Otizm Spektrum Bozukluğu Tanılı Çocuğu Olan Annelerin Mutluluk Korkusu ve Aile Bütünlüğü Duygusu ile Ebeveyn Yeterlilikleri Arasındaki İlişkinin İncelenmesi

Yıl 2024, Cilt: 15 Sayı: 2, 45 - 62, 27.12.2024

Ebrar Nur Tüylüoğlu , Esin Sezgin

Öz

Bu çalışmada otizm spektrum bozuklu tanılı çocuğu olan annelerin mutluluk korkusu ve aile bütünlük duygusu ile ebeveyn yeterlilik arasındaki ilişkinin incelenmesi amaçlanmıştır. Çalışmaya çocukları 2-10 yaş aralığında ve otizm spektrum bozukluğu tanılı çocuğu olan 384 anne katılmıştır. Çalışmada “Demografik Bilgi Formu”, “Mutluluk Korkusu Ölçeği”, “Çocuğu OSB Tanısı Almış Ebeveynlerde Ebeveyn Yeterliliği Ölçeği” ve “Aile Bütünlük Duygusu Kısa Formu Ölçeği” kullanılmıştır. Annelerin vermiş oldukları cevapların normal dağılım gösterip göstermediğini belirlemek için Shapiro Wilk testi ile çarpıklık ve basıklık değerleri incelenmiştir. Araştırma sonucunda mutluluk korkusu arttıkça ebeveyn yeterliliği ve aile bütünlüğü azalmakta olduğuna dair sonuçlar elde edilmiştir. Mutluluk korkusu ölçeği ile ebeveyn yeterliliği ölçeği ve aile bütünlüğü ölçeği ile Ebeveyn yeterlilik ölçeği birbirini yordamakta olduğu sonucuna varılmıştır.

Anahtar Kelimeler

Otizm spektrum bozukluğu, mutluluk korkusu, ebeveyn yeterliliği, aile bütünlük duygusu

Kaynakça

• Adamson, L.B., McArthur, D., Markov,Y., Dunbar, B., & Bakeman, R. (2001). Autism and joint attention: Young children’s responses to maternal bids. Journal of Applied Developmental Psychology ,22(4), 439–453.
• Ainsworth, M. D. S., Blehar, M. C., Waters, E., & Wall, S. (2015). Patterns of attachment: A psychological study of the strange situation. Lawrence Erlbaum.
• Altındağ Kumaş, Ö., & Sümer, H. M. (2019). Özel gereksinimli küçük çocuğu olan annelerin öz yetkinlikleri, yılmazlık düzeyleri ve stres düzeyleri arasındaki ilişkilerin belirlenmesi. Kastamonu Eğitim Dergisi, 27(1), 163-173.
• Banach, M., Iudice, J., Conway, L., & Couse, L. J. (2010). Family support and empowerment: Post autism diagnosis support group for parents. Social Work With Groups, 33(1), 69-83.
• Bebko, J. M., Konstantareas, M. M. & Springer, J. (1987). Parent and professional avaluations of family stres associated with characteristic of autism. Journal of Autism Developmental Disorders, 17(4), 565-576.
• Bilge, A., Buruntekin, F., Orçin Demiral, N., Özer, G., Keleş, B., Yalçın, E., Tavukçu, G., Kıray, A., Siviloğlu, T., & Bol, S. (2014). Engelli yakınlarına verilen stresle baş etme ve yaşam doyumlarını arttırma eğitiminin etkinliğinin belirlenmesi. Gümüşhane Üniversitesi Sağlık Bilimleri Dergisi, 3(1), 611-618.
• Büyüköztürk, Ş., Kılıç Çakmak, E., Akgün, Ö.E. Karadeniz, Ş. & Demirel, F. (2016). Bilimsel araştırma yöntemleri. Pegem Akademi.
• Canlı, Ö. (2019). Öğrenilmiş güçlülük, aile bütünlük duygusu ve aile içi iletişim arasındaki ilişkinin incelenmesi [Yayınlanmamış yüksek lisans tezi]. Marmara Üniversitesi.
• Ceran, M. A., & Ceylan, B. (2021). Determination of the self-efficacy levels of parents with a child with cerebral palsy and the comparison of the parental self-efficacy levels. Journal of Psychiatric Nursing, 12(2), 113-121.
• Coquat, J. S. (2018). Comparing adoptive and non-adoptive first-time mothers on parental sense of competence and satisfaction. Capella University.
• Creswell, J. W. (2013). Nitel araştırma yöntemleri (Çev. Ed: M. Bütün, S. B. Demir). Siyasal Kitabevi.
• Çeçen, A. R. (2007). Aile bütünlük (Tutarlılık) duygusu ölçeği (ABDÖ-K) kısa formunun Türkçe'ye uyarlanması: Geçerlik ve güvenirlik çalışmaları. Kuram ve Uygulamada Eğitim Bilimleri, 7(3), 1199-1220.
• Çeçen, A. R. (2008). Üniversite öğrencilerinde yaşam doyumunu yordamada bireysel bütünlük (tutarlılık) duygusu, aile bütünlük duygusu ve benlik saygısı. Eğitimde Kuram ve Uygulama, 4(1), 19-30
• Çengelci, B. (2009). Otizm ve down sendromlu çocuğa sahip annelerin kaygı umutsuzluk ve tükenmişlik duygularının karşılaştırılması. Ege Eğitim Dergisi, 10(2), 1-23.
• Değirmenci, N. (2019). Özel gereksinimli çocuk sahibi anne ve babaların depresyon ve kaygı düzeyleri [Yayınlanmamış yüksek lisans tezi]. Üsküdar Üniversitesi.
• Demirbilek, H. (2021). Lise öğrencilerinde bilişsel esneklik, öznel iyi oluş, affetme ve öz-şefkat arasındaki ilişkilerin yapısal eşitlik modellemesi ile incelenmesi [Yayınlanmış Yüksek Lisans Tezi]. Van Yüzüncü Yıl Üniversitesi.
• Duran, S., & Barlas, G. (2014). Zihinsel engelli bireylerin ebeveynlerinin öznel iyi oluş, öz duyarlık ve tükenmişlik düzeylerinin belirlenmesi. Mersin Üniversitesi Sağlık Bilimleri Dergisi, 7(3), 69-79.
• Ergin, D., Şen. N., Eryılmaz. N., Pekuslu, S. & Kayacı, M. (2007). Engelli çocuğa sahip ebeveynlerin depresyon düzeyi ve etkileyen faktörlerin belirlenmesi. Atatürk Üniversitesi Hemşirelik Yüksekokulu Dergisi, 10(1), 41–48.
• Fırat S., Diler RS., Avci A., & Seydaoglu G. (2002). Comparison of psychopathology in the mothers of autistic and mentally retarded children. Journal of Korean Medical Science. 17,679-85.
• Fırat, S. (2016). Otistik çocukların anne-babalarının depresyon ve kaygı düzeyleri. Çukurova Medical Journal, 41(3), 539-547.
• Fields MA. (2006). Parenting children on the autistic spectrum: A survey of parents' perceived self-efficacy [Doctoral dissertation]. Wright Institute.
• Gau, S. S. F., Chou, M. C., Chiang, H. L., Lee, J. C., Wong, C. C., Chou, W. J., & Wu, Y. Y. (2012). Parental adjustment, marital relationship, and family function in families of children with autism. Research in Autism Spectrum Disorders, 6(1), 263-270.
• Ger, S. (2021). Hatırlanan anne-baba kabul ve reddi ile ebeveyn öz yeterliği, evlilik doyumu ve yaşam doyumu arasındaki ilişkide temel psikolojik ihtiyaçların aracı rolü [Yayınlanmamış yüksek lisans tezi]. Aydın Adnan Menderes Üniversitesi.
• Gönen, A., Yıkmış, A., & Diken, İ. (2020). Otizm spektrum bozukluğu ile otizm spektrum bozukluğu tanısı olan bireylerin ebeveynlerinin depresyon düzeyleri arasındaki ilişkisi. PESA Uluslararası Sosyal Araştırmalar Dergisi, 6(3), 232-243.
• Güneş, A. (2005). Otizm ve otistik çocukların eğitimi. İlya İzmir Yayınevi.
• Hallberg, U. (2014). Differences in health and well-being of parents of children with disabilities. International Journal of Qualitative Studies on Health and Well-Being, 9(1), 1.
• Hartley, S. L., Papp, L. M., Blumenstock, S. M., Floyd, F., & Goetz, G. L. (2016). The effect of daily challenges in children with autism on parents’ couple problem-solving interactions. Journal of Family Psychology, 30(6), 732-742. https://doi.org/10.1037/fam0000219
• Hess, C. R., Teti, D. M., & Hussey-Gardner, B. (2004). Self-efficacy and parenting of high-risk infants: the moderating role of parent knowledge of infant development. Journal Of Applied Developmental Psychology, 25, 423-437.
• Joshanloo, M. (2013). The influence of fear of happiness beliefs on responses to the satisfaction with life scale. Personality and Individual Differences, 54, 647-651.
• Keleş, N. (2022). Konuşma bozukluğu tanısı ile özel eğitim alan 2 ila 6 yaş çocuklarının anne ve babalarının öz yeterlilik düzeyleri ile algılanan sosyal destek düzeyleri arasındaki ilişkinin incelenmesi [Yayınlanmamış yüksek lisans tezi]. İstanbul Gelişim Üniversitesi.
• Kulbaş, E. (2022). Özel gereksinimli çocuğu olan annelerin mutluluk korkusu ve şükran düzeylerinin incelenmesi. İnönü Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 23(3), 1501-1527.
• Lambrou, P. (2014). Is fear of happiness real psychology today. https://Www.Psychologytoday.Com/Us/Blog/Codes-Joy/201405/İs-Fear-Happiness-Real
• Meadan , H. , Halle , J. W., & Ebata , A. T. ( 2010 ). Families with children who have autism spectrum disorders: stress and support. Exceptional Children, 77(1), 7-36.
• Nealy, C. E., O'Hare, L., Powers, J. D., & Swick, D. C. (2012). The impact of autism spectrum disorders on the family: A qualitative study of mothers’ perspectives. Journal of Family Social Work, 15(3), 187-201.
• Öz, B., Yüksel, T., & Nasıroğlu, S. (2020). Otizm Spektrum Bozukluğu tanısı alan çocukların annelerinde görülen depresyon-anksiyete belirtileri ve damgalanma algısı. Arch Neuropsychiatry, 57,50-55
• Özen, F. (2019). Üniversite öğrencilerinde obsesif inançların mutluluk korkusunu yordayıcılığının incelenmesi [Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi] Çağ Üniversitesi.
• Özmen, D. & Çetinkaya, A. (2012). Engelli çocuğa sahip ailelerin yaşadığı sorunlar. Ege Üniversitesi Hemşirelik Fakültesi Dergisi, 28(3), 35-49.
• Özşenol, F., Işıkhan, V., Ünay, B., Aydın, H.İ., Akın, R., & Gökçay, E. (2003). Engelli çocuğa sahip ailelerin aile işlevlerinin değerlendirilmesi. Gülhane Tıp Dergisi, 45(2), 156- 164.
• Peker, A., Eroğlu, Y. & Özcan, N. (2015). Özel gereksinimli çocuğa sahip anneler ile tipik gelişim gösteren çocuğa sahip annelerin psikolojik sağlamlık, iyilik hali ve mutluluk düzeylerinin incelenmesi. Sakarya University Journal of Education, 5(3), 142-150.
• Pektemir, M. M. (2023). Çocuğu otizm spektrum bozukluğu tanısı almış ebeveynlerin bakım yükü ve öz yeterliklerinin incelenmesi [Yayınlanmamış yüksek lisans tezi]. KTO Karatay Üniversitesi.
• Sagy, S., & Dotan, N. (2001). Coping resources of maltreated children in the family: A salutogenic approach. Child Abuse & Neglect. 25(11), 1463-1480.
• Sarı, T. ve Çakır, S. G. (2016). Mutluluk korkusu ile öznel ve psikolojik iyi oluş arasındaki ilişkinin incelenmesi. Eğitim ve Öğretim Araştırmaları Dergisi, 5(25), 222-229.
• Sarı, T., & Çakır, S. G. (2016). Mutluluk korkusu ile öznel ve psikolojik iyi oluş arasındaki ilişkinin incelenmesi. Eğitim ve Öğretim Araştırmaları Dergisi, 5(Özel Sayı)
• Siah, P. C., & Tan, S. H. (2016). Relationships between sense of coherence, coping strategies and quality of life of parents of children with autism in Malaysia: A case study among chinese parents. Disability, CBR and Inclusive Development, 27(1), 78-91.
• Şahin, E. (2019). Farklı sosyo-kültürel yapılardan gelmiş evli bireylerin aile değerleri ve aile bütünlük duygusu arasındaki ilişkinin incelenmesi [Yayınlanmamış yüksek lisans tezi]. İstanbul Sebahattin Zaim Üniversitesi.
• Tekbıyık, A. (2014). İlişkisel araştırma yöntemi. M. Metin (Der). Kuramdan uygulamaya eğitimde bilimsel araştırma yöntemler, 99-114. Pegem Akademi
• Top, F. Ü. (2009). Otistik çocuğa sahip ailelerin yaşadıkları sorunlar ile ruhsal durumlarının değerlendirilmesi: Niteliksel araştırma. Çocuk Dergisi, 9(1), 34- 42.
• Töret G, Özdemir S, Selimoğlu ÖG. & Özkubat U. (2014). Otizmli çocuğa sahip olan ebeveynlerin çocuklarının günlük yaşam özellikleri, günlük oyun etkileşimleri, problem davranışlar ve iletişim stillerine ilişkin görüşleri, Ege Eğitim Dergisi, 1(15), 1-44.
• Türkoğlu, N. (2001). Zihinsel engelli çocukların anne, baba ve kardeşlerinin kaygı düzeylerine etki eden etmenlerin incelenmesi [Yayınlanmamış yüksek lisans tezi]. Hacettepe Üniversitesi.
• Vural, B. (2021). Çocuğu otizm spektrum bozukluğu tanısı almış ebeveynlerde ebeveyn yeterlilik ölçeğinin uyarlanması ve ebeveyn özyeterliğini yordayan faktörler [Yayınlanmamış Doktora Tezi]. Erciyes Üniversitesi.
• Yavuz, M., & Gümüşkaya, Ö. (2021). Otizm spektrum bozukluğu ve zihinsel yetersizliği olan bireylerin ebeveynlerinin yaşam doyumu ve aile yılmazlık düzeylerinin incelenmesi. Ankara Üniversitesi Eğitim Bilimleri Fakültesi Özel Eğitim Dergisi, 22(4), 799-825. https://doi.org/10.21565/ozelegitimdergisi.726030
• Yıldırım, F., & İlhan, I. Ö. (2010). The validity and reliability of the general self-efficacy scale-Turkish form. Turk Psikiyatri Dergisi, 21(4), 301.
• Yıldırım, M. (2019). Mediating role of resilience in the relationships between fear of happiness and affect balance, satisfaction with life, and flourishing. Europe's Journal of Psychology, 15(2), 183.
• Yıldırım, M., & Aziz, I. A (2017). Psychometric properties of Turkish form of the fear of happiness scale. The Journal of Happiness & Well-Being, 5(2), 187-195.
• Yıldız, M. C., & Önder, F. C. (2021). Özel gereksinimli çocuğu olan annelerde bütünlük duygusu ve psikolojik iyi oluş: iyimserliğin aracı rolü. Mersin Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 17(3), 432-484.