ŞEYH BEDREDDİN İSYANI İLE KARIŞTIRILAN BİR AYAKLANMA: BÖRKLÜCE MUSTAFA İSYANI

Yıl 2017, Sayı: 26, 796 - 818, 30.08.2017

Fatih Sarıkaya

https://doi.org/10.14520/adyusbd.329090

Öz

Osmanlı Devleti’nin fetret devrini
atlatıp siyasi birliğini yeniden sağladığı sıralarda Şeyh Bedreddin, Börklüce
Mustafa ve Torlak Kemal isyanları meydana gelmiştir. Bu isyanlar Osmanlı
Tarihi’nin çok tartışılan konularından olmuştur. Genellikle Şeyh Bedreddin
ekseninden incelenen isyanların birlikte hareket edilerek meydana geldiği
yaygın kanı halini almıştır. Dolayısıyla da daha çok Börklüce Mustafa’nın
fikirleri Şeyh Bedreddin’in ideolojileri olarak değerlendirilmiştir. Ancak
isyanlar sırasında ikisi arasındaki uygulama ve düşünce farkları
araştırmacıları bazen ikilemlere düşürmüştür. Bu çalışmada sorunun giderilmesi
için isyanların birbirleriyle ilişkileri olup olmadığı irdelenmeye
çalışılmıştır. Bunu yaparken de Şeyh Bedreddin merkezli düşünce yapısından
çıkılıp konu daha ziyade Börklüce Mustafa merkezli ele alınmıştır.  

Anahtar Kelimeler

Şeyh Bedreddin, Börklüce Mustafa, Torlak Kemal, Osmanlı İsyanlar

A REBELLION CONFUSED WITH THE SHEIKH BEDREDDIN’S REVOLT: BÖRKLÜCE MUSTAFA’S REBELLION

Öz

When the Ottoman Empire
overcame the era of interregnum and reestablished its political unity, Sheikh
Bedreddin, Börklüce Mustafa and Torlak Kemal revolts broke out. These revolts
have become the most controversial subjects of the Ottoman History. The
prevalent view has been that these rebellions, which had been generally
examined from the axis of Sheikh Bedreddin, sparked off by the coactions of
rebels. Therefore, Börklüce Mustafa’s ideas have been evaluated as the Sheikh
Bedreddin’s ideology. Nonetheless, the differences between the practices and
thoughts of the two rebels during their rebellions have posed dilemmas for the
researchers. In this study, it was tried to investigate whether these
rebellions had relations with each other in order to solve this issue. In doing
so, by leaving the Sheikh Bedreddin based way of thinking we examined the issue
more extensively with respect to views based on Mustafa Börklüce.

Anahtar Kelimeler

Sheikh Bedreddin, Börklüce Mustafa, Torlak Kemal, Revolts in the Ottoman State

Kaynakça

• Akın, H. (1968). Aydınoğulları Tarihi Hakkında Bir Araştırma. Ankara: Anakara Üniversitesi Basımevi.
• Anonim Tevarih-i Âli Osman. (1992). F. Giese Neşri. (haz.) Nihat Azamat. İstanbul: Marmara Üniversitesi Yayınları.
• Atay, T. (1998). “Çözümlenememiş Bir Tarih Sorunu; Şey Bedreddin.” Sempozyum Bildirileri Sosyal Bilimleri Yeniden Düşünmek. İstanbul: Metris Yayınları. 161-179.
• Atik, K. (2001). Lütfi Paşa ve Tevârihi Ali Osman. Ankara: Kültür Bakanlığı Yayınları.
• Babinger, F. (2014). Simavna Kadısıoğlu Şeyh Bedreddin. Çev., İlhamı Yazgan, İstanbul: La kitap.
• Balivet, M. (2016). Şeyh Bedreddin Tasavvuf ve İsyan. Çev., Ela Güntekin. İstanbul: Tarih Vakfı Yurt Yayınları.
• Börklüce Mustafa, (2015). Tasvîrü’l-Kulûb. (der.) H. Dursun Gümüşoğlu. Ankara: A. Barış Kitabevi.
• Bursalı Mehmet Tahir Efendi (1972). Osmanlı Müellifleri. (haz.) A. Fikri Yavuz, İsmail Özen. İstanbul: Meral Yayınevi. 1.
• Danişman, Z. (1964). Osmanlı İmparatorluğu Tarihi. İstanbul: Yeni Matbaa. 3.
• Derviş Ahmed Aşıkî. (1332). Tevarih-i Al-i Osman. İstanbul: Matbaa-i Amire.
• Derviş Ahmed Aşıkî. (2003). Aşık Paşazade Tarihi. (haz). Kemal Yavuz – M.A. Yekta Saraç. İstanbul: K Kitaplığı.
• Döğüş, S. (2015). “Şeyh Bedreddîn ve Rumeli Gazileri Sheik Bedreddin.” Osmanlı Tarihi Araştırma ve Uygulama Merkezi Dergisi OTAM, 18 (18), 71-94.
• Dukas. (1956). Bizans Tarihi. Çev., VL. Mirmiroğlu. İstanbul: İstanbul Enstitüsü Yayınları.
• Gölpınarlı, A. (2008). Simavna Kadısıoğlu Şeyh Bedreddin ve Manâkıbı. İstanbul: Milenyum Yayınları.
• Güleryüz. N. A. (2012). Bizans'tan 20.Yüzyıla Türk Yahudileri. İstanbul: Gözlem Gazetecilik Basın Yayın A.Ş.
• Hafız Halil, (2015). Şeyh Bedreddin Menâkıbnâmesi. Çev., Mehmet Kanar. İstanbul: Tekin Yayınları.
• Hammer, J. V. (1992). Büyük Osmanlı Tarihi. İstanbul: Üçdal Neşriyat. 1.
• Hayrullah Efendi. (1283). Devlet-i Aliyye-i Osmâniye Tarihi. İstanbul: Matbaa-i Amire. 6.
• Hıra, A. (2011). İsyanın Gölgesinde Bir Şey: İlim Zincirinin Kayıp Halkası Fakih Şeyh Bedreddin. İslam Hukuku Araştırmaları Dergisi. 17: 451-476. Hoca Sadedin, (1979). Tacü't-Tevarih. (sad.) İsmet Parmaksızoğlu. Ankara: Kültür Bakanlığı Yay. 2.
• Işıktaş, M. (2015). Börklüce Mustafa ve Tasvirü’l-Kulub (Kalplerin Tasviri). Ankara: Karina Yayınevi.
• Jorga, N. (2005). Osmanlı İmparatorluğu Tarihi. Çev., Nilüfer Epçeli. İstanbul Yeditepe Yayınları.
• Kastritsiz, D. (2014). 1402-1413 Fetret Devri Bağlamında Şeyh Bedreddin Ayaklanması. Sultan Mehmet Çelebi ve Dönemi, Bursa: Osmangazi Belediyesi Yayınları.
• Kaygusuz, B. N. (1957). Şeyh Bedreddin Simavenî. İzmir: İhsan Gümüşayak Matbaası.
• Koca, S. (2012). Anadolu Beylikleri Tarihi. Ankara: Berikan Yayınları.
• Kozan, A. (2014). Ankara Savaşı Sonrası Anadolu’nun Kaotik Ortamında Bir Asi: Şeyh Bedreddin. 1402 Ankara Savaşı Uluslararası Kongresi Bildiri Kitabı. Ankara: Türk Tarih Kurumu Yayınları.
• Kurdakul, N. (1977). Bütün Yönleriyle Bedreddin. İstanbul: Döler Reklam Yayınları.
• Mehmed Murad. (1325). Tarihi Ebu’l-Faruk. Dersaadet: Matbaa-i Ahmed.
• Merçil, E. (1991). Aydınoğulları. Diyanet İslam Ansiklopedisi. İstanbul: Diyanet Vakfı Yayınları. 4.
• Müneccimbaşı Ahmed Dede. (1974). Sahaifü'l-Ahbâr fî Vekayi-ül-a'sâr. (ter.) İsmail Erünsal. İstanbul: Tercüman 1001 Temel Eser. 1.
• Neşri. (1957). Kitâb-ı Cihan-nümâ. (haz). F. Reşit Unat - M. Altay Köymen. İstanbul: Türk Tarih Kurumu. II.
• Ocak, A. Y. (2003). Osmanlı Toplumunda Zındıklar ve Mülhidler (15. 17. Yüzyıllar). İstanbul: Tarih Vakfı Yurt Yayınları.
• Oruç Bey. (2009). Osmanlı Tarihi. (sad.) Necdet Öztürk. İstanbul: Çamlıca Yayınları.
• Oruç bin Adil. (t.y.). Oruç Beğ Tarihi. (haz.) Hüseyin Nihal Atsız. İstanbul: Tercüman Gazetesi Yayınları.
• Öden, Z. G. (2006). Aydınoğulları Beyliği. Türkler. Ankara. 6.
• Rasim, A. (1326-1327). Resimli ve Haritalı Osmanlı Tarihi. İstanbul: İkbal Kitabhanesi.
• Reşid, A. (1328). Haritalı ve Resimli Mükemmel Tarih-i Osmâniyye. Dersaadet: Artin Asaduryan ve Mahdumları Matbaası.
• Sharon, M. S. (1992). Türkiye Yahudileri. İstanbul: İletişim Yayınları.
• Solak-Zâde Mehmed Hemdemî Çelebi, (1989). Solak-Zâde Tarihi, (haz). Vahid Çabuk. Ankara: Kültür Bakanlığı Yayınları.
• Şerafettin, M. (1924). Şeyh Bedreddin, İstanbul: Evkaf-ı İslamiye Matbaası.
• Şeref, A. (1309). Tarih-i Devlet-i Osmâniyye. İstanbul: Karabet Matbaası.
• Şükrüllah Efendi. (2013). Behcetü't Tevarih. Çev. Hasan Almaz. İstanbul: Mostar Yayınları.
• Uyanık, M. (1991). Osmanlı Düşünce Tarihinde Toplumsal Bir Muhalefet Olarak Şeyh Bedreddin ve Hareketinin Tahlili. Belleten. 213. 341-349.
• Uzunçarşılı, İ. H. (1969). Anadolu Beylikleri ve Akkoyunlu Karakoyunlu Devletleri. Ankara. Türk Tarih Kurumu.
• Uzunçarşılı, İ. H. (1988). Osmanlı Tarihi. Ankara: Türk Tarih Kurumu. 1.
• Werner, E. (2006). Şeyh Bedreddin ve Börklüce Mustafa. İstanbul: Kaynak Yayınları.
• Zinkeisen, J. W. (2011). Osmanlı İmparatorluğu Tarihi. Çev., Nilüfer Epçeli. İstanbul: Yeditepe Yayınları.