İSLAM HUKUKUNA GÖRE MÜLKİYETİN TEMELLENDİRİLMESİ

Year 2019, Issue: 31, 259 - 291, 26.03.2019

Recep Özdemir

https://doi.org/10.14520/adyusbd.444277

Abstract

İnsan
hayatının bütün alanlarını kapsayan İslâm hukuku, insanın eşyayla olan
ilişkisine ve eşya üzerinde sabit olan sahiplenmenin mahiyetiyle ilgili genel
nitelikli bazı ilkeler ortaya koymuştur. İslâm hukukunun temel kaynağı olan
Kur’ân ve sünnettin mülkiyetle ilgili genel prensipleri çerçevesinde İslâm
hukukçuları ilk dönemlerden itibaren mülkiyetin temellendirilmesi, çeşitleri,
kazanılması ve kaybedilmesine dair görüşler ortaya koymuşlardır. İslâm
hukukçuları mülkiyeti genel olarak zimmet teorisiyle temellendirmeye
çalışmışlardır. Klasik literatürün genel yapısından dolayı İslâm hukukçuları
mülkiyetle ilgili umumi görüşlerini borçlar ve eşya hukukunu ilgilendiren
konuları işlerken ifade etmişlerdir. Bununla birlikte, bazı İslâm
hukukçularının mülkiyetin mahiyetini ve tasnifini sistematik bir şekilde ele
aldığı görülür. Son dönemde yapılan çalışmalar ise beşeri hukuk sistemlerinin
konuyla ilgili tasnifleri dikkate alınarak yapılmıştır. İslâm hukukuna göre
mülkiyetin temellendirilmesini konu alan bu çalışmada öncelikle mülkiyet
teorilerine yer verilecek akabinde İslâm hukukçularının çok erken sayılabilecek
bir dönemde mülkiyetin içsel olarak zimmet teorisiyle dışsal olarak ihraz,
işgal, emek gibi unsurlarla nasıl açıkladıkları hususuna yer verilecektir.

Keywords

İslam Hukuku, Mülkiyet, Zimmet Teorisi, İrade, emek

OWNERSHIP ACCORDING TO THE ISLAM AND FOUNDATION OF OWNERSHIP

Abstract

Islamic
law covering all spheres of human life has also established some general
principles concerning the relation of man to an object and the nature of the
proprietor constant on the object. Islamic lawyers have expressed opinions on
the foundation, variety, acquisition and loss of property since the early
periods on the basis of the general principles of the Qur'an and Sunnah, which
is the fundamental source of Islamic law. Islamic lawyers have tried to base
their property by zimmeh theory in general. Because of the general structure of
the classical literatüre Islamic lawyers have expressed general opinion on
ownership in the context of issues related to debts and property law. However,
it can be seen that some Islamic lawyers have systematically dealt with the
nature and classification of ownership. Recent studies have been made taking
into account the classification of human legal systems. In this work, which
deals with ownership and the foundation of property according to Islamic law,
first of all will be given ownership. Then in a period that can be considered
very early  it will be mentioned how
Islamic lawyers explain ownership in the way of zimmeh theory.

Keywords

Islamic Law, Property, Zimmeh Theory, Will, Labor

References

• Abbâdî, A. D. (1974). el-Milkiyye fi’ş-Şeriati’l-İslâmiyye: Tabiatuha ve Vazifetuha I-III. Amman.
• Aktepe, İ. E. (2010). İslâm Hukuku Çerçevesinde Finansman ve Bankacılık. İstanbul: Hayat Yayınları.
• Armağan, S. (2016). İslâm Hukukunda Temel Hak ve Hürriyetler. Ankara: DİB.
• Aydın, M. Â. (2015). Türk Hukuk Tarihi. İstanbul: Beta Yayınları.
• Birsin, M. (2016). İslâm Eşya ve Borçlar Hukuku. Malatya.
• Buhârî, Muhammed b. İsmâ‛îl. (2001). Sahîhu’l-Buhârî. Beyrut: Dâru İhyâi’t-Turâi’l-‛Arabî.
• Cessâs, Ebû Bekr Ahmed b. Alî er-Râzî. (2007). Ahkâmu’l-Kurân I-III. Beyrut: Dâru’l-Kutubi’l-İlmiyye.
• Curcânî, Alî b. Muhammed eş-Şerîf el-Hanefî. (2017). Kitâbu’t-Ta’rifât. Beyrut: Dâru’n-Nefâis.
• Çalış, H. (2001). İslâm Hukukunda Özel Mülkiyete Getirilen Sınırlandırmalar, Yayınlanmamış Doktora Tezi, Selçuk Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Konya.
• Çalış, H. (2012). Eşya Hukuku (İslâm Hukuku El Kitabı içerisinde). Edt. Talip Türcan. Ankara: Grafiker Yay.
• Çolak, A. (2003). İslâm’ın İktisâdî Prensipleri. Dinbilimleri Akademik Araştırma Dergisi. 1:29.
• Debûsî, Ebû Zeyd Abdullah (Ubeydullah) b. Muhammed b. Ömer b. Îsâ. (2006). Takvîmu’l-Edille fî Usûli’l-Fıkh, Beyrut: el-Mektebetu’l-Asriyye.
• Demir, F. (2003). İslâm Hukunda Mülkiyet Hakkı ve Servet Dağılımı. Ankara: DİB Yay.
• Derdîr, Ebu’l-Berakât Ahmed b. Muhammed b. Ahmed. (trs.). Şerhu’s-Sağîr alâ Akrebi’l-Mesâlik İlâ Mezhebi’l-İmâm Mâlik I-IV. Kahire: Dâru’l-Meârif.
• Dirik, M. (2012). “İslam Hukuku’nda Ceninin Mal Varlığı Hakları.” İslam Hukuku Araştırmaları Dergisi, Konya. 20: 211-235.
• Dirinî, M. F. (2013). Nazariyyetü’t-Taassuf fî İsti’mali’l-Hak fi’l-Fıkhi’l-İslâm. Beyrut.
• Ebunnasr, Ahmed el-Hüseynî. (1952). Milkiyye fi’l-İslâm, Kahire.
• el-Hafif, Ali. (1990). el-Milkiyye fi’ş-Şeriati’l-İslamiyye. Beyrut.
• Erdoğmuş, B. (2012). Roma Eşya Hukuku. İstanbul: Der Yay.
• Ebû Yûsuf, Yakûb b. İbrahim. (1979). Kitâbu’l-Harâç. Beyrut: Dâru’l-Marife.
• Eren, F. (2016). Mülkiyet Hukuku, Ankara: Yetkin Yayıncılık.
• Gözübüyük, A. Ş. (2009). Hukuka Giriş ve Hukukun Temel Kavramları. Ankara: Turhan Kitabevi.
• Güriz, A. (1969). Teorik Açıdan Mülkiyet Sorunu. Ankara.
• Hacak, Hasan. (2005). “İslâm Hukuk Düşüncesinde Özel Mülkiyet Anlayışı.” M.Ü. İlahiyat Fakültesi Dergisi, İstanbul, 29:2.
• İbn Kudâme, Muvaffakuddîn Ebî Muhammed Abdillah b. Ahmed b. Muhammed. (1997). el- Muğnî I-XV. Riyad: Dâru’l Alemu’l-Kutub.
• İbn Nüceym, Zeynuddîn. (1993). Bahru’r-Râik Şerhu Kenzi’d-Dekâik I-VIII. Beyrut.
• İbn Receb, Zeynuddin Abdirrahman b. Ahmed el-Hanbelî. (trs.). Tekrîru’l-Kavâid ve Tahrîru’l-Fevâid I-III, y.y.: Dâru’l-İbn Affân.
• İbn Teymiyye, Takuyiddîn Ahmed el-Harrânî. (1422). Kavâidu’n-Nûrâniyye Fıkhiyye, Riyad: Dâru İbn-i Cevziyye.
• İnan, A. (2003). “Kur’ân’da Mülkiyet.” İslâmî Araştırmalar Dergisi. 16: 4.
• İzz b. Abdisselâm, Ebû Muhammed İzzüddîn Abdülazîz b. Abdisselâm b. Ebi’l-Kâsım es-Sülemî ed-Dımaşkî. (trs.). el-Kavâidu’l-Kübrâ. Dımeşk: Dâru’l-Kalem.
• Hatemi, H., Serozan, R. ve Arpacı, A. (1991). Eşya Hukuku. İstanbul: Filiz Kitabevi.
• Kârâfî, Şahabuddîn Ebû’l-Abbas Ahmed b. İdrîs. (1998). el-Furûk I-IV. Beyrut: Dâru’l-Kutubi’l-’İlmiyye.
• Kâsânî, Alau’d-Dîn Ebî Bekr b. Suû’d el-Hanefî. (2010). Bedâyiu’s-Sanâyi’ fî Tertîbi’ş-Şerâi’ I-VI. Beyrut: Dâru’l-İhyâi’t-Turâsi’l-Arabî.
• Kaya, Eyüp Said ve Hacak, Hasan. (2013). “Zimmet.” DİA, İstanbul.
• Kuşeyrî, A. (2016). Tasavvuf İlmine Dair Kuşeyrî Risalesi. çev., Süleyman Uludağ. İstanbul:Dergâh Yayınları.
• Ebu’l ala Mevdudi. (2014). First Principles of İslamic Economics. (İslam Ekonomisinin Temel İlkeleri). trc. Mehmet Emin Asan. İstanbul: Çıra Yay.
• Nevevî, Ebu Zekeriyya Muhyiddin b. Şeref. (2013). Minhâcu’t-Talibîn. Dımeşk: Dâru’l-Feyhâ.
• Nevevî, Ebu Zekeriyya Muhyiddin b. Şeref. (trs.) Kitâbu’l-Mecmû’ Şerhu’l-Muhezzeb li’ş-Şîrâzî I-XXIII. Cidde: Mektebetu’l-İrşâd.
• Oğuz, F. (2013). Mülkiyet Hakları. Ankara: Roma Yay.
• Özdemir, R. (2018). İslam Hukukunda Mülkiyet Teorisi Ve İktisab, İstanbul: Hiper Yayın.
• Pierre-Joseph, Prounhon. (2014). Mülkiyet Nedir?. Çev., Devrim Çetinkaya. İstanbul:İş Bankası Kültür Yayınları.
• Râğib el-İsfehânî, Hüseyn b. Muhammed. (1970). el-Müfredât fî Ğarîbi’l-Kurân. Kahire.
• San’ânî, Muhammed b. İsmâîl. (2011). Subulu’s-Selâm Şerh-u Buluği’l-Merâm Min Cem’i Edilleti’l-Ahkâm I-IV. Beyrut: Dâru’l-Ma’rife.
• Sava Paşa. (1955). İslâm Hukuku Nazariyatı Hakkında bir Etüd. İstanbul: Kitapevi.
• Senhûrî, A. A. (t.y.). Mesâdiru’l-Hak fi’l- Fıkhi’l-İslâmî I-VI. Beyrut.
• Şa’bân, Z. (2007). İslam Hukuk İlminin Esasları. Çev., İbrahim Kafi Dönmez. Ankara: Türkiye Diyanet Vakfı Yayınları.
• Telegani, M. (t.y.). İslâm ve Mülkiyet. Çev., Ahmet Saidoğlu. İstanbul: Yöneliş Yayınları.
• Umur, Z. (1999). Roma Hukuku Ders Notları. İstanbul: Beta Yayınları.
• Ülken, H. Z. (2015). İslâm Düşüncesi “Türk Düşüncesi Tarihi Araştırmalarına Giriş”. İstanbul: Doğu Batı Yayınları.
• Ünsal, A. (2002). İslam Hukukunda Fayda, Doktora Tezi, Ankara Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Ankara.
• Yaka, Z. (2014). “İslam Hukukunda Zilyedlik ve Mülkiyet Arasındaki Farklar.” Bülent Ecevit Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi, 1: 2.
• Zerka, Mustafa Ahmed. (2012). el-Medhalu’l-Fıkhiyyu’l-Âmm I-II. Dımeşk: Dâru’l-Kal’.
• Zerkeşi, Bedruddin Muhammed b.Bahadır. (1982). el-Mensur fil-Kavaid I-III. Kuveyt.