AYDIN KOŞULLARINDA DAMLA SULAMA YÖNTEMİYLE SULANAN MISIRDA KONTROLLÜ KISITLI SULAMA UYGULAMA OLANAKLARININ ARAŞTIRILMASI

Yıl 2010, Cilt: 7 Sayı: 1, 43 - 53, 01.03.2010

Necdet Dağdelen

Öz

Yarı kurak iklim koşullarında 2007 ve 2008 yılları yetişme mevsiminde yürütülen bu çalışmada farklı sulama konularının mısır bitkisinde damla sulamaya olan tepkileri tarla koşullarında araştırılmıştır. Vejetatif, tepe püskülü oluşumu, koçan oluşumu ve süt olum dönemlerinde oluşturulan su kısıtlarının verim ve verim komponentleri (bitki boyu, 1000 dane ağırlığı, koçandaki dane sayısı, koçan boyu ve koçan çapı) üzerine olan etkileri araştırılmıştır. Mısır bitkisinin bilinen dört gelişme dönemi dikkate alınarak toplam 12 damla sulama konusu incelenmiştir. Araştırma tesadüf blokları deneme desenine göre kurulmuş ve 3 tekerrürlü olarak yürütülmüştür. Denemelerde 4 gün aralığında A sınıfı buharlaşma kabından oluşan birikimli buharlaşmanın % 60, % 80 ve % 100'ü uygulanmıştır. Sulama konuları verim ve verim komponentleri üzerinde önemli düzeyde etkide bulunmuştur.Uygulanana sulama suyuna bağlı olarak dane verimi artmış ve kontrol konularından (T1, T4, T7, T10) ortalama olarak sırası ile 1352.5 kg/da, 1339.5 kg/da, 1335.5 kg/da, 1340.5 kg/da dane verimi elde edilmiştir. İki yılın ortalama değeri dikkate alındığında en yüksek su tüketimi 598.1 mm ile kontrol konularından saptanmıştır. İki yıllık ortalamalara göre verim tepki etmeni 1.08 olarak belirlenmiştir. Dane verimi ile su tüketimi arasında önemli düzeyde doğrusal ilişkiler bulunmuştur. Sonuçta, su kısıtının bulunmadığı yarı kurak koşullarda kontrol konuları sulama uygulamalarında kullanılabilir. Ancak sulama suyunun sınırlı olduğu koşullarda verim kaybı nedeni ile vejetatif, tepe püskülü ve koçan oluşumu dönemlerinde su kısıtına gidilmemelidir.

Anahtar Kelimeler

Mısır, kontrollü kısıtlı sulama, damla sulama, su-verim ilişkisi faktörü

Determination of regulated deficit irrigation scheduling application possibilities for drip irrigated corn in the Aydın region

Öz

The response of drip irrigated corn (Zea mays L.) to different irrigation treatments in a semi arid climate was
carried out in the field during the 2007 and 2008 growing season. Water stress was created at different
development stages: vegetative, tasseling, cob (ear) formation and milk stage in order to determine the effect of
irrigation treatments on vegetative growth, grain yield and yield components of corn. Four known growth stages
of the plant were considered and a total of 12 drip irrigation tratments were applied. Experiment was set up out in
randomized plot design with three replications. In the trials, irrigation water was applied to corn as 60 %, 80 %
and 100 % of evaporation from Class A Pan corresponding to 4-day irrigation frequencies Water stress
significantly affected the corn grain yield. and yield components. The grain yield increased with irrigation water
amount, and the highest average grain yield (1352.5 kg/da, 1339.5 kg/da, 1335.5 kg/da, 1340.5 kg/da) were
obtained from the well irrigated treatment (T1, T4, T7, T10). The highest seasonal ET(based on averages of two years
of 598.1 mm) was determined from the control treatments. Yield response factor (ky) value of 1.08 were
determined based on averages of two years. Significant linear relations were found for grain yield and seasonal
evapotranspiration (ET). It is concluded that well irrigated treatment (T1, T4, T7, T10) could be used for the semiarid
climatic conditions under no water shortage. In the case of more restricted irrigation, the limitation of irrigation
water at the vegetative, tasselling and cob formation stages should be avoided to maintain satisfactory growth.

Anahtar Kelimeler

Corn, regulated deficit irrigation, drip irrigation, yield response factor

Kaynakça

• Açıkgöz, N., Aktaş, M.E., Mokhaddam, A.F., Özcan, K., Tarist an Agrostatistical Packageprogramme for Personel computer. E.Ü.Z.F. Tarla Bitkileri Kongresi, İzmir, Turkey. yılında 1163 kg/da – 1362 kg/da arsında iken, 2008 yılında 1146 kg/da – 1343 kg/da arasında değişmiştir.
• Araştırmanın yürütüldüğü yıllar gözönüne alınarak yapılan değerlendirmeler sonucu 2003 ve 2004 yıllarında en yüksek ortalama verim yetişme dönemi boyunca su kısıtı uygulanmayan ve kontrol konuları adı verilen T , T , T ve T konularından sırasıyla 5 kg/da; 1339.5 kg/da; 1335.5 kg/da ve 1340.5 kg/da olarak elde edilmiştir.
• Anaç, S., Ul, M.A., Tüzel, İ.H.., 1992. Corn yield as affected by deficit irrigation. In: Fyen, J., Mwendera, E., Badji,
• M. (Eds.), Advances in Planning Design and Management of Irrigation Systems as Related to Sustainable Land Use, Center for Irrigation Engineering (CIE). European Committee for Water Resources Management (ECOWARM), Belgium. Baştuğ, R., Tekinel, O., 1989, Kısıtlı sulama koşullarında pamuk su-verim fonksiyonları, Doğa Türk Tarım ve Ormancılık Dergisi, 13 (2): 162-169.
• Araştırma konularına, deneme yıllarında farklı miktarlarda sulama suyu uygulanmıştır. 2007 yılında konulara uygulanan sulama suyu miktarı 433.0 mm – 0 mm arasında değişirken, 2008 yılında bu değerler 376.0 mm -460.0 mm arasında değişmiştir.
• Boz, A.R., Sağlamtimur, T., 1999. Çukurova koşullarında ikinci ürün mısırda sulama suyu mikterının verim, kalite ve bazı tarımsal özelliklerine etkisi üzerine araştırmalar. Ç.Ü. Z.F. Dergisi, 14(4),21-26.
• Cavero, J., Farre, I., Debaeke, P., Faci, T.M., 2000.
• Mevsimlik bitki su tüketimi değerleri, Simulation of maize yield under water stress with EPIC phase and Cropwat models. Agron. J. 92, 679- araştırmanın uygulandığı yıllara göre farklılık göstermiştir. Araştırmada ele alınan sulama konularının mevsimlik bitki su tüketimi değerleri yılında 516.0 mm – 612.0 mm arasında belirlenmiştir. 2008 yılında ise bu değerler 509.0 mm – 0 mm arasında değişmiştir.
• Çakır, R., Gidirişlioğlu, A., 2003. Farklı Fenolojik
• Devrelerde Toprakta Oluşan Nem Açığının Mısırın dane verimi ve Kalitesine Etkileri. Türkiye 5. tarla Bitkileri Kongresi, 13-17 Ekim, Cilt II. Diyarbakır. Çetin, Ö., 1996. Harran Ovası Koşullarında İkinci Ürün
• Vejetatif, tepe püskülü ve koçan oluşumu Mısır Su Gereksinimi. Şanlıurfa Araştırma Enst. Md. Yayınları, Genel Yayın No:90, Şanlıurfa, s. 46. dönemlerinde uygulanan su kısıtı (% 40 oranında; T , T ve T konuları) verimde sırasıyla % 14.6; % 11,6 ve % 10 oranında azalmalara neden olmuştur. Dağdelen, N., Yılmaz, E., Sezgin, F., Gürbüz, T., 2006.
• Fertility Land Management and Agroclimatology , /10/2008, Kusadası/Turkey. 06 olarak saptanmıştır. İki yılın birleştirilmesiyle elde edilen genel ky değeri ise 1.08 olarak bulunmuştur.
• Doorenbos, J., Kassam, A.H., 1979. Yield Response to
• Water. FAO Irr. And Drain. Paper, No: 33, Rome, Italy. p. Uygulama konularının kalite kriterlerine Eck, H.V., 1986. Effects of water deficits on yield, yield etkilerini belirlemek amacıyla yapılan varyans analizi sonuçlarına göre 2007 ve 2008 yıllarında tüm parametrelerde (bitki boyu, 1000 dane ağırlığı, components and water use efficiency of irrigated corn, Argon. Journal, 78,1035-1040.
• Elliades, G. 1988. Irrgation of greenhouse grown cucumber. and recorvery of maize under deficit irrigation. Field Crops Research, 93. 132-141. J. Hort. Sci. 63(2), 235-239.
• Fabeiro, C., Martın, de Santa Olalla, F., de Jan J. A. 2001.
• Kodal, S., Yıldırım, Y.E., Dağdelen, N., 1993. Tarımsal
• Yield and size of deficit irrigated potatoes. Agric. Water Manag. 48, 255-266. Kuraklık ve Sulama İhtiyacı, Kuraklık ve Sulama Sempozyumu, Türkiye Ziraat Odaları Birliği, Yayın No: 172, Ankara, p. 21-50. Gençoğlan, C., 1996. Mısır Bitkisinin Su-Verim İlişkileri,
• Kök Dağılımı ile Bitki Su Stresi İndeksinin Belirlenmesi ve Ceres-Maize Bitki Büyüme Modelinin Yöreye Uygunluğunun İrdelenmesi (Doktora Tezi), Ç.Ü, Fen Bilimleri Enstitüsü, Adana. Korukçu, A., ve Kanber, R., 1981. Su-Verim İlişkileri,
• Topraksu Araştırma Ana Projesi, Tarsus, s. 49. Köksal, H., 1995. Çukurova Koşullarında II. Ürün Mısır
• Bitkisi Su-Üretim Fonksiyonları ve Farklı Büyüme Modellerinin Yöreye Uygunluğunun Saptanması Üzerine Bir Araştırma. (Doktora Tezi), Ç.Ü, Fen Bilimleri Enstitüsü, Adana. Agric. Forestry 23, 233-241. Heerman, D.F., 1985. ET in irrigation management. In:
• Marsal, J., Rapoport, H. F., Manrique, T., Girona, J., 2000.
• Proceedings of the National Conference on Advances in Evapotranspiration. Trans. ASAE. 323-334. Pear fruit growth under regulated deficit irrigation in container-grown trees Sci.. Hort. 85, 243-259
• Huang, M., Gallichand, J. Zhong, L. 2004. Water-yield
• Musick, L.T., Dusek, D.A., 1980. Irrigated corn yield relationships and optimal water management for winter wheat in the Loess Plateau of China. Irrig. Sci., 23, 47- response to water. Trans. ASAE 23, 92-98.
• Oweis, T., Pala, M., Ryan, J., 1998. Stabilizing rainfed wheat yields with supplemental irrigation and nitrogen in a
• Mediterranian Climate. Argon. J. 90, 672-681. Howell, T.A., Hiler, E.A., 1975. Optimization of water use efficiency under high frequency irrigation I.
• Evapotranspiration and yield relationship, Transactions of the ASAE, Vol. 18, No. 5. Öğretir, K., 1993. Eskişehir Koşullarında Mısır Su-Verim
• İlişkileri (Doktora). Eskişehir Araştırma Enst. Md. Yayınları, Genel Yayın No:234/182, Eskişehir. Howell, T.A., Yazar, A., Schneider, A.D., Dusek, D.A., Öktem, A., Şimsek, M., Öktem, A.G., 2003. Deficit
• Copeland, K.S., 1995. Yield and water use efficiency of corn in response to LEPA irrigation. Trans. ASAE (6): 1737-1747. irrigation effects on sweet corn (Zea mays saccharata
• Sturt) with drip irrigation system in a semi-arir region, I. Waer-yield relationship. Agric. Water Manag. 61, 74. Howell, T.A., Schneider, A.D., Evet, S.R., 1997. Subsurface and surface microirrigation of corn- Soythern High
• Plains. Trans. ASAE 40(3):635-641. Pamuk, G., 2003. II. Ürün Mısır Bitkisinin Su-Verim
• İlişkileri ve Ceres-Maize Bitki Büyüme Modelinin Bölge Koşullarına Uygunluğunun İrdelenmesi Üzerine Bir Araştırma (Doktora Tezi), Ege Üniversitesi, Fen Bilimleri Enstitüsü, İzmir. wheat in the Loess Plateau of China. Irrig. Sci., 23, 47- Panda, R. K., Behera, S. K., Kashyap, P. S. 2004. Effective
• İstanbulluoğlu, A., Kocaman, İ., 1996. Tekirdağ management of irrigation water for maize under stressed conditions. Agric. Water Manag. 66, 181-203.
• Koşullarında Mısırın Su-Verim İlişkileri, T.Ü. Tekirdağ Ziraat Fakültesi, Genel Yayın No 251, Araştırma Yayın No, 97, Tekirdağ, s. 88. Pandey, R.K., J.W. Maranville and A. Admou. 2000. Deficit irrigation and nitrogen effects on maize in a Sahelian environment. I. Grain yield and yield components. Agric. Water Manag. 46: 1-13. use-production relationship of maize under Tekirdag conditions in Turkey. Pakist. J. Biol. Sci. 5,287-291.
• Kanber, R. 1984. Irrigation of peanut grown as primary and Sezgin, F., 1991. Mısır Bitkisinde Bitki Sıklığı ve Sulamanın
• Yaprak İndisi ile Verime Etkileri Üzerinde Araştırmalar (Doktora Tezi), Ege Üniversitesi, Fen Bilimleri Enstitüsü, İzmir. coefficient. No. 64, 114. Soil-Water Research Institute Publications, 93 pp. Sezgin, F., Yılmaz, E., Bozer, S., Dağdelen, N., 1998. Mısır
• Kanber, R., Yazar, A., Eylen, M., 1990. Çukurova
• Bitkisinde Farklı Sulama Aralıklarının Bitki Su Tüketimi ve Verime Etkisi, Ege Bölgesi 1. Tarım Kongresi, 2. Cilt, Aydın, s. 102-109. Mısırın Su-Verim İlişkisi, Köyişleri ve Kooperatifler Bakanlığı, Topraksu Genel Md. Yayın No: 173, R.Y. No: 108, Tarsus. Singh, B. R., Singh, D. P. 1995. Agronomic and physiological responses of sorghum, maize and pearl millet to irrigation. Field Crops Res. 42, 57-67.
• Kang, S., Shi, W., Zhang, J., 2000. An improved water-use efficiency for maize grown under regulated deficit irrigation. Field Crops Res. 67, 207-214.
• Steele, D.D., Stegman, E.C., ve Gregor, B.L., 1997.
• Irrigation scheduling methods for popcorn in the Northern Great Plains, Trans. ASAE 40, 149-155. Stegman, E.C., 1982. Corn grain yield as influenced by
• Evapotranspiration, yield and water use efficiency of drip irrigated corn in the Bekaa Valley of Lebanon. Agric. Water Manage. 63. 125-137. timing of evapotranspiration deficits. Irrig. Sci. 3:75- Kırda, C., Moutonnet, P., Hera, C., Nielsen, D. R. (Eds). Stikic, R., Popovic, S., Srdic, M., Savic, D., Jovanovic, Z., Crop Yield to Deficit Irrigation. Kluwer Academic Publihers, Dordrecht, The Netherlands. Kırda, C., Topçu, S., Kaman, H., Ulger, A.C., Yazıcı, A., Prokic, L., Zdravkovic, J., 2003. Partial root drying
• (PRD): A New Technigue for Growing Plants that Saves Water and Improves the Quality of Fruit. Bulg. J. Plant Physil., Special Issue, 164-171 p. Çetin, M., Derici, M. R., 2004. Grain yield response
• Tolk, J.A., Howell, T. A., Evett, S.R., 1998.
• Evapotranspiration and yield of corn grown on three high plains soils. Agron. J. 90, 447-454. Ul, M.A., 1990. Menemen Ovası Koşullarında İkinci Ürün
• Olarak Yetiştirilen Mısır Bitkisinin Değişik Gelişim Aşamalarında Uygulanan Sulamaların Verime Etkisi Üzerinde Bir Araştırma (Doktora Tezi), Ege Üniversitesi, Fen Bilimleri Enstitüsü, İzmir. Ülger, A.C., Tansı, V., Sağlamtimur, T., Baytekin, H., Kılınç, M., 1992. Güneydoğu Anadolu Bölgesinde Ana
• Ürün veya İkinci Ürün Olarak Yetiştirilebilecek Mısır Çeşitlerinin Saptanması, Ç.Ü. Ziraat Fakültesi Genel Yayın No 40, GAP Yayınları No 67, Adana, s. 41. Wakrim, R., Wahbi., S., Tahi, H., Aganchich, B., Serraj, R., Comparative effects of partial root drying (PRD) and regulated deficit irrigation (RDI) on water relations and water use efficiency in common bean (Phaseolus v u l g a r i s L . ) . A g r i c u l t u r e , E c o s y s t e m s & Environment.106, 275-287. Yazar, A., Sezen, S.M., Gencel, B., 2002. Drip irrigation of corn in the Southeast Anatolia Project (GAP) area in
• Turkey. Irrig. Drain. 51, 293-300. Yıldırım, Y.E., 1993. Ankara Koşullarında Mısır Bitkisinin
• Su-Verim İlişkileri. Ankara Üniversitesi, Fen Bilimleri Enstitüsü, (Doktora Tezi), Ankara. Yıldırım, O., Kodal, S., Selenay, F., Yıldırım, Y.E., ve Özturk, A., 1996. Corn grain yield response to adequate and deficit irrigation. Turkish. J. Agric. Forestry 20, 283-288.
• Yıldız, G. ve Genç, İ., 1990. Bazı Hibrid Mısır Çeşitlerinin
• Çukurova Koşullarında Uyum Yetenekleri Üzerine Bir Araştırma, Ç,Ü. Fen Bilimleri Enst., Fen ve Mühendislik Bilimleri Dergisi, 4(3), 35-51. Geliş Tarihi Kabul Tarihi : 19.02.2010