ÖĞRENCİ, SOSYAL BİLGİLER ÖĞRETMEN ADAYI ve ÖĞRETMENLERİNİN DEĞER HİYERARŞİSİ

Yıl 2013, Sayı: 14, 411 - 459, 31.10.2013

Kadir Karatekin Ebru Gençtürk Gökçe Kılıçoğlu

https://doi.org/10.14520/adyusbd.610

Cited By: 6

Öz

Sosyal bilgiler dersi değer öğretiminde önemli bir misyona sahiptir. Bu ders kapsamında öğrencilere kazandırılması gereken 20 temel değer belirlenmiştir. Sorumluluk, saygı, hoşgörü, aile birliğine önem verme, kültürel mirasa duyarlılık bu değerlerden bazılarıdır. Bireyler için ise bu değerlerin bazıları daha önemli olabilmektedir. Bu düşünceden hareketle bu araştırmada öğrenci, sosyal bilgiler öğretmeni ve öğretmen adaylarının değer hiyerarşisi belirlenmeye çalışılmıştır. Bu amaçla çalışma grubundan Sosyal Bilgiler Öğretim Programı’nda yer alan değerleri kendilerince önem derecesine göre (ilk 3 değer) sıralamaları ve gerekçelerini ifade etmeleri istenmiştir. Araştırmanın amacı doğrultusunda nitel araştırma yöntemlerinden durum çalışması (casestudy) kullanılmıştır. Çalışmada veri toplamak amacıyla yarı-yapılandırılmış mülakat tekniği kullanılmış mülakatlar doküman incelemesi yoluyla kod ve temalar belirlenerek analiz edilmiştir. Araştırma Ankara, Kastamonu ve Trabzon illerinde yürütülmüştür. Araştırmaya bu illerde görev yapan sosyal bilgiler öğretmenleri, alt-orta ve üst gelir düzeyine sahip ortaokul 6. 7. ve 8. sınıfa devam eden öğrenciler ve son sınıfa devam eden sosyal bilgiler öğretmen adayları dahil edilmiştir. Araştırmadan elde edilen bulgulara göre tüm katılımcıların değer sıralamasında ilk üç arasında yer alan değerleri sırasıyla saygı, dürüstlük ve vatanseverliktir. Her üç grupta öne çıkan ortak değerin dürüstlük olduğu, öğrenci ve öğretmen adaylarının tercihlerinin birbirine daha çok benzerlik gösterdiği, öğretmenlerin ise sevgi, hoşgörü ve aile birliğine önem verme değerlerini öne çıkardıkları belirlenmiştir.

Anahtar Kelimeler

Sosyal Bilgiler, Öğretmen Adayı, Öğrenci, Değer, Değerler Hiyerarşisi

STUDENTS’, PRESERVICE TEACHERS’ AND INSERVICE SOCIAL STUDIES TEACHERS’ VALUE HIERARCHIES

Öz

Social studies course has an important mission to teach values. Within the scope of this course, 20 fundamental values such as responsibility, respect, tolerance, family bond and susceptibility for cultural heritage were determined for students to gain. Considering the assumption that some of these values may be more important than others for individuals, in this study, it was aimed to determine the value hierarchies of students, preservice and inservice social studies teachers. Therefore, participants were asked to put values which are included Social Studies Education Curriculum into order based on their importance level and to state the first three values. In this study, case study method as a qualitative research method was conducted. Data were collected through semi-structured interviews and the data were analyzed by using document analysis method. The data were collected from three cities of Turkey and inservice social studies teachers, students and preservice social studies teachers were participated. Results of this study revealed that, all participants stated respect, honesty, and patriotism as the most important three values for them. Honesty is the common value for all three groups and students’ and preservice teachers’ responses were more similar. On the other hand, teachers reported more importance to love, tolerance, and family bond values.

Anahtar Kelimeler

Social Studies, Preservice Teacher, Student, Value, Hierarchy of Values

Kaynakça

• Acun, İ., Yücel, C., Önder, A. ve Tarman, B. (2013). “Değerler: Kim Ne Kadar Değer Veriyor?”. Uşak Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 6 (1), 191-206.
• Akbaş, O. (2008). Sosyal Bilgilerde Değerler ve Öğretimi. Özel Öğretim Yöntemleriyle Sosyal Bilgiler Öğretimi. (Edt.) Bayram Tay ve Adem Öcal, Ankara: Pegem Akademi.
• Aktepe, V. ve Yel, S. (2009). “İlköğretim Öğretmenlerinin Değer Yargılarının Betimlenmesi: Kırşehir İli Örneği.” Türk Eğitim Bilimleri Dergisi, 7 (3), 607-622.
• Akyüz, H. (1991). Eğitim Sosyolojisinin Temel Kavram ve Alanları Üzerine Bir Araştırma. İstanbul: MEB Yayınları.
• Aydın, A. (2005). Dil-Tarih ve Coğrafya Fakültesi Öğrencilerinin Değer Hiyerarşileri ile İlahiyat Fakültesi Öğrencilerinin Değer Hiyerarşilerinin Karşılaştırılması, Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Ankara Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Ankara.
• Bacanlı, H. (1999). “Üniversite Öğrencilerinin Değer Tercihleri.” Kuram ve Uygulamada Eğitim Yönetimi Dergisi, 5 (20), 597–610.
• Bacanlı, H. (2002). Psikolojik Kavram Analizleri. Ankara: Nobel Yayın Dağıtım.
• Balcı, A. (2009). Sosyal Bilimlerde Araştırma Yöntem, Teknik ve İlkeler. Ankara: PegemAkademi.
• Balcı, F. A. ve Yelken, T. Y. (2010). “ İlköğretim Öğretmenlerinin "Değer" Kavramına Yükledikleri Anlamlar.” Hacettepe Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 39, 81- 90.
• Bartelds, B. F.,Debats, D. L. (1995). “TheStructure of Human Values: A Principal Components Analysis of theRokeach Value Survey.” British Journal of SocialPsychology, 41, 77-86.
• Bozkurt, V. (2011). Değişen Dünyada Sosyoloji. Bursa: Ekin Yayınları.
• Bulut, S. S. (2012). “Gazi Eğitim Fakültesi Öğrencilerinin Değer Yönelimleri.” Uluslararası Türkçe Edebiyat Kültür Eğitim Dergisi, 1/3, 216-238.
• Büyüköztürk, Ş., Çakmak, K. E., Akgün, E. Ö., Karadeniz, Ş. ve Demirel, F. (2009). Bilimsel Araştırma Yöntemleri. Ankara: Pegem Akademi.
• Cohen, L.,Manion, L., andMorrison, K. (2007). ResearchMethods in Education. London: RoutledgeFalmer.
• Çepni, S. (2009). Araştırma ve Proje Çalışmalarına Giriş. Trabzon: Celepler Matbaacılık.
• Deveci, H. ve Ay, T. S. (2009). “İlköğretim Öğrencilerinin Günlüklerine Göre Günlük Yaşamda Değerler.” Uluslararası Sosyal Araştırmalar Dergisi, 2 (6), 167-181.
• Dilmaç, B., Ertekin, E. ve Yazıcı, E. (2009). “Değer Tercihleri ve Öğrenme Stilleri Arasındaki İlişkinin İncelenmesi.” Değerler Eğitimi Dergisi, 7 (17), 27-47.
• Doğan, İ. (2004). Toplum ve Eğitim Sorunları Üzerinde Felsefi ve Sosyolojik Tahliller. Ankara: Pegem A Yayıncılık.
• Doğan, İ. (2011). Eğitim Sosyolojisi. Ankara: Nobel Yayınları.
• Doğanay, A. (2011). Değerler Eğitimi. Sosyal Bilgiler Öğretimi Demokratik Vatandaşlık Eğitimi. (Edt.) Cemil Öztürk, Ankara: Pegem Akademi.
• Ergün, M. (1994). Eğitim Sosyolojisine Giriş. Ankara: Ocak Yayınları.
• Fırat, N. Ş. ve Açıkgöz K. (2012). “Bazı Değişkenler Açısından Öğretmenlerin Değer Sistemleri.” Hacettepe Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 43, 422-435.
• Gömleksiz, M. N. ve Kan, A. Ü. (2012). “Eğitimde Duyuşsal Boyut ve Duyuşsal Öğrenme.” Turkish Studies- International Periodical For The Languages, Literature and History
• of Turkish orTurkic 7 (1), 1159-1177.
• Gömleksiz, M. N. ve Cüro, E. (2011). “Sosyal Bilgiler Dersi Öğretim Programında Yer Alan Değerlere İlişkin Öğrenci Tutumlarının Değerlendirilmesi.” Uluslararası İnsan Bilimleri Dergisi, 8 (1), 95-134.
• Güngör, E. (2000). Değerler Psikolojisi Üzerine Araştırmalar. İstanbul: Ötüken Yayınları.
• Hogg, M. A. And Vaughan, G. M. (1998). SocialPsychology. PrenticeHall Europe.
• İçli, G. (2011). Sosyolojiye Giriş. Ankara: Anı Yayıncılık.
• İşcan, C. D. (2011). “Değerler Eğitimi ve Öğretmenlere Bazı Öneriler.” Hacettepe Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 40, 245-255.
• Kan, Ç. (2010). “Sosyal Bilgiler Dersi ve Değerler Eğitimi.” Milli Eğitim, 187, 138-145.
• Kolaç, E. ve Karadağ, R. (2012). “Türkçe Öğretmeni Adaylarının "Değer" Kavramına Yükledikleri Anlamlar ve Değer Sıralamaları.” İlköğretim Online, 11 (3), 762- 777.
• Kolaç, E. (2010). “Hacı Bektaş Veli, Mevlana ve Yunus Felsefesiyle Türkçe Derslerinde Değerler ve Hoşgörü Eğitimi.” Türk Kültürü ve Hacı Bektaş Veli Araştırma Dergisi, 55, 193-208.
• Marshall, G. (2009). Sosyoloji Sözlüğü. Çev., Osman Akınhay ve Derya Kömürcü. Ankara: Bilim ve Sanat Yayınları.
• MEB, (2005). İlköğretim Sosyal Bilgiler Dersi 6-7. Sınıflar Öğretim Programı ve Kılavuzu. Ankara: MEB Yayınları
• Memiş, A. ve Gedik, E. G. (2010). “Sınıf Öğretmenlerinin Değer Yönelimleri.” Değerler Eğitimi Dergisi,8 (20). 123-145.
• Özdemir, M.Ç., Ünsal, H., Yüksel, G. ve Cemaloğlu, N. (2010). “Türkiye'deki Öğretim Elemanlarının Çocuklarına, Öğrencilerine ve Meslektaşlarına İlişkin Değer Tercihleri.” Kuram ve Uygulamada Eğitim Bilimleri, 10 (2), 1071-1112.
• Özdemir, S. ve Sezgin, F. (2011). “Öğretmen Adaylarının Bireysel ve Örgütsel Değerler ile Öğrencilerde Görmek İstedikleri Değerlere İlişkin Önem Sırası Algıları.” Uşak Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 4 (2), 1-21.
• Patton, M. Q. (1990). Qualitative Evaluation andResearchMethods. USA: Sage.
• Ritchie, J. And Lewis, J. (2003). Qualitative Research Practice: A Guide for Social Science Students And Researchers. London: SAGE.
• Sarı, E. (2005). “Öğretmen Adaylarının Değer Tercihleri: Giresun Eğitim Fakültesi Örneği.” Değerler Eğitimi Dergisi, 3 (10), 73-88.
• Taşdemir, A. (2012). “Değerlere İlişkin Türkiye, Irak ve Suudi Arabistan Örneklemindeki Türk Öğrencilerin Görüşlerinin İncelenmesi.” Kuram ve Uygulamada Eğitim Bilimleri, 12 (3), 1707-1736.
• Tezcan, M. (2012). Sosyolojiye Giriş. Ankara: Anı Yayıncılık.
• Tezcan, M. (1999). Eğitim Sosyolojisi. Ankara.
• Tolan, B. (1978). Toplum Bilimlerine Giriş. Ankara: Kalite Matbaası.
• TDK (2013). Büyük Türkçe Sözlük, http://www.tdkterim.gov.tr/bts/ (Alındığı Tarih: 12.06.2013)
• Ulusoy, K. ve Dilmaç, B. (2012). Değerler Eğitimi. Ankara: Pegem Akademi.
• Ülken, H. Z. (1969). Sosyoloji Sözlüğü. İstanbul: MEB, Talim Terbiye Dairesi Yayınları.
• Yapıcı, A., Kutlu, M. O. ve Bilican, F. I. (2012). “ Öğretmen Adaylarının Değer Yönelimleri.” Elektronik Sosyal Bilimler Dergisi, 11 (42). 129-151.
• Yıldırım, A. ve Şimşek, H. (2011). Sosyal Bilimlerde Nitel Araştırma Yöntemleri.Ankara: Seçkin Yayınları.
• Yıldırım, K. (2009). “Values Education Experiences of Turkish Class Teachers: A Phenomonological Approach.” Eurasian Journal of Educational Research, Issue 35, 165-184.
• Yılmaz, E. (2009). “Öğretmenlerin Değer Tercihlerinin Bazı Değişkenler Açısından İncelenmesi.” Değerler Eğitimi Dergisi, 7 (17), 109-128.
• Yılmaz, F., Göçen, S. ve Yılmaz, F. (2013). “Sokakta Çalışan ve Çalışmayan İlköğretim Öğrencilerinin Sosyal Bilgiler Programındaki Değerlere İlişkin Algıları.” e- Uluslararası Eğitim
• Araştırmaları Dergisi, 4(1), 82-99.
• Yiğittir, S. (2010). “İlköğretim Öğrenci Velilerinin Okullarda Kazandırılmasını Arzuladığı Değerler.”Değerler Eğitim Dergisi, 8 (19), 207-223.
• Yiğittir, S. ve Öcal, A. (2010). “İlköğretim Öğrencilerinin Değer Yönelimleri.” Selçuk Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 24, 407-416.
• Yin, R. K. (2003). Case Study Research: Design and Methods.London: Sage Publications.