Bergson’un Felsefi ve Sosyolojik Düşünceleri Ekseninde Samipaşazade Sezai’nin Pandomima ile Heinrich Böll’ün Der Lacher Adlı Kısa Hikâyelerinde Sosyal Bir Maske Olarak “Gülmek”

Year 2022, , 146 - 156, 29.06.2022

Cansu Göksu

https://doi.org/10.30803/adusobed.1110786

Abstract

Antik Çağ’dan günümüze süregelen zamanda, insanoğlunun varlığı ve davranışları; ontolojik, antropolojik, psikolojik, fizyolojik ve pek çok açıdan çoğulcu inceleme yöntemiyle ele alınan unsurlar olmuştur. Bunlardan biri de diğer insan davranışları arasında azımsanamayacak ölçüde önemli olan gülme eylemidir. Gülmek, adeta insan psikolojisinin en önemli yansıtıcı ayna görevini üstlenmiştir. Kişinin duygu durumu hakkında bize pek çok bilgi verir. Bu bilgilerin ne olduğu; gülmenin arka planında ne gizlendiği veya açığa çıktığı, yüzyıllardır tartışılan sorular arasındadır.
İkinci Dünya Savaşı Sonrası Alman Edebiyatı’nın başat yazarlarından Heinrich Böll’ün Der Lacher ile Tanzimat Dönemi Sonrası Türk Edebiyatı’nın ilk kısa hikâyelerini veren Samipaşazade Sezai’nin Pandomima adlı kısa hikâyelerinde gülmek eylemi, Fransız filozof Henri Bergson’un felsefi ve sosyolojik incelemeleri ekseninde karşılaştırmalı olarak çalışılmıştır.
Bu çalışmada söz konusu hikâyelerde, bireyin dış dünyasında oluşan tehdit unsurlarına karşı takındığı bir direnç mekanizması olan “gülme”nin maske kisvesi altında yapay boyutu ve somut izleri aranmıştır. Bireyin altına gizlenmek zorunda kaldığı sosyal maskelerin, hayati bir önem arz ettiği, yaşamın tehdit edici unsurlarına karşı oluşturulan bir yaşam mekanizması olduğu yapılan çalışmada edinilen bulgular arasındadır.

Keywords

Heinrich Böll, Der Lacher, Samipaşazade Sezai, Pandomima, Gülmek

References

• ARİSTOTELES. (2021). Poetika. (A. Çokona ve Ö. Aygün, çev.). İstanbul: Türkiye İş Bankası Kültür Yay.
• BAUDELAİRE, C. (1997). Gülmenin özü. (İ. Yalçın, çev.). İstanbul: İris Yay.
• BERGSON, H. (2020). Gülme- Gülüncün anlamı üzerine deneme. (D. Çetinkasap, çev.). İstanbul: Türkiye İş Bankası Kültür Yay. Böll, H. (1962). Erzählungen, Hörspiele, Aufsätze. (s.51-53). Köln: Kiepenheuer & Witsch
• BÖLL, H. (1962). Erzählungen, Hörspiele, Aufsätze. (s.51-53). Köln: Kiepenheuer & Witsch
• ERKURT, G. Ş. (2014). Kişilik Ve Kültür Etkileşimi Bağlamında Çevirmen İdiokültürü’nün Çeviri Ürün Aracılığıyla Erek Sosyal Yapıya Etkisi. Tarih Okulu Dergisi, 7 (19), 23-46. doi: 10.14225/Joh567
• ERKURT, G. Ş. (2019). Edebiyat İncelemesine Bütünsel Metodik Bir Öneri: İdiokültürel Eleştiri. Ex Oriente Lux: Varianten der deutschen-türkischen Begegnungen, Cilt 3, 39-50. Berlin: Logos Verlag
• FREUD, S. (2016). Espriler ve bilinçdışı ile ilişkileri. (E. Kapkın, çev.). İstanbul: Payel Yay.
• HOBBES, T. (2021). Leviathan. (S. Lim, çev.). İstanbul: Yapı Kredi Yay.
• HOMEROS. (2021). Odysseia. (A. Erhat ve A. Kadir, çev.). İstanbul: Türkiye İş Bankası Kültür Yay.
• JUNG, C. G. (2006). Analitik psikoloji. (E. Gürol, çev.). İstanbul: Payel Yay.
• KERMAN, Z. (1986). Sami Paşazade Sezai. Ankara: Kültür ve Turizm Bakanlığı Yay.
• MORREALL, J. (1997). Gülmeyi ciddiye almak. (K. Aysevener ve Ş. Soyer, çev.). İstanbul: İris Yay.
• PLATON. (2019). Devlet. (F. Akderin, çev.). İstanbul: Say Yay.
• SCHOPENHAUER, A. (2020). İsteme ve tasavvur olarak dünya. (A. O. Aktaş, çev.). Ankara: Doğu Batı Yay.
• SEZAİ, S. (2018). Küçük şeyler. (s.67-72) İstanbul: Türkiye İş Bankası Kültür Yay.
• SMADJA, E. (2013). Gülmek. (S. N. Arım, çev.). İstanbul: Bağlam Yay.
• ŞENTÜRK, R. (2016). Gülme teorileri. İstanbul: Küre Yay.