HURÛFÎLİĞE DAİR BİR ESER: MUSTAFA RUMÛZÎ’NİN HAKÎKAT-NÂME’Sİ

Year 2016, Issue: 24, 805 - 836, 29.12.2016

Bahir Selçuk Selahattin Topbaş

Abstract

Fazlullâh-ı Esterabâdî’ye nispet edilen, farklı araştırmacılarca ayrı bir din, mezhep veya tarikat olarak nitelendiren Hurûfîlik; varlığı, Kur’an ve hadisleri harflerle izah etmeye çalışan bir düşünce sistemidir. Fazlullâh, kendinden çok önceki dönemlere kadar uzanan harflere batıni manalar yükleme anlayışını, dinî ve tasavvufi çerçevede ele alarak sistematize etmiştir. Hurûfîliğin ana kaynağı Fazlullâh’ın Câvidân-nâme adlı eseridir. Hurûfîliğe dair daha sonraki dönemlerde yazılan eserlerde ve ortaya konan prensiplerde Câvidân-nâme esas alınmıştır. Anadolu’daki tasavvufi düşünceyi ve şairleri de etkileyen Hurûfîlik akidesini ve prensiplerini işleyen çeşitli eserler kaleme alınmıştır. Bunlardan biri de Hakîkat-nâme adlı eserdir. Eser, Mevlana Müzesi Abdulbaki Gölpınarlı Kütüphanesi’nde 55 numarada kayıtlıdır. Mustafa Rumûzî adına kaydedilen eserin müellifi hakkında bilgi bulunmamaktadır. Eser, 21 varaktan oluşmaktadır. Hakîkat-nâme’de Hurûfîlik akidesi çerçevesinde şeriat, tarikat, marifet, hakikat kavramları üzerinde sıklıkla durulmakta, kâinatın ve insanın maddi ve manevi boyutları harfler ve sayılarla ilişkilendirilmekte ve bazı ayetler de yine bu yönde yorumlanmaktadır. Yer yer ayet, hadis ve kelâm-ı kibarların yer aldığı metinde, Hz. Muhammed, Hz. Ali, Hz. Hasan, Hz. Hüseyin, Hz. Fatıma, Fazlullâh, Seyyid Nesimi, Hallac-ı Mansur gibi dini ve tasavvufi isimlere sıkça göndermede bulunulmaktadır. Bu çalışma kapsamında Hakîkat-nâme’deki Hurûfilik düşüncesi üzerinde durulacak, Hakîkat-nâme’nin çevriyazısına yer verilecektir.

References

• A. Z. Gümüşhanevî (2014), Râmûz el-Ehâdis, (trc. Abdulaziz Bekkine; hzl. Lütfi Doğan, Cevat Akşit, O. Nuri Çataklı), C. I-II, İstanbul: Gonca Yayınevi.
• Aksu H. (1998). “Hurûfîlik”, TDV İslam Ansiklopedisi, C. 18, İstanbul: TDV Yayınları, s. 408-412.
• Atik, H. (2003), Nakşî Ali Akkirmanî Dîvânı (İnceleme-Metin), Doktora Tezi, Ankara Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü.
• Balcıoğlu, T. H. (1940), Türk Tarihinde Mezhep Cereyanları, Ankara: Kanaat Kitabevi.
• Ballı, H. H. (2010), Fazlullâh-ı Hurûfî ve Hurûfîlik, Doktora Tezi, Dokuz Eylül Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü.
• Ballı, H. H. (2011), “Hurûfîlik Nedir?”, e-makâlât Mezhep Araştırmaları, C. IV/2 (Güz), s. 31-48.
• Büke, H. (2015), “Firdevsî-i Rumî, Hayatı ve Eserleri Hakkında Yeni Bilgiler”, Mehmet Akif Ersoy Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, C.7, S.13, s.481-501.
• Coşan, M. E. (2013), Makalat-ı Hacı Bektaş-ı Veli, İstanbul: Server İletişim.
• el-Aclûnî, İsmail b. Muhammed (2009), Keşfu’l-Hafâ ve Muzîlü’l-İlbâs, C. I-II, Beyrut: Dârü’l-kütübü’l-‘ilmiye.
• Gölpınarlı, A. (1973), Hurufîlik Metinleri Kataloğu, Ankara: TTK Yayınları.
• Hakîkat-nâme, Mevlana Müzesi, Abdulbaki Gölpınarlı Kitaplığı, No:52.
• Hançerlioğlu, O. (1977), Düşünce Tarihi, 3. Baskı, İstanbul: Remzi Kitabevi.
• İsmail Hakkı Bursavi (t.y.), Tefsiru Ruhi’l-Beyân, C. III, Dâru’l-Fikr.
• Komisyon (1997), Kur’ân-ı Kerim ve Açıklamalı Meâli, Ankara: TDV Yayınları.
• Öztürk, M. (2002), “Sehl et-Tüsteri (ö. 283/896) ve Tasavvufi Tefsiri Üzerine Bazı Tespit ve Değerlendirmeler”, Tasavvuf İlmi ve Akademik Araştırma Dergisi, Yıl: 3, S. 9, Temmuz-Aralık, s.239-265.
• Solmaz, S. (2005), Ahdî ve Gülşen-i Şu’arâsı (İnceleme-Metin), Ankara: AKM Başkanlığı Yayınları.
• Şenödeyici, Özer (2015), Nesîmî ve Hurufilik Kitabı, İstanbul: Kesit Yayınları.
• Sunar, C. (1975), Melamilik ve Bektaşilik, Ankara: Ankara Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Yayınları.
• Usluer, F. (2009), Hurufîlik-İlk Elden Kaynaklarla Doğuşundan İtibaren, İstanbul: Kabalcı Yayınları.
• Uysal H., Bir’den Bir’e Uyanmak (2. Bölüm), http://www.huseyinuysal.org/birden-bire-uyanmak-2-bolum-2) (E.T. 25/11/2016).
• Yavuz H. (2008), “Rumûzî”, “TDV İslam Ansiklopedisi”, C. 35, İstanbul: TDV Yayınları, s. 244.