THE TERMINOLOGY OF CRITICISM IN THE CLASSICAL TURKISH LITERATURE

Yıl 2008, Sayı: 1, 151 - 160, 01.06.2008

Zülküf Kılıç

Öz

When the oldest sources of Turkish Literature are examined, it will be seen that, as in the other nations, Turkish people objected to every kind of behaviour, habit, weakness, deficiency which did not fit into their beliefs, customs, traditions, and social acceptance, and they did not stay away from expressing and criticising the situation. Between the 13rd and 14th century, even until 15th century, the subjects of social criticism which developed as poets’ complaining about some things, especially their bad luck, as a result of their being collected in periodicals which deal with satire and humorous and ritical writing becomes a separate literary kind which has a rich terminology from the 15th century on. With this study

Anahtar Kelimeler

Criticism, Terminology, Tradition, Social Structure.

KLÂSİK TÜRK EDEBİYATINDA ELEŞTİRİ TERMİNOLOJİSİ

Öz

Türk edebiyatının en eski kaynakları incelendiğinde görülecektir ki Türkler inançlarına, âdet ve geleneklerine, içtimaî kabullerine uymayan her türlü davranış, alışkanlık, zayıflık ve eksikliğin karşısında olmuşlar ve bunu eleştirmekten uzak kalmamışlardır. XIII-XIV. hatta XV. yüzyıla kadar şairlerin bazı şeylerden ve bilhassa kötü talihten şikâyet etmeleri şeklinde gelişen eleştiri konuları; hiciv, hezeliyat gibi mecmualarda toplanarak XV. yüzyıldan itibaren zengin bir terminolojiye sahip olan müstakil bir edebî tür haline gelmiştir. Bu çalışmayla Türk edebiyatında eleştiriyle ilgili terimlerin neler oldukları toplu olarak gösterilmeye çalışılırken, bu terimlerin birbirlerine yakınlık dereceleri ve farklılıkları da ortaya konulmaya çalışılmıştır.

Anahtar Kelimeler

Eleştiri, Terminoloji, Gelenek, İçtimaî Yapı.

Kaynakça

• APAYDIN, M., Türk Hiciv Edebiyatında Ziya Paşa, s. 12. ÂSIM, Mütercim, Kamus Tercümesi III, İstanbul, 1305.
• BİLGEGİL, M. Kaya, Edebiyat Bilgi ve Teorileri, Ankara, 1980.
• ÇAVUŞOĞLU, Mehmed, “Zâtî’nin Letâyifi” Türk Dili ve Edebiyatı Dergisi, XVIII, İstanbul, 1970.
• DEVELLİOĞLU, Ferit, Osmanlıca-Türkçe Ansiklopedik Lugat, Ankara, 1988.
• DİLÇİN, Cem, Örneklerle Türk Şiir Bilgisi, Türk Dil Kurumu Yayınları, Ankara, 1983.
• FRANCE, H., “Humour”, La Grande Encylopedie, Paris, 1902, C.XX.
• İSEN, Mustafa, Künhü’l Ahbar’ın Tezkire Kısmı, Türk Dil Kurumu Yayınları, Ankara, 1994.
• KABAKLI, Ahmet, Türk Edebiyatı, 9. Baskı, İstanbul, 1973, C.I.
• KUTLUK, İbrahim, Tezkiretü’ş-Şuarâ (Kınalızâde Hasan Çelebi Tezkiresi), s. 763 2. Baskı, II, Ankara, 1989.
• Millet Kütüphanesi, 768: 103b (s.202). OLGUN, Tahir, (Tahirü’l Mevlevî) (1994), Edebiyat Lügatı, (haz. Kemâl Edib Kürkçüoğlu),
• Enderun Kitabevi, İstanbul, 1994.
• PAKALIN, Mehmet Zeki, Osmanlı Tarih Deyimleri ve Terimleri Sözlüğü, s. 802. SÂMİ, Şemseddin, Kâmûs-ı Türkî, İstanbul, 1902.
• SEHÎ, Tezkire-i Sehî İstanbul, 1325, s. 86.
• TAŞKINEL, S., George Bernard Show ve Hiciv Dramı, İstanbul Üniversitesi (Yayımlanmamış Bitirme Tezi), Tez No: 1510.
• TOLASA, Harun, Sehi, Latifî, Âşık Çelebi Tezkirelerine Göre 16.yy.’da Edebiyat Araştırma ve Eleştirisi, Ege Üniversitesi Yayınları, İzmir, 1983.
• Türkçe Sözlük, Türk Dil Kurumu Yayınları, 1988, C.I, s. 639.