WOODEN DOOR WINGS OF ADIYAMAN GREAT MOSQUE

Yıl 2010, Sayı: 5, 15 - 40, 01.12.2010

Muhammet Arslan

https://doi.org/10.14520/adyusbd.85

Öz

Woodworking which is in the most important Turk art branches have been used especially in Anatolia land readily. Wooden material that is seen on architectural units such as mimbar, ambo, wings of door and window, lectern has an important particularly with its ornamental figures. Wooden composition on the north and east doors of Adıyaman Great Mosque was built by Dulkadir Principality but regulated again in the last period of Ottoman Empire, is a theme which is exemined detailedly in Turk art. In this article, it is tried to determined ornamentel and tecnical characteristics of wooden door wings of Adıyaman Great Mosque belongs to early XX. century and the place of them in Turk art.

Anahtar Kelimeler

Adıyaman Great Mosque, woodworking, plant figured ornament.

ADIYAMAN ULU CAMİİ'NİN AHŞAP KAPI KANATLARI

Öz

Türk sanatlarının önemli bir kolunu oluşturan ahşap sanatı, Anadolu coğrafyasında sevilerek kullanılmıştır. Özellikle minber, vaaz kürsüsü, kapı-pencere kanatları, rahle gibi mimari elemanlarda görülen ahşap malzeme, üzerlerinde taşıdıkları bezemesel öğeleriyle de ayrı bir önem taşımaktadırlar. Dulkadirli Beyliği tarafından inşa edilen ancak tahrip olması sonucu Osmanlı’nın son dönemlerinde yeniden ihya edilen Adıyaman Ulu Camii’nin doğu ve kuzey cephesindeki girişleri sağlayan kapılarda yer alan ahşap düzenleme, Türk sanatı içerisinde ayrıntılı bir şekilde incelenmesi gereken bir konudur. Bundan dolayı bu makalede, Adıyaman Ulu Camii’nin XX. yüzyıl başlarına ait ahşap kapı kanatlarının teknik ve süsleme özellikleri ile Türk sanatı içerisindeki yeri belirlenmeye çalışılmıştır.

Anahtar Kelimeler

Adıyaman Ulu Camii, ahşap sanatı, bitkisel süsleme.

Kaynakça

• Acun, H. (1999). Manisa’da Türk Devri Yapıları. Ankara: Türk Tarih Kurumu.
• Arseven, C. E. (1939). L’art Turc. İstanbul.
• Arslan, M. (2009). Şanlıurfa’da Osmanlı Dönemi Camii ve Mescit Mimarisi. Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Erciyes Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Kayseri.
• Barışta, H. Ö. (2009). Osmanlı İmparatorluğu Dönemi İstanbul Cami ve Türbelerinden Ağaç İşleri. Ankara: Atatürk Kültür Merkezi.
• Bayhan, A. A. – Salman, F. – Bayraktar, M. S. (2003). “Adıyaman İli ve İlçelerinde Yüzey Araştırması-2001”. 20. Araştırma Sonuçları Toplantısı (27-31 Mayıs 2002 Ankara), Ankara: 81-98.
• Bayhan, A. A. – Salman, F. (2005). “Adıyaman İli ve İlçelerinde Yüzey Araştırması-2003”. 22. Araştırma Sonuçları Toplantısı (24-28 Mayıs 2004 Konya), Ankara: 139-152.
• Bayhan, A. A. (2007). “Yeni Okunan Kitabeleriyle Adıyaman Ulu Camii‟nin Tarihi Serüveni”. Sanat Tarihi Araştırmaları Prof. Dr. Haşim Karpuz‟a Armağan, Konya: 79-92.
• Bayhan, A. A. – Salman, F. (2010). Adıyaman Yüzey Araştırması (200-2004). Adıyaman : Adıyaman İl Özel İdaresi
• Darkot, B. (1978). “Hısn Mansur” Maddesi. İslam Ansiklopedisi, V/1: 455.
• Demiriz, Y. (1977). “XIV. Yüzyılda Ağaç İşleri”. Yüzyıllar Boyunca Türk Sanatı, Ankara: 61-71.
• Gündoğdu, H. (1986). Dulkadirli Beyliği Mimarisi. Ankara : Kültür ve Turizm Bakanlığı Yayınları.
• Halaçoğlu, Y. (1988). “Adıyaman” Maddesi. TDV İslam Ansiklopedisi, 1: 377-379.
• Kerametli, C. (1961). “Osmanlı Devri Ağaç İşleri, Tahta, Oyma, Sedef, Bağ ve Fildişi Kakmalar”. Türk Etnografya Dergisi, IV: 5-13.
• Kılavuz, B. N. (2005). Güneydoğu Anadolu Bölgesi Minareleri. Yayınlanmamış Doktora Tezi, Yüzüncü Yıl Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Van.
• Mülayim, S. (1993-1994). “Mimarlar Ustalar”. Thema Larousse Tematik Ansiklopedi, Milliyet: 260-261.
• Oral, Z. (1962). “Anadolu‟da Sanat Değeri Olan Ahşap Minberler, Kitabeleri ve Türkçeleri”. Vakıflar Dergisi, V: 57-77.
• Ödekan, A. (1997). “Ahşap” Maddesi. Eczacıbaşı Sanat Ansiklopedisi, I: 33-35.
• Ögel, B. (1956). “Selçuklu Devri Anadolu Ağaç İşçiliği Hakkında Notlar”. Yıllık Araştırmalar Dergisi, I: 199- 218.
• Öney, G. (1970). “Anadolu Selçuklu ve Beylikler Devri Ahşap Teknikleri”. Sanat Tarihi Yıllığı, III: 135-149.
• Öney, G. (1988). Anadolu Selçuklu Mimari Süslemesi ve El Sanatları. Ankara: Türkiye İş Bankası Kültür Yayınları.
• Öz, T. (1977). İstanbul Camileri I. Cilt. Ankara: Türk Tarih Kurumu.
• Sözen, M. (1971). Diyarbakır’da Türk Mimarisi. İstanbul: Diyarbakır Tanıtma ve Turizm Derneği.
• Tuncer, O. C. (1966). Diyarbakır Camileri Mukarnas, Geometri, Orantı. Diyarbakır: Diyarbakır Büyükşehir Belediyesi.
• Yücel, E. (1977). “Osmanlı Ağaç İşçiliği”. Kültür ve Sanat, V: 58-71.
• Yücel, E. (1989). “Ahşap” Maddesi. TDV İslam Ansiklopedisi, II: 181-183.