AYDIN OVASI KOŞULLARINDA YAĞMURLAMA SULAMAYÖNTEMİYLE SULANAN PAMUĞUN SU-VERİM İLİŞKİLERİ

Yıl 2005, Cilt: 2 Sayı: 1, 29 - 38, 01.03.2005

Necdet Dağdelen Ersel Yılmaz Fuat Sezgin Süreyya Baş

Öz

Aydın Ovası koşullarında 1999-2000 yıllarında yürütülen bu araştırmada, yağmurlama sulama yöntemiyle sulanan pamuğun su-verim fonksiyonlarının elde edilmesi amaçlanmıştır. Araştırmada tekil lateral yağmurlama sistemi kullanılarak farklı sulama düzeyleri (% 100, % 66, % 33) oluşturulmuştur. Sulamalar pamuk bitkisinin sulama yönünden kritik olarak kabul edilen tarak oluşumu, çiçeklenme, meyve bağlama ve kozaların açılmaya başlama dönemi olmak üzere 4 dönemde yapılmıştır. Denemede ortalama en yüksek verim 407 kg/da ile büyüme mevsimi boyunca su eksikliği olmayan K10 konusundan sağlanmıştır. En az su alan K12 konusunda ise ortalama pamuk kütlü verimi (366 kg/da) en az olmuştur. Konulara ve sulama düzeylerine bağlı olarak 167-666 mm arasında değişen miktarlarda sulama suyu uygulanmıştır. Mevsimlik su tüketimi ise 459-974 mm arasında değişmiştir. Bitki su tüketimi ile verim arasında doğrusal bir ilişki elde edilmiştir. Toplam su kullanım randımanı değerleri, 0.493-0.766 kg/da/mm arasında hesaplanmıştır. Oransal bitki su tüketimi eksikliği ile oransal verim azalması arasındaki ilişkiden elde edilen verim azalma oranı (k) toplam büyüme mevsimi için 0.25 olarak belirlenmiştir.

Anahtar Kelimeler

Pamuk, tekil lateral yağmurlama, su tüketimi, su verim ilişkisi

Water-Yield Relationship of Cotton Irrigated by Sprinkler Method under Aydın Plain Conditions

Öz

The aim of this research is to determine cotton water-yield functions irrigated by sprinkler irrigation method
underAydın Plain conditions during the years of 1999-2000. Different irrigation levels (100 %, 66 %, 33 %) were
created using a line source sprinkler irrigation system. The applications of four irrigation were done at specific
growth stages, which are very sensitive to water stres of cotton; bud formation, flowering, boll formation and
opening of boll stages in growing season. The highest average yield with 407 kg/da was obtained from the nonstressed
treatment (K10) during the growing season. The lowest yield with 366 kg/da was obtained from
the lowest irrigated treatment (K12). Irrigation water was applied ranging from 167 to 666 mm depending on the
treatments and irrigation levels. Seasonal evapotranspiration values varied between 459 and 974 mm. A linear
relationship between the seasonal evapotranspiration and the yield was determined. Water use efficiency values
were between 0.493 and 0.766 kg/da/mm. The yield response factor (ky) was 0.25 in the relationship between the
relative evapotranspiration deficit and the relative yield reduction for total growing season

Anahtar Kelimeler

Cotton, line source sprinkler system, water consumption, water-yield relation

Kaynakça

• Aksoy, E.,Aydın, G. ve Seferoğlu, S., 1998. Adnan Menderes Üniversitesi Ziraat Fakültesi Arazi Topraklarının Önemli Karakteristikleri ve Sınıflandırılması, Ege Bölgesi 1. Tarım Kongresi, 2. Cilt, s:469-477,Aydın.
• Anaç, S., Ul, M.A., Anaç, D., Tüzel, İ.H., Hakerlerler, H., Okur, B., 1993. Optimum Irrigation Schedules of Field Crops, Int.Atom EnergyAgency, Fundulea, Romania.
• Anonim, 1998. Aydın İli Envanteri, Aydın İl Tarım Müdürlüğü,Aydın.
• Anonim, 2000a. ICAC Dünya Pamuk İstatistikleri.
• Anonim, 2000b. Aydın İli İklim Değerleri, Devlet Meteoroloji İşleri Aydın Bölge İstasyonu Kayıtları, Aydın.
• Ayers, R.S., Westcot, D.W, 1989. Water Quality for Agriculture, FAO Irrigation and Drainage Paper No:29, Rome.
• Beyce, Ö., Madanoğlu, K., 1980. Bitki Su Tüketiminin Saptanması, TOPRAKSU Araştrıma Ana Projesi, No:433, s.1-42,Ankara.
• Çetin, Ö., Bilgel, L., 2002. Effects of Different Irrigation Methods on Shedding andYield of Cotton,Agricultural Water Management, 54, s:1-15.
• Doorenbos, J., Kassam, A.H., 1979. Yield Response to Water, FAO Irr. And Drain. Paper, No: 33, FAO, s:193. Rome.
• Eylen, M., Tok, A., Kanber, R., Ertaş, M.R., 1994. Tarsus Koşullarında Pamuğun Su-Verim İlişkileri, Tarsus Araştırma Enstitüsü Müdürlüğü Yayınları Genel Yayın No:189, s:63, Tarsus.
• Fangmeier, D.D., Garrot, D.J., Husman S.H.,Perez, J., 1989. Cotton Water Stresss under Trickle Irrigation,Am. Soc. ofAgricultural Engineers, 32 (6).
• Güleryüz, H., Özkan, B., 1993. Antalya Koşullarında Karık ve Damla Sulama Yöntemlerinin Pamuk Verimine Etkilerinin Karşılaştırılması, Tarım ve Köyişleri Bakanlığı, Akdeniz Tarımsal Araştırma Enst., Yayın No: 13,Antalya.
• Güngör,Y., Erözel, A.Z., Yıldırım, O., 2002. Sulama, A.Ü. Ziraat FakültesiYayınları, No: 1525,Ankara.
• Hanks, R.J., Keller, J., Rasmosen, V.P., Wilson, G.D., 1976. Line Source Sprinkler For Continious Variable Irrigation-Crop Production Studies, Soil Sci. Soc. of American J., 40(3): 426-429.
• Hanks, R.J., Sisson, D.V., Hurts, R.L., Hubbard, K.D., 1980. Statistical Analysis of Results from Irrigation Experiments Using the Line-Source Sprinkler System, Soil Sci. Soc. ofAmerican J., 44:886-888.
• Hodgson,A.S., Constable, G.A., Duddy, G.R., Daniels, I.G., 1990. A Comparison of Drip and Furrow Irrigated Cotton on a Cracking Clay Soil, 2: Water Use Efficiency, Water ogging, Root Distribution and Soil Structure, Irrigation Science, 11 (3): 143-148.
• Howell, T.A., Cuenca, R.H., Solomon, K.H., 1990. Crop Yield Response, Management of Farm Irrigation Systems, ed: G.J. Hoffman et al., ASAE Monograph, Chapter:4, pp: 93-116. St. Joseph, Michigan.
• İstanbulluoğlu, A., 1989. Iğdır Ovası Koşullarında Pamuk ve Şekerpancarı Üretiminde Sulama Yöntemlerinin Karşılaştırılması, Erzurum Araştırma Enst., Md., Yayınları, genel No: 24, s: 8-100, Erzurum.
• Kanber, R., Derviş, Ö., 1978. Çukurova Koşullarında Pamuk Su Tüketimi, Tarsus Bölge Topraksu Araştırma Enst. Md. Yayınları, Yayın No: 90, Rapor Seri No:15, Tarsus.
• Kanber, R., Eylen M., Demiröz, C., 1986. Kahramanmaraş Koşullarında Pamuk Su Tüketimi, KHGM Tarsus Araştırma Enst. Md. Yayınları, Yayın No: 113, Rapor Seri No:63, Tarsus.
• Kanber, R., Önder, S., Yazar A., Oğuzer, V., Köksal, H., 1992. Harran Ovası Koşullarında Sulama Aralıkları ve Antitranspirant Dozlarının Pamuk Verim ve Su Tüketimine Etkileri, TÜBİTAK- Doğa Türk Tarım ve Ormancılık Dergisi, 16: 487-500.
• Kanber, R., Tekinel, O., Önder, S., Köksal, H., 1994. Çukurova İklim Koşullarında Pamuk Bitkisinin Sulama Mevsimi Uzunluklarının Karşılaştırılması, Turkish Journal of Agriculture and Forestry, 18(1):81- 86.
• Kanber, R.,Yazar,A., Koç, K., Önder, S., Özekici, B., Sezen, S.M., Ünlü, M., 1996. Pamuk Üretiminde Kullanılan Yüzey Sulama Yöntemlerinin Optimizasyonu ve Yağmurlama Sulama ile Karşılaştırılması, Ç.Ü. Ziraat Fakültesi, GAP Tarımsal Araştırma, İnceleme ve Geliştirme Proje Paketi, Ç.Ü.Z.F. GenelYayın No: 155, Adana.
• Kanber, R., 1997. Sulama, Ç.Ü. Ziraat Fakültesi Yayınları, No: 174,Adana.
• Karata, H., 1985. Harran Ovasında Pamuk Su Tüketimi. Köy Hizmetleri Şanlıurfa Araş. Enst. Md. Yay. Genel Yay. No: 24, Rap. Seri No: 15, Şanlıurfa.
• Kodal, S., 1995. Su Kaynaklarının Geliştirilmesi, Kültürtekniğe Giriş, der: Ali Balaban., A.Ü. Ziraat FakültesiYayınları, No: 1402, s: 66-79,Ankara.
• Mateos, L., Berengana, A.I., Orgaz, F., Diz, J., Ferres, E.A., 1991. Comparison between Drip and Furrow Irrigation in Cotton at Two Levels of Water Supply, Agricultural Water Management, 19 (14): 313-324.
• Öner, S., Özyurt, E.,1994. Harran Ovasında Farklı Sulama Yöntemlerinin Pamuk Bitkisinin Verim ve Su Kullanım Randımanına Etkileri, DSİ Su ve Toprak Kaynaklarının Geliştirilmesi Konferansı, Cilt:2, Ankara.
• Özkara, M., Şahin, A.,1993. Ege bölgesinde Faklı Sulama Programlarının Nazilli-84 ve Nazilli-87 Pamuk Çeşidinin Verim ve Bazı Kalite Özelliklerine Etkileri, Menemen Araştırma Enst. Md. Yayınları, Genel Yayın No:193, Menemen.
• Özkara, M., Yalçuk, H., 1981. Aşağı Büyük Menderes Havzası Sulama Rehberi, Bölge Topraksu Araş. Enst. Md.Yayın No: 82, Menemen.
• Sezgin, F., Baş, S., Yılmaz, E., 1997. Büyük Menderes Ovasında Sulamaya Başlama Zamanının Tespiti Üzerinde Bir Araştırma, 6. Ulusal Kültürteknik Kongresi, 5-8 Haziran, Bursa.
• Sezgin, F., Baş, S., Yılmaz, E., Dağdelen, N., 2001. Büyük Menderes Havzası Pamuk TarımındaAlternatif Sulama Programı Uygulama Olanakları, Trakya Toprak ve Su Kaynakları Geliştirme Sempozyumu, s: 79-85, Kırklareli.
• Shaunmugham, K., Meenakshisundaram, P.C., Seshadri, V., 1977. Drip Irrigation on Efficient Technique, Soils and Fertilizers, 40(6).
• Ul, M.A., Dorsan, F., Sezgin, F., 1993. Pamuk Bitkisinin Sulanmasında Islatma Derinliği Değiştirilerek Gerçekleştirilen Kısıtlı Su Uygulamasının Su Tüketimi ve Verim Üzerine Etkisi, E.Ü. Ziraaat Fak. Dergisi, 30(1-2): 78-80.
• Ünal, H., Başkaya, H.S., 1981. Toprak Kimyası, A.Ü.Ziraat FakültesiYayınları No: 759,Ankara.
• Ünal, M., 1986. Nazilli-84 Pamuk Çeşidinin Islahı, Nazilli PamukAraştırma Enstitüsü,Yayın No:41, Nazilli.
• Yavuz, M.Y., 1993. Farklı Sulama Yöntemlerinin Pamukta Verim ve Su Kullanımına Etkileri, (Doktora Tezi), Ç.Ü. Fen Bil. Enst., Tarımsal Yapılar ve Sulama Anabilim Dalı,Adana.
• Yılmaz, E., 1999. Büyük Menderes Ovasında Pamuk Bitkisinde Kısıtlı Sulama Uygulamasının Verim ve Bazı Kalite Özelliklerine Etkisinin Araştırılması, (Doktora Tezi), E.Ü. Fen Bil. Enst., T.Y.S. Anabilim Dalı, İzmir. Geliş Tarihi Kabul Tarihi : 14.02.2005