Tralleis Batı Nekropolü’nden Ele Geçen Hayalet Sikkeler ve Amulet

Year 2025, Volume: 12 Issue: 1, 203 - 218, 22.06.2025

Arzu Özver

https://doi.org/10.30803/adusobed.1678283

Abstract

Bu çalışmada, Aydın İli, Efeler İlçesi, Kemer Mahallesi’nde yer alan Tralleis antik kenti Batı Nekropol alanında 2007 yılında gerçekleştirilen kazı çalışmalarında ele geçen 2 adet hayalet sikke ve yüzey buluntusu 1 adet amulet değerlendirilmiştir. Bu çalışmaya konu olan hayalet sikkeler ve amulet daha önceden doktora tezim kapsamında incelmiştir, ancak nadir ele geçen mezar buluntuları olmaları nedeniyle ayrı bir makalede değerlendirmek ve bilim dünyasının ilgisine sunmak istenmiştir. Hayalet sikkeler Tralleis Batı Nekropolü’nde yer alan Dromoslu Oda Mezar içinde bulunan Kline 2’den ele geçmiştir. Katalog 1 ve Katalog 2’de yer alan bu iki hayalet sikke, kare repousse tekniği ile yapılan ve varak adı verilen ince altın levhacıklardan yapılmıştır. Hayalet sikkeler oda mezar içindeki ve özellikle Kline 2’den ele geçen diğer kontekst buluntulara göre, İÖ 2. yüzyılın ikinci yarısına tarihlenmektedir. Hayalet sikkelerin Kharon’un ücretini ödemek amacıyla üretildiği, gerçek bir para yerine imitasyon olarak mezara konuldukları anlaşılmaktadır. Gündelik hayatta alım gücü yüksek olan bir altın sikkenin mezara bırakılması ile bir daha kullanılamayacak olması bu tür imitasyon örneklerinin ortaya çıkmasına neden olmuş, bir statü ve prestij göstergesi olarak mezarlara konulmuştur. Tralleis Batı Nekropolü’nde yüzey buluntusu olarak ele geçen ve Katalog 3’de yer alan amulet II. Constantius (İS 337-361) dönemine tarihlenen ve emisyon tarihi olarak İS 330-336 yıllarına ait olduğu anlaşılan bronz sikkedir. Sikkenin kenarında, sikkenin asıl işlevini yitirip amulet olarak kullanıldığını gösteren bir delik bulunmaktadır.

Keywords

Tralleis , Nekropol , Mezar Buluntusu , Hayalet Sikke , Amulet

Ghost Money and Amulet Discovered in The Western Necropolis of Tralleis

Abstract

This study evaluates two ghost moneys and one amulet unearthed during the 2007 excavations in the Western Necropolis of the ancient city of Tralleis, located in the Kemer neighborhood, Efeler district, Aydın province. The ghost moneys and amulet, the focus of this study, were previously analyzed in the author’s doctoral dissertation; however, due to their rarity as tomb finds, it was deemed necessary to evaluate them in a separate article and present them to the scientific community. The ghost moneys were recovered from Kline 2 in the Chamber Tomb with Dromos located in the Western Necropolis of Tralleis. The two ghost moneys in Catalog 1 and Catalog 2 were made of thin sheets of gold known as foil, using the square repoussé technique. The ghost moneys are dated to the second half of the 2nd century BC based on other contextual finds from the Chamber Tomb, particularly from Kline 2. The ghost moneys were crafted to pay Charon’s fee and were placed in the tomb as replicas rather than real coins. The inability to reuse a gold coin, which possess significant purchasing power in daily transactions, after its placement in a tomb, resulted in the creation of imitations, and it was placed in the tomb as a symbol of status and prestige. The amulet discovered as a surface find in the Western Necropolis of Tralleis and included in Catalog 3 is a bronze coin from the reign of Constantius II (337-361 AD), specifically dated to 330-336 AD. A hole on the coin’s edge indicates that it lost its original function and was repurposed as an amulet.

Keywords

Tralleis , Necropolis , Tomb Find , Ghost Money , Amulet

References

• Akyay-Meriçboyu, Y. (2001). Antikçağ'da Anadolu Takıları. İstanbul: Akbank Kültür Sanat Yayınları.
• Aydın, O. (2015). Tralleis Batı Nekropol'ü Kandil Buluntuları. Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Adnan Menderes Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Aydın.
• Aydın Tavukçu, Z. (2006). Parion Nekropol'ü 2005 Yılı Buluntuları. Yayımlanmamış Doktora Tezi, Atatürk Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Erzurum. Aydın Tavukçu, Z. (2007). Parion Altınları, Atatürk Üniversitesi 50. Kuruluş Yıl Dönümü Arkeoloji Armağanı. Doğudan Yükselen Işık Arkeoloji Yazıları. M. Işıklı - B. Can (Editörler), 383-400.
• Başaran, C. (2005). Jewellery Centre in Antique Era Parion, Goldnews 153, 106-111.
• Başaran, C. – TAVUKÇU, A. (2006). Parion Kazısı 2005, KST 28 (1), 611-628.
• Bingöl, I. (1999). Antik Takılar, Anadolu Medeniyetleri Müzesi, Ankara: T.C. Kültür Bakanlığı Anıtlar ve Müzeler Genel Müdürlüğü.
• Chryssanthakı-Nagle, K. (2006). The Female Protomes and Bust-Protomes from Macedonia and Thrace Reconsidered: The Bust-Protomes from House A in Tragilos In Revue Archéologique, 41, Issue 1, 3-31.
• Çekilmez, M. (2009). Batı Nekropolis Alanı Kazı Çalışmaları, Yaylalı, A. 2008 Yılı Tralleis Antik Kenti Kazı ve Restorasyon Çalışmaları, KST 31, (2), 380–382.
• Çekilmez, M. (2014). Tralleis Güney Nekropolü Terrakotta Figürinleri. Yayımlanmamış Doktora Tezi, Adnan Menderes Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Aydın.
• Çokay Kepçe, S. (2017). Perge Batı Nekropolis Mezar Buluntuları, 1997-2007 Yılları Arasında 169 Numaralı Parselde yürütülen Çalışmalar, İstanbul: Ege Yayınları.
• Doyen, J. M. (2012). The Chairman's Adress, The Charon's Obol: Some Methodological Reflexions, JAN 2, 1-18.
• Grınder-Hansen, K. (1991). Charon's Fee in Ancient Greece? - Some Rremarks on a Well-Known Death Rite, Acta Hyperborea: Danish Studies in Classical Archeology 3, 207-218.
• Grınsell, L. V. (1957). The Ferryman and His Fee: A Study in Ethnology, Archaeology and Tradition, Folklore 68.1, 257-269.
• Imhoof-Blumer, F. (1902). Kleinasiatische Münzen. 2 Bӓnde, Wien.
• Kasapoğlu, H. (2013). Heykelcik ve Figürinler. Prof. Dr. C. Başaran (Editör), Antik Troas'ın Parlayan Kenti Parion, İstanbul: Ege Yayınları, 177-193.
• Keleş, V. (2014). Parion Nekropol'ünde Ele Geçen Dört Altın Obje Üzerine Yeni Bir Değerlendirme, OLBA 22, 117-18.
• Kemmers, F. - Myrberg, N. (2011). Rethinking Numismatics: The Archaeology of Coins, Archaeological Dialogues 18/1, 87-108.
• Kıng, C. E. (1979). The Value of Hoards and Site Finds in Relation to Monetary Circulation in The Late Third and Early Fourth A. D. Studien zu Fundmünzen der Antike 1, 79-98.
• Lenger, D. S. (2018). Antik Çağ'da Sikkenin Amulet ve Talisman Olarak Kullanımı, MCBÜ Sosyal Bilimler Dergisi 16/3, 317-326.
• Lockyear, K. (2012). Dating Coins, Dating with Coins, Oxford of Archaelogy, 191-211.
• Ölmez, F. (2000). Tralleis Nekropolünden Bir Mezar ve Buluntuları. Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Adnan Menderes Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Aydın.
• Özver, A. (2021). Tralleis Batı Nekropolü ve Buluntuları. Yayımlanmamış Doktora Tezi, Aydın Adnan Menderes Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Aydın.
• Özver, A. (2024). Tralleis Batı Nekropolü'nden Bir Oda Mezar ve Buluntuları. Arkeoloji ve Sanat (175), 107-132.
• Ranuccı, S. (2008). The Coin Finds in their Archaeological Context, A., Laidlaw & M. S., Stella, (Editörler), JRA 98, 241-254.
• Reece, R. (1981). Understanding coin finds and coin hoards in the century, The Roman West in the third century BAR International Series, 109, 79-88.
• Reece, R. (2011). Coins, potter and Dating of Assemblages, M. A., Reynolds R. - Bonifay M., (Editörler), RRFW 1. Fine Wares. Solving Problems of Typology and Chronology, 45-47.
• Rotroff, S. I. (1997). Coins and Stratigraphy, Sheedy Ş K. A; Papageorgiadou-Banis (Editörler), Numismatic Archaeology/Archaeological Numismatics, 8-16.
• Saraçoğlu, A. (2011). Hellenistic and Roman Unguentaria from the Necropolis of Tralleis. Anadolu/Anatolia 37, 1-42.
• Saraçoğlu, A. (2013). Tralleis Batı Nekropolü Mezar ve Buluntuları, Uluslararası Patara Kazıları, 25. Yıl Sempozyumu. Antalya: Akdeniz Üniversitesi, 475-497.
• Saraçoğlu, A. – Çekilmez, M. (2008). Batı Nekropolis Alanı Kazı Çalışmaları, Yaylalı, A. 2007 Yılı Tralleis Antik Kenti Kazı Çalışmaları, KST 30, (3), 17-40.
• Saraçoğlu, A. – Çekilmez, M. (2010). A Gladiator Stele From Tralleis, EA 43, 57-58.
• Saraçoğlu, A. – Çekilmez, M. – Malay H. (2017). A Funerary Construction in the Western Necropolis of Tralleis, EA 50, 17-20.
• Stefanakıs, M. I. (2002). An Inexpensive Ride? A Contribution to Death - Coin Rites in Hellenistic Crete, Numismatica E Antichita Classiche 31, 171-189.
• Stevens, S. T. (1991). Charon Obol and Other Coins In Ancient Funerary Practice, Phoenix 45, (3), Canada: Published by: Classical Association of Canada, 215-229.
• Şimşek, C. – Okunak, M. – Bilgin, M. (2011). Laodikeia Çalışmaları 1.2: Laodikeia Nekropol'ü (2004-2010 Yılları, Metin), (Editör) C. Şimşek, İstanbul: Ege Yayınları.
• Tamsü Polat, R. (2019). Mezar Eşyalarının Gömü Geleneklerindeki Anlamına Dair Gözlemler / Thoughts on the Meaning of Grave Gifts, E. Özer (Editör), Anadolu’da Hellenistik ve Roma Dönemlerinde Ölü Gömme Adetleri Uluslararası Sempozyumu Bildiri Kitabı (447-464), Ankara: Bilgin Kültür Sanat Ltd. Şti.
• Tatar, Ö. (2019). Mezar Buluntusu Olarak Sikke, ARKHE, 11, 26-33.
• Von Kaenel H. M. (2009). Coins in context - a personel approach, Coins in Context I. New Perspectives for the Interpretation of Coin Finds, 9-24.
• Walker, A. (1976). Worn and Corroded Coins: Their Importance for Archaeologist, JFA 3/3, 329-334.
• Walker, A. S. (1997). Excavation coins: the use and misuse of numismatic evidence in archaeology, Sheedy, K. A. C. ve Papageorgiadou-Bannis, C., (Editörler), Numismatic Archaeology/Archaeological Numismatics, 17-28.
• Yaylalı, A. (2008). 2006 Yılı Tralleis Antik Kenti Kazı ve Restorasyon Çalışmaları, KST 29, (1), 561-566.
• Yaylalı, A. (2009). 2007 Yılı Tralleis Antik Kenti Kazı Çalışmaları, KST 30 (3), 27-34.