ARAPKİR ONAR KÖYÜNDE TÜRK ESERLERİ

Year 2021, Issue: 37, 266 - 290, 30.04.2021

Fuat Şancı

https://doi.org/10.14520/adyusbd.871850

Abstract

Malatya’nın Arapkir ilçesine bağlı Onar köyü Arapkir’e 15 km mesafede olup Malatya – Arapkir karayolunun 5 km doğusunda kalmaktadır.
Bir Türkmen yerleşimi olan köyde iki adet zaviye (cem evi), baldeken bir yapı ve bir çeşme bulunmaktadır. Zaviyeler 13. Yüzyıla tarihlenmekte olup bunlar tüteklikli (kırlangıç kubbeleri ile dikkat çekmektedir. Tüteklikli örtünün etrafında dolanan koridor ile işlevleri farklılık gösterse bile Kubbetüs Sahra ve Bursa II. Murat türbeleri ile benzerlik göstermektedir. Tüteklikli örtünün kullanım alanı yaygın bir coğrafyada yayılmış olsa da Malatya ve çevresinde nadir görülen bir uygulama olarak karşımıza çıkmaktadır.
Ayrıca baldeken yapı olarak adlandırdığımız eser günümüzde bir çamaşırhane mekanı gibi kullanılsa da bu yapımızın mimari formu türbe mimarisinde yaygın kullanım alanı bulmuştur. Zamanla değişime uğrayan yapının benzer örnekleri Malatya ve çevresinde türbe mimarisinde uygulandığı görülmektedir. Bu sebepten dolayı bu yapının bir türbe olma olasılığı kuvvetlidir.
Oner Köyünde bulunan bir diğer yapı ise çeşme olup geç dönem onarımlarına tabi tutulduğu üzerindeki kitabeden anlaşılmaktadır. Basit bir çeşme nişinden ibaret tek cepheli sokak çeşmeleri formunda ele alınmıştır.

Keywords

zaviye, Cem Evi, Tüteklikli Örtü, Baldeken, Türbe

TURKISH WORKS IN ARAPKIR ONAR VILLAGE

Abstract

Onar village in the Arapkir district of Malatya is 15 km from Arapkir and 5 km east of Malatya – Arapgir Highway.
The village, which is a Turkmen settlement, has two zawiyas (djemevi), a baldachin structure, and a fountain. Zawiyas 13. They are dated to a hundred years and are notable for their ''tüteklikli'' (swallow) domes. Even if their functions differ from the corridor that wraps around the tüteklikli cover, they are similar to Dome of the Rock and Bursa Shrine of Murad II.
Additionally, although the work that we call baldachin structure is used as a laundry place today, the architectural form of this structure has found widespread use in the architecture of the shrine. Similar examples of the structure that has changed over time are seen to be applied in the architecture of the shrine in and around Malatya. For this reason, the possibility of this structure being a shrine is strong.

Keywords

Zawiye, Djemevi, Swallow Domes. Arapkir

References

• Akın, G, (1991) “Tüteklikli Örtü Geleneği: Anadolu Cami ve Tarikat Yapılarında Tüteklikli Örtü”, Vakıflar Dergisi, Ankara, 22, 323-354
• Akkemik,Ü., Zencirkaya A., Kaygusuz İ., (2019), “ Identification and evaluation of the wood materials used in two historical djemevies in the village of Onar (Arapgir, Malatya)”, Eurasian Journal of Forest Science , 7 , 40-53
• Aytaç, İ., (2013), Malatya Türk İslam Dönemi Mimari Eserleri II, İstanbul, Malatya Valiliği Malatya Kitaplığı Yayınları
• Bulut, F., (2013), “Kocgiri Aşireti”, Atlas Dergisi, 245.36-56
• Doğanbaş, M., (2007) “Cem Evi Mimarisine Giriş” 2. Uluslararası Türk Kültür Evreninde Alevilik ve Bektaşilik Bilgi Şöleni Bildiri Kitabı 17-18-19 Ekim, 2007 Ankara, Ankara, Gazi Üniversitesi Türk Kültürü ve Hacıbektaş-ı Veli Araştırma Merkezi Yayımları, 2, 1517-1530
• Emel, E., (1972) ‘’Muyanlık’’ Uygur ‘’Buyan’’ Yapıandan (Vihara) Hakanlı Muyanlığına (Rıbat) ve Selçuklu Han ile Medresesine Gelişme’’, Malazgirt Armağanı, Ankara, TTK Yayın Evi, 76-102
• Eskici, B., (2013), Malatya Türk İslam Dönemi Mimari Eserleri I Battalgazi/ Eski Malatya, İstanbul, Malatya Valiliği Malatya Kitaplığı Yayınları
• Gündoğdu H., Bayhan A.A., Aktimur A. Murat, vd.;(1999), Tarihi Yaşatan İl Tokat, Ankara
• Halaçoğlu, Y, (1991) “Arapkir” mad.” TDV İslam Ansiklopedisi, Türkiye Diyanet Vakfı Yayınları, İstanbul, 3,328-329
• Kaygusuz İ, (1983), Onar Dede Mezarlığı ve Adı Bilinmeyen Bir Türk Kolonizatörü Şeyh Hasan Oner, İstanbul, Arkeoloji ve Sanat Yayınları
• Kürkçüoğlu, C., (2013), Şanlıurfa ili camileri, Ankara, Şurkav Yayınları
• Metin T. (2013), Selçuklular Döneminde Malatya, İstanbul, Malatya Valiliği Malatya Kitaplığı yayınları
• Ostrogorsky G., (1986) Bizans Devleti Tarihi, Çev. Fikret Işıltan, Ankara, Türk Tarih Kurumu Yayınları
• Özman, R, (2016), “Arapkir Onar Köyü Kaya Mezarları” Tarih Dergisi, İstanbul 62 (2015 / 2), 1-36
• Özsait M., (1982) “Anadolu’da Hellenistik Dönem”, Anadolu Uygarlıkları Ansiklopedisi., İstanbul, Görsel Yayınları, 2, 334-378.
• Şancı, F., (2013) Malatya Türk İslam Dönemi Mimari Eserleri III, İstanbul, Malatya Valiliği Malatya Kitaplığı Yayınları
• Tuğlacı, Pars. (1985) Osmanlı Şehirleri, İstanbul, Milliyet Yayınları
• Turan, O, (1993), Selçuklular Zamanında Türkiye, İstanbul, Boğaziçi Yayınları,