Arapçadan Türkiye Türkçesine Geçen Sözcüklerde Ayın ve Hemzeyle İlgili Ses Olayları

Yıl 2019, Sayı: 32, 144 - 158, 30.08.2019

Burhan Baran

https://doi.org/10.14520/adyusbd.497541

Cited By: 1

Öz

Arapça, Türkiye Türkçesindeki alınma sözcükler bakımından ilk sırayı almaktadır. Arapçadan dilimize pek çok sözcük girmiştir. Bunların bir kısmı olduğu gibi dilimize girerken, bir kısmı çeşitli ses olaylarına uğrayarak dilimize yerleşmiştir. Bu ses olaylarının nedeni kale ˂ kalǾa, cetvel ˂ cedvel gibi aykırılaşma örneklerini saymazsak söz konusu sözcüklerin dilimizin ses yapısına uymamasından kaynaklanmaktadır. Diğer bir deyişle Arapçadan Türkiye Türkçesine geçmiş sözcüklerde meydana gelen ses değişmesi, ses türemesi veya ses düşmesi olayları dilimizin o sözcükleri kendi ses yapısına uydurma çabasından ileri gelmektedir. Bu ses olaylarından bir kısmı da ayın ve hemze ünsüzleriyle ilgilidir. Ancak bu ünsüzlerin Türkçede ses karşılıkları yoktur. Bu nedenle ayın ve hemze ünsüzleri Arapçadan Türkiye Türkçesine geçerken ses değişmesi veya ses düşmesine maruz kalır. İşte bu makalede Arapçadan Türkiye Türkçesine geçen sözcüklerde ayın ve hemzeyle ilgili ses olayları üzerinde durulacaktır.

Anahtar Kelimeler

ses olayları, Arapça, Türkçe, ayın, hemze.phonological phenomena, Arabic, Turkish, ayn

Phonological Phenomena Involving Ayn and Hemze In Arabic Origin Words In Turkey Turkish

Öz

Arabic language comes first in terms of loanwords in Turkey Turkish. There are many words of Arabic origin in our language. While some of them entered into Turkish as they were, some others became established in the language by undergoing several phonological changes. With the exception of dissimilation examples such as kale ˂ kalǾa and cetvel ˂ cedvel, these phonological phenomena stem from the fact that these words are not compatible with the phonological structure of Turkish language. In other words, phonological changes, epenthesis or elision seen in the words transferred from Arabic into Turkey Turkish result from an effort in our language to adapt these words into its own phonological structure. Some of these phonological phenomena are related to the consonants hemze and ayn in Arabic alphabet. However, these consonants do not have phonetic equivalents in Turkish. Thus, they were subjected to phonological changes or elision when transferred from Arabic into Turkey Turkish. This paper addresses the phonological phenomena involving ayn and hemze in the Arabic words in Turkey Turkish.

Anahtar Kelimeler

phonological phenomena, Arabic, Turkish, ayn, hemze

Kaynakça

• Develi, H. (2008). Osmanlı Türkçesi kılavuzu-1-2. İstanbul: Kesit Yayınları.
• Devellioğlu, F. (1996). Osmanlıca-Türkçe ansiklopedik lügat. Ankara: Aydın Kitabevi Yayınları.
• Dursunoğlu, Halit (2014). “Türkiye Türkçesi’ndeki Arapça Sözcükler ve Bu Sözcüklerdeki Ses Olayları.” Turkish Studies, 9 (9): 145-155.
• İmer, K. (1973). “Türk Yazı Dilinde Dil Devriminin Başlangıcından 1965 Yılı Sonuna Kadar Özleşme Üzerine Sayıma Dayanan Bir Araştırma.” Türkoloji Dergisi, V (1): 175-190.
• İşler, Emrullah (2008). “Türkçedeki Arapça Alıntı Kelimelerde Ses Değişiklikleri.” EKEV Akademi Dergisi-Sosyal Bilimler: Erzurum, 35: 187-196.
• Kanar, M. (2011). Osmanlı Türkçesi sözlüğü. İstanbul: Say Yayınları.
• Karaca, V. İ. (2012). “Türkiye Türkçesinde Alıntı Sözcüklerde Görülen Ses Olayları Üzerine Bir İnceleme.” Turkish Studies, 7 (4): 2059-2090.
• Özçelik, Sadettin (2004). “Türkçede Kullanılan Arapça Kelimelerde Görülen Ses Olayları Üzerine Bazı Tespitler.” Türk Dili Dergisi, 634: 550-562.
• Parlatır, İ. (2016). Osmanlı Türkçesi sözlüğü. Ankara: Yargı Yayınevi.
• Timurtaş, F. K. (1999). Osmanlı Türkçesi grameri. İstanbul Üniversitesi Edebiyat Fakültesi Yayınları.
• Türkçe Sözlük (2011). Ankara: Türk Dil Kurumu Yayınları.
• Türkmen, M. (2017). “Çağdaş Türk Lehçelerinde Ayın Sesinin Sebep Olduğu Ses Olayları.” Turkish Studies 12 (30): 475-502.