UŞAK İLİ ULUBEY İLÇESİNDE YETİŞEN KARADUTLARIN (Morus nigra L.) * MORFOLOJİK, FENOLOJİK VE POMOLOJİK ÖZELLİKLERİNİN BELİRLENMESİ

Yıl 2016, Cilt: 13 Sayı: 1, 89 - 106, 30.06.2016

Zehra Özkaya Erkaleli Zeynel Dalkılıç

https://doi.org/10.25308/aduziraat.278377

Cited By: 6

Öz

Bu çalışma Uşak ili Ulubey ilçesinde bireysel olarak yetişen 15 adet değişik karadut (Morus nigra L.) genotipinde 2013 ve 2014 yıllarında yürütülmüştür. Morfolojik özellikleri şu değerler arasındadır: ağaç yaşı 4-91 yıl, gövde çevresi 61-187 cm; bir yaşlı dal çapı 0.30-0.95 mm, uzunluğu 5.60-9.73 mm, boğum sayısı 2.5-5.0 adet, boğumarası uzunluğu 1.43-2.40 mm; iki yaşlı dal çapı 0.60-1.08 mm, uzunluğu 16.83-18.50 mm, boğum sayısı 4.5-6.0 adet, boğum arası uzunluğu 3.03-4.98 mm; yaprak eni 8.1-11.9 mm, uzunluğu 8.7-12.1 mm, yaprak sapı uzunluğu 1.8-2.8 mm; yaprak yaş ağırlığı 2.93-1.25 g, kuru ağırlığı 0.37-0.77 g, nem oranı %69.3-78.4. Yaprak altı renk ölçümünde L değeri 41.14-43.42, a değeri 8.20-10.70, b değeri 7.01-9.04, chroma 10.76-14.01, hue - 0.81- -1.00 arasında değiştiği gözlenmiştir. Yaprak üst renk ölçümünde L değeri 32.44-35.11, a değeri 7.60-9.62, b değeri 4.23-7.55, chroma 7.96-15.62, hue -0.98- -1.39 arasında olduğu belirlenmiştir. Yaprak üstündeki klorofil değerleri 0.67-0.69, altındaki klorofil değerleri 0.57-0.60 arasında değişmektedir. Fizyolojik özellikleri açısından tomurcuk kabarma zamanı 17-22 nisan, çiçeklenme zamanı 5-9 mayıs ve hasat başlangıç zamanı 28 haziran-1 temmuz olarak kaydedilmiştir. Pomolojik özellikleri açısından ise meyve eni 13.03-16.56 mm, boyu 16.70-23.47mm, yaş ağırlığı 2.87-4.30 g, kuru ağırlığı 0.90-1.22 g, renk L 15.21-21.45, a 6.13-21.69, b 2.86-9.44, chroma 6.76-23.67, hue 1.98-2.70, titre edilebilir asit miktarı (TA) sitrik asit olarak 1.37-2.24 g/100ml, suda çözülebilir kuru madde (SÇKM) miktarı 11.55-19.04°Brix, pH 3.63-4.18, C vitamini miktarı 15.37-16.70 mg/100ml, toplam fenolik madde miktarı 132.41-147.16 mgGAE/100g, antioksidan kapasitesi 15.04-24.44 μM TE/g olarak belirlenmiştir. Genotipler sofralık tüketime uygunluklarına göre tartılı derecelendirme yöntemi ile yapılan değerlendirmede 210-440 arası puan almışlardır. Bu seleksiyon çalışmasında en yüksek puan alan 4 numaralı genotiptir ve üreticilere tavsiye edilmektedir.

Anahtar Kelimeler

Morus nigra, dal, yaprak, çiçek, meyve özellikleri, seleksiyon

Determination of Morphological, Phenological and Pomological Characterization of Black Mulberry (Morus nigra L.) Grown in Ulubey Vicinity, Usak Province

Öz

This study was conducted on 15 different black mulberry (Morus nigra L.) genotypes in Ulubey vicinity in Uşak
province in 2013 and 2014. Morphological characteristics were in range as plant age 4-91 years, trunck
circumference 61-187 cm; one-year-old branch diameter 0.30-0.95 mm, length 5.60-9.73 mm, node number 2.5-
5.0, internode length 1.43-2.40 mm; two-year-old branch diameter 0.60-1.08 mm, length 16.83-18.50 mm, node
number 4.5-6.0, internode length 3.03-4.98 mm; leaf width 8.1-11.9 mm, length 8.7-12.1 mm, leaf blade length
1.8-2.8 mm; leaf fresh weight 2.93-1.25 g, leaf dry weight 0.37-0.77 g, moisture ratio 69.3-78.4%. While in color
measurement, L value 41.14-43.42, a value 8.20-10.70, b value 7.01-9.04, chroma 10.76-14.01, hue -0.81- -1.00
were observed in leaf lower side, L değeri 32.44-35.11, a değeri 7.60-9.62, b değeri 4.23-7.55, chroma 7.96-
15.62, hue -0.98- -1.39 were determined in leaf upper side. Chlorophyll content were 0.67-0.69 and 0.57-0.60 in
leaf upper side and lower side, respectively. Physiological characteristics were in range as leaf bud swolling time
17-22 April, blooming time 5-9 May, and harvest beginning time 28 June-1 July. Pomological characteristics
were determined as fruit width 13.03-16.56 mm, length 16.70-23.47 mm, fresh weight 2.87-4.30 g, dry weight
0.90-1.22 g, color L 15.21-21.45, a 6.13-21.69, b 2.86-9.44, chroma 6.76-23.67, hue 1.98-2.70, titratable acid
(TA) 1.37-2.24 g/100ml in citric acid equivalent, water-soluble acid solids (TTS) 11.55-19.04°Brix, pH 3.63-
4.18, vitamin C amount 15.37-16.70 mg/100ml, total phenolic substance 132.41-147.16 mgGAE/100g,
antioxidant capacity 15.04-24.44 µM TE/g. According to weighted-rankit method for pomological data
regarding fresh consumption, genotypes were received scores between 210 and 440. Genotype 4 had the highest
score in this selection for recommendation to growers.

Anahtar Kelimeler

Morus nigra, branch, leaf, flower, fruit characteristics, selection

Kaynakça

• Ağaoğlu Y.S., Çelik H., Çelik M., Fidan Y., Gülşen Y., Günay A., Halloran N., Köksal A.İ., Yanmaz R. 1997. Bahçe Bitkileri. Ankara Üniversitesi Ziraat Fakültesi. Yayın No: 1009. Ofset Basım No:31. Ankara. 369 s.
• Akbulut M., Çoklar H., Çekiç Ç. 2006. Farklı dut çeşitlerinin bazı kimyasal özellikleri ve mineral madde içeriklerinin belirlenmesi. II. Ulusal Üzümsü Meyve Sempozyumu, 14-16 Eylül Tokat, pp:176-180.
• AOAC. 1995. Official Methods of Analysis, 16th Ed. AOAC, Arlington, Virginia
• Aslan M. M. 1998. Malatya, Elazığ, Erzincan ve Tunceli illerine bağlı bazı ilçelerden ümitvar dut tiplerinin seçimi. Çukurova Üniversitesi Fen Bilimleri Enstitüsü Bahçe Bitkileri Anabilim Dalı Yüksek Lisans Tezi (basılmamış), Adana.
• Benzie I.E.F., Strain J.J. 1996. The ferric reducing ability of plasma (FRAP) as a measure of “antioxidant power”: the FRAP assay. Analytical Biochemistry 239:70–76.
• Burğut A., Türemiş N. F. 2006. Adana ili ve çevre ilçelerinde yetişen sofralık ve sanayiye uygun dutların seleksiyonu. II. Üzümsü Meyveler Sempozyumu, 14-16 Eylül 2006, Tokat
• Çam İ. 2000. Edremit ve Gevaş yöresi dutlarının fenolojik ve pomolojik özellikleri ile seleksiyonu üzerine araştırmalar. Yüzüncü Yıl Üniversitesi Fen Bilimleri Enstitüsü Bahçe Bitkileri Ana Bilim Dalı Yüksek Lisans Tezi (basılmamış), Van.
• Ercişli S., Orhan E. 2008. Some physico-chemical characteristics of black mulberry (Morus nigra L.) genotypes from northeast Anatolia region of Turkey. Scientia Horticulturae, 116:41-46
• Erdoğan Ü. 2003 İspir ve Pazaryolu ilçelerinde yetiştirilen dutların (Morus sp.) seleksiyon yoluyla ıslahı üzerine bir araştırma. Atatürk Üniversitesi Fen Bilimleri Enstitüsü Bahçe Bitkileri Anabilim Dalı Doktora Tezi (basılmamış), Erzurum.
• Erdoğan Ü., Çakmakçı R. 2006. Yukarı Çoruh Vadisin’de yetiştirilen dutların bazı fenolojik ve pomolojik özelliklerinin belirlenmesi. II. Üzümsü Meyveler Sempozyumu, 14-16 Eylül 2006, Tokat, pp:193-198.
• Gündoğdu M., Yılmaz H., Geçer M. K., Kayakeser U. 2012. Van Gölü Havzasındaki dut türlerinin farklı olgunluk dönemlerindeki (Morus nigra L., Morus alba L. ve Morus rubra L.) bazı fizikokimyasal özelliklerinin belirlenmesi. IV. Ulusal Üzümsü Meyveler Sempozyumu, 3-5 Ekim 2012 Antalya
• Güneş M., Çekiç Ç. 2003. Tokat yöresinde yetiştirilen farklı dut türlerinin fenolojik ve pomolojik özelliklerinin belirlenmesi. Ulusal Kivi ve Üzümsü Meyveler Sempozyumu, 23-25 Ekim, 2003, Ordu.
• Güven S., Başaran M. 1979. Çanakkale yöresinde üretilen karadut (Morus nigra L.) meyvesinin besin teknolojisi yönünden değerlendirilmesi. Tarımsal Araştırma Dergisi, 108-117 s.
• http://usak.tarim.gov.tr/. Erişim tarihi: 20.11.2014.
• http://www.mgm.gov.tr. Erişim tarihi: 20.11.2014.
• http://www.tuik.gov.tr. Erişim tarihi: 10.08.2014.
• Hulme A. C. 1971. The biochemistry of fruits and their products. 2:377-460.
• Imran M., Khan H., Shah M. 2010. Chemical composition and antioxidant activity of certain Morus species Journal of Zhejiang University-SCIENCE B Biomedicine and Biotechnology, 11(12):973-980.
• İslam A., Turan A., Şişman T., Kurt H., Aygün A. 2006. Giresun Şebinkarahisar’ da dut seleksiyonu. II. Üzümsü Meyveler Sempozyumu, 14-16 Eylül 2006, Tokat.
• Jalikop S.H., Kumar R., Shivashankara K.S. 2009. Variability in mulberry (Morus spp.) accessions for plant and fruit traits and antioxidant properties. Acta Hort. 890:267-272.
• Joslyn M. A. 1970. Acidimetry. In: Methods In Food Analysis. Ed: M. A. Joslyn, Academic Press, London.
• Kafkas E., Bozdoğan A., Burgut A., Türemiş N., Kargı S., Cabaroğlu T. 2006. Bazı üzümsü meyvelerde toplam fenol ve antosiyanin içerikleri. II. Ulusal Üzümsü Meyveler Sempozyumu, 14-16 Eylül 2006 Tokat.
• Koyuncu F., Vural E. 2003. Karadut ağacının bazı organ ve dokularının morfolojik özellikleri. Ulusal Kivi ve Üzümsü Meyveler Sempozyumu, 23-25 Ekim 2003, Ordu.
• Lale H. 1992. Dut türlerinin pomolojik, fenolojik ve meyve kalite özellikleri üzerine bir çalışma. Ege Üniversitesi Fen Bilimleri Enstitüsü Bahçe Bitkileri Anabilim Dalı Yüksek Lisans Tezi (basılmamış), İzmir.
• Orhan E. 2009. Oltu ve Olur İlçelerinde Yetiştirilen Dutların (Morus spp.) Seleksiyon Yoluyla Seçimi ve Seçilen Tiplerde Genetik Akrabalığın RADP Yöntemiyle Belirlenmesi. Atatürk Üniversitesi Fen Bilimleri Enstitüsü Bahçe Bitkileri Anabilim Dalı, Doktora Tezi (basılmamış), Erzurum.
• Pehluvan M., Kaya T., Doğru B., Bozhüyük M. R. 2012. Farklı lokasyon ve hasat zamanlarının karadutun (Morus nigra L.) bazı meyve özellikleri üzerine etkisi. IV. Ulusal Üzümsü Meyveler Sempozyumu, 3-5 Ekim 2012 Antalya.
• Polat A. 2005. Hatay’ın Antakya İlçesinde yetiştirilen bazı dut tiplerinin meyve özelliklerinin belirlenmesi. Mustafakemal Üniversitesi Fen Bilimleri Enstitüsü Bahçe Bitkileri Anabilim Dalı Yüksek Lisans Tezi (basılmamış), Hatay.
• Polat İ. 2013. Parmak dutların (Morus laevigata) fenolojik, pomolojik özellikleri ve olgunlaşma esnasındaki fitokimyasal değişimleri. Gaziosmanpaşa Üniversitesi Fen Bilimleri Enstitüsü Bahçe Bitkileri Anabilim Dalı Yüksek Lisans Tezi (basılmamış), Tokat.
• Thaipong K., Boonprakob U., Crosby K.M., Cisneros-Zevallos L., Byrne D.H. 2006. Comparison of ABTS, DPPH, FRAP, and ORAC assays for estimating antioxidant activity from guava fruit extracts. Journal of Food Composition and Analysis, 19:669–675.
• Uzun H., Bayır A. 2009. Farklı dut genoiplerinin bazı kimyasal özellikleri ve antiradikal aktiviteleri. III. Ulusal Üzümsü Meyveler Sempozyumu, 10-12 Haziran 2009, Kahramanmaraş.
• Ünlüer A. 2011. Beyaz dut (Morus alba) ve karadut (Morus nigra) yaprak özütleri üzerine antioksidan ve antimikrobiyal aktivite çalışmaları. Celal Bayar Üniversitesi Fen Bilimleri Enstitüsü Kimya Anabilimdalı Yüksek Lisans Tezi (basılmamış), Manisa.