YAZLIK MESCİTLERE KAVRAMSAL VE TİPOLOJİK BİR YAKLAŞIM

Year 2020, Issue: 35, 422 - 456, 30.08.2020

Fuat Şancı

https://doi.org/10.14520/adyusbd.737122

Cited By: 1

Abstract

Bu makalede dini mimari içerisinde ele alınan yazlık mescitler incelenmiş olup, bunların son cemaat mahallerinden tamamen farklı olduğu ve yazlık mekân, yazlık namazgah, namazgah gibi isimlerden de ayrı bir kavramla ifade edilmesi gerektiği düşünülmektedir.
Konumuz olan yazlık mescitler, namazgâhlardan minberlerinin bulunmayışı ve bir cami avlusunda bulunuyor olmaları ile ayrılırlar. Bunlar verdikleri hizmet açısından da farklılık gösterirler. Namazgâhlar şehir dışında yaşayanlara, yolculara hizmet vermek için veya büyük insan kitlelerini bir araya toplamak üzere inşa edilirken, yazlık mescitler şehirde yaşayan insanların bir arada ibadet için toplanmalarına yönelik bir uygulamadır. İşlevsel olarak; namazgahlar cuma mescitlerini, yazlık mescitler ise mescitleri karşılamaktadır. Bu tür yapıların sıcak iklimin hakim olduğu yerleşim yerlerinde yaygın kullanım alanı bulduğu görülmüştür.
A CONCEPTUAL AND TYPOLOGOCAL APPROACH TO SUMMER MASJIDS
Abstract

In this article, ‘summer masjid’ is discussed as part of religious architecture to develop the argument that it is essentially different from the last congregation area (son cemaat yeri), thus deserves a separate name rather than being referred to as a summer venue, summer prayer place, or prayer place (namazgâh).
Summer masjid is distinguished from prayer places called namazgâh in that it does not feature a minbar and is located inside the mosque yard. These also differ in terms of the services they provide. Prayer places called namazgâh serve the residents of suburbs or the countryside, as well as wayfarers, and are made for bigger crowds; whereas the summer masjid is a meeting point for city dwellers who prefer worshipping together as a congregation. In terms of their functions, namazgâh corresponds to the Friday masjid and summer masjid to masjid proper.

Keywords

Yazlık Mescit, Yazlık Mekan, Namazgah, Camii, mescit

References

• Akmaydalı, Hüdavendigar (1994), “Mihraplı ve Minberli Namazgâhlarımız”, Vakıflar Dergisi, S.,XXIII, Ankara,s.123-143.
• Altın, A. (2017), “Adıyaman’da Bir Kabaltı ve Kabaltı (Hacı Ali) Camisi” İstem Dergisi, S.29, Konya,s. 103-123
• Altın, A. (2016), “Geçmişten Günümüze Adıyaman Ulu Camisi” Adıyaman Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, S.24, Adıyaman, s.1224-1268.
• Altın, A.(2015), Gaziantep Türk İslam Mimarisi, Atatürk Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Türk İslam Sanatları Anabilim Dalı yayımlanmamış Doktora Tezi.
• Altun, Ara, (1978). Anadolu’da Artuklu Devri Türk Mimarisi’nin Gelişmesi, İstanbul, Kültür Bakanlığı Yay.
• Arseven, Celal Esat, (1983), “Namazgâh” Mad. Sanat Ansiklopedisi, C.III., İstanbul, MEB Yay.
• Aslan, Muhammet, (200), “Şanlıurfa Nimetullah (Ak) cami Taçkapısı” Atatürk Üniversitesi Güzel Sanatlar Enstitüsü Dergisi, Erzurum, s.1-14.
• Aslanapa, O., (1984), Türk Sanatı I-II, İstanbul, Kervan Yayınları. Aslanapa, O., (1984), Türk Sanatı I-II, İstanbul, Remzi Kitabevi.
• Bayhan, Ahmet Ali, (2007), “Yeni Okunan Kitabeleriyle Adıyaman Ulu Camii’nin Tarihi Serüveni” Sanat Tarihi Araştırmaları Prof. Dr. Haşim Karpuz’a Armağan, Konya, s.79-92.
• Bayhan, Ahmet Ali- Salman- Fikri- Bayraktar Sami, (2010), Adıyaman Yüzey Araştırması (2000-2004), Adıyaman, Doğuş Gazete ve Matbaacılık.
• Beysanoğlu, Şevket, (1987), Anıtları ve Kitabeleri ile Diyarbakır Tarihi –Başlangıçtan Akkoyunlulara Kadar-, C.1, Ankara, Diyarbakır Büyük Şehir Belediyesi Yay.
• Çam, Nusret, (1999), İslam’da Sanat Sanatta İslam, Ankara, Akçağ Yay.
• Çam, Nusret, (2010), Türk Kültür Varlıkları Envanteri Adana 01, Ankara, Türk Tarih Kurumu, Yayınları.
• Develioğlu, Ferit, (1993), “Namazgâh” Mad. Osmanlıca Türkçe Ansiklopedik Sözlük, Ankara, Sebat Yayım Dağıtım.
• Eskici, Bekir, (2002), “Osmanlı Döneminde Eski Malatya Şehri ve Yapıları” Erciyes Üniversitesi Fen –Edebiyat Fakültesi Sanat Tarihi Bölümü VI. Ortaçağ ve Türk Dönemi Kazı Sonuçları ve Sanat Tarihi Sempozyumu Bildirileri (08.10.2002), Kayseri, s.405-416.
• Gündoğdu, Hamza -Bayhan, Ahmet Ali – Aktemur, Ali Murat -v.d,,( 2006) Tarihi Yaşatan İl Tokat, Ankara,
• Gündoğdu, Hamza, (1986), Dulkadırlı Beyliği Mimarisi, Ankara KB Yay.
• Hasol, Doğan, ( 1979), Ansiklopedik Mimarlık Sözlüğü, 2. Baskı, İstanbul, Yapı- Endüstri Merkezi Yay.
• Kara, Ahmet, (2005), 19. Yüzyılda bir Osmanlı Şehri Antakya, İstanbul, IQKültürSSanat Yayıncılık.
• Karpuz, Haşim, (2006), “Konya ve Çevresinde Yazlık Mekânlı Camiler”, IX. Ortaçağ ve Türk Dönemi Kazıları ve Sanat Tarihi Araştırmaları Sempozyumu Bildirileri, (21- 23 Nisan 2005, Erzurum), Erzurum, s.287-305.
• Kuran, Aptullah, (1969), Anadolu Medreseleri, C.1, ODTÜ Yay., Ankara.
• Kürkçüoğlu A. Cihat, (1993), Şanlıurfa Camileri, Şurkav Yay., Ankara,
• Kürüm, Mükerrem, (2007), “Aydın’daki Osmanlı Dönemi Namazgâhları Üzerine Bir Değerlendirme”, Atatürk Üniversitesi Güzel Sanatlar Enstitüsü Dergisi, S.18, Erzurum, s.101-126.
• Pakalın, Mehmet Zeki, (2004), “Namazgah” Osmanlı Tarih Deyimleri ve Terimleri Sözlüğü II, Ankara.
• Söylemezoğlu, H. H. K, (1954), İslam Dini ilk Camiler ve Osmanlı Camileri, İstanbul.
• Sözen, Metin- Tanyeli, Uğur, (1986) “Namazgâh” mad., Sanat Kavram ve Terimler Sözlüğü, İstanbul. Remzi Kitabevi.
• Sözen, Metin, (1970), Anadolu Medreseleri –Selçuklu ve Beylikler Devri, Açık Medreseler, C.1, İstanbul, İTÜ Yay.
• Şancı, Fuat, (1012), “Commagene Coğrafyasında Türk İslam Eserleri (Adıyaman İlinde (Merkez İlçe) Cami ve Mescitler), I. Uluslar Arası Commaggene Kültür,Sanat ve Turizm Sempozyumu 24-25 Haziran 2010, Adıyaman,117-132.
• Şancı, Fuat, (2019), Hatay İlinde Türk İslam Mimarisi, Ankara, Merdiven Yay.
• Şeşen, Ramazan, (1993), Harran Tarihi, Ankara, DVY.
• Tuncer, Orhan Cezmi, (1996) Diyarbakır Camileri –Mukarnas, Geometri, Orantı-, Ankara, Diyarbakır Büyük Şehir Belediyesi Yay.
• Uluçam, Abdüsselam, (1989), Irak’taki Türk Mimari Eserleri, Ankara. Kültür Bakanlığı