmaları Dergisi, 7(2), 943-968.
• Gülerer, S., & Gürel, A. (2020). Yabancı dil olarak Türkçe öğretiminde deyimlerin metinleştirilerek öğretimi: c1 seviyesi. International Journal of Languages' Education and Teaching, 8(2), 244-265.
• Gülerer, S., & Sezen, Y. (2020). Yabancı dil olarak Türkçe öğretiminde tv dizisi kullanmanın atasözü ve deyim öğretmedeki etkisi. International Journal of Language Academy, 8(1).
• Jazbec, S., & Enceva, M. (2012). Aktuelle Lehrwerke für den DaF-Unterricht unter dem aspekt der Phraseodidaktik.
• Kaçmaz, E., & Demirtaş, İ. (2021). Yabancılara Türkçe öğretimi setlerindeki atasözleri ve deyimlerin kültür aktarıcılığı görevi: yedi iklim Türkçe ders kitabı (c1) örneği. International Journal of Languages' Education and Teaching, 9(2), 77-100.
• Karal, E. Z. (2001). Osmanlı tarihinde Türk dili sorunu (tarih açısından bir açıklama). Bilim kültür ve öğretim dili olarak Türkçe. Ankara: Türk Tarih Kurumu Yayınları.
• Kenzhâlin, K. (2017). Türk dünyasında deyim bilimi çalışmaları. Türk Dünyası Dil ve Edebiyat Dergisi, (43), 107-124.
• Kim, J. (2023). A study on the education of Korean ıdiomatic expressions in consideration of semantic relations. Baekrok Korean Language and Literature education, 31, 33-57.
• Korkmaz, Z. (1992). Gramer Terimleri Sözlüğü. Ankara: TDK Yayınları.
• Korkmaz, Z. (1995). Türk Dili Üzerine Araştırmalar. Ankara: TDK Yayınları.
• Mutlu, H. H., & Ayrancı, B. B. (2017). Yabancı dil olarak Türkçe öğretiminde geçmişten günümüze süregelen problemler. The Journal of International Lingual Social and Educational Sciences, 3(2), 66-74.
• Özkan, E. (2017). Yabancı dil olarak Türkçe öğretimi ders kitaplarında Türk kültür ögeleri olarak atasözleri ve deyimler. International Journal of Social And Humanities Sciences Research (JSHSR), 4(10), 295-300.
• Öztürk, T. (2023). ABC Atasözleri Deyimler Sözlüğü. İstanbul: EMA Kitap.
• Özyar, B. (2021). Yabancı dil olarak Türkçe öğretiminde deyimler (Master's thesis, Dokuz Eylul Universitesi (Turkey).
• Pease, A. (2001). Beden Dili. İstanbul: Rota Yayınları.
• Poliakova, N., Skitina, N., & Shabanova, V. (2017). Teaching idiomatic speech at foreign language classes. In EDULEARN17 Proceedings (pp. 9002-9005). IATED.
• Reca, Ö. F. (2010). Başarılı ve Güzel Beden Dili ve Konuşma Sanatı. Ankara: Tutku Yayınevi.
• Sinan, A. T. (2015). Türkçenin Deyim Varlığı. İstanbul: Kesit Yayınları.
• Sönmez, V. (2014). Eğitim Felsefesi. Anı Yayıncılık. Ankara.
• Şahin, Y. (2013). Farklı Boyutlarıyla Yabancı Dil Öğrenimi ve Öğretimi. Konya: Eğitim Yayınevi.
• Tosun, C. (2005). Türkçe’nin yabancı dil olarak öğretilmesi. Journal of Language and Linguistic Studies, 1(1), 22-28.
• Tosun, C. (2006). Yabancı dille eğitim sorunu. Journal of Language and Linguistic Studies, 2(1), 28-42.
• Tuna, O. N. (1990). Sümer ve Türk dillerinin tarihi ilgisi ile Türk dilinin yaşı meselesi. Ankara: TDK Yayınları.
• Tunca, E. A. (2006). Türk harf devriminin halka tanıtımı çalışmaları. Mersin Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 2(2), 111-122.
• Türkçe Sözlük, (2005). Ankara: TDK Yay.
• Yağiz, O., & Izadpanah, S. (2013). Language, culture, idioms, and their relationship with the foreign language. Journal of Language Teaching & Research, 4(5)., p. 954-955.
• Yurtbaşı, M. (2013). Sınıflandırılmış deyimler sözlüğü. İstanbul: Doğan Ofset Yayıncılık ve Matbaacılık A. Ş..
• Wolf, J. M. (2010). Kommunikative sprechkompetenz im spanischunterricht in der aktuellen diskussion. na.