SİVAS GÜRÜN’DE CUMHURİYET’İN MODERN MİMARLIK ÖRNEKLERİNDEN BİR YAPI: HALKEVİ (KÜTÜPHANE) BİNASI

Year 2025, Issue: 50, 532 - 559, 31.08.2025

Esra Gündoğan Baldık

https://doi.org/10.14520/adyusbd.1634654

Abstract

Halkevleri, Cumhuriyet döneminin sosyal toplum yapısına önemli katkılar sağlamış kurumlardan biridir. Erken Cumhuriyet döneminde, birçok alanda atılımlar gerçekleştirilerek yeni kurulan Cumhuriyetin çağdaşlaşması yönünde çalışmalar başlatılmıştır. Özellikle Atatürk İlke ve İnkılâpları çerçevesinde yürütülecek eğitimde çağdaşlaşma çalışmaları, 1932- 1950 yılları arasında Halkevleri ve Halkodaları aracılığı ile belirli bir seviyeye getirilmiştir. Halkı belirli bir amaç doğrultusunda bir araya getirerek bilhassa köylüye farklı alanlarda eğitim vermek amacını güden Halkodaları “halka eğitim hizmeti” misyonunu üstlenmiştir. Bu dönemde hükümet, Dil- Tarih- Edebiyat, Güzel Sanatlar, Tiyatro, Spor, Sosyal Yardım, Köycülük, Halk Dershaneleri, Kütüphane, Müze ve Sergi şubelerinin yer aldığı ve bu alanların tamamında ya da bir kısmında çalışmalar yapan onlarca Halkevi-Halkodası binasını, ülkenin dört bir köşesinde aktif hale getirmek için büyük çaba sarfetmiştir. Sivas’ın güneyinde, Akdeniz, Doğu Anadolu ve İç Anadolu Bölgesinin kesiştiği bir konumda yer alan Gürün ilçesi de Halk Evleri’nin taşradaki kollarından birini barındıran önemli kaza merkezlerinden biridir. Spor, Sosyal Yardım ve Köycülük şubelerinde aktif çalışmalar yürütülen Gürün Halkevi binası, 1935 yılında inşa edilmiş ancak Halkevinin resmi açılışı 1939 yılını bulmuştur. Modern Mimarlık Mirasının korunması ve belgelenmesi kapsamında yürütülen bu çalışmada, günümüzde Gürün Belediyesi Hanımlar Evi olarak kullanılan Halkevi binası incelenmiştir. Yapı, taşıdığı mimari, estetik ve kültürel doku değerleri ile Modern Mimarlık Mirası kapsamında tanıtılmıştır.

Keywords

Cumhuriyet , Sivas , Gürün , Eğitim , Halkevi

Ethical Statement

Bu araştırma için etik kurul kararına ihtiyaç yoktur

Supporting Institution

Bu makalenin araştırılması, yazarlığı ve yayınlanması için herhangi bir finansal destek alınmamıştır.

References

• Akşam Postası. (1939, Şubat 9). Bu Yıl 158 Halkevi Daha Açılacak. 3.
• Başbakanlık Cumhuriyet Arşivi. (1941, 04 12). Suşehri Halkevi ve Parti binasının arsa, inşaat, tamirat ve tadilat işleri. 1783(1229), 1, 98-101.
• Başbakanlık Cumhuriyet Arşivi. (1931). Sivas Türk Ocağı mallarının tasfiyesi ve borçlarının ödenmesi. 490-1-0-0(65), 246, 1.
• Başbakanlık Cumhuriyet Arşivi. (1935). Sivas Gürün Halkevi'nin Planı. 490-1-0-0(1783), 1227, 2.
• Başbakanlık Cumhuriyet Arşivi. (1943, 02 04). Parti müfettişi mebusların Sivas bölgesi ile ilgili teftiş raporları. 1580(437), 2, 78.
• Başbakanlık Cumhuriyet Arşivi. (1945, 11 05). Şarkışla Halkevi ve parti binasının inşaat, tamirat ve tadilatı. 1783(1228), 1, 70-74.
• Başbakanlık Cumhuriyet Arşivi. (1946, 08 20). Sivas ilinde bulunan halkevlerinin teftiş raporları. 1003(872), 2, 34-36.
• Başbakanlık Cumhuriyet Aşivi. (1939, 07 11). Sivas ilinin teftiş ve çalışma raporlarının Genel Sekreterliğe sunulduğu. 708(413), 1, 57-58.
• Birol, G. (2006). Modern Mimarlığın Ortaya Çıkışı ve Gelişimi. Megaron, 3-16.
• Bozdoğan, S. (2012). Modernizm ve Ulusun İnşası. İstanbul: Metis Yayıncılık.
• Çelebi Gürkan , Ü. (2022). Modernin İzini Sürmek: Yok Olan Bir Erken Cumhuriyet Dönemi Mimarlık Örneği Olarak Isparta Halkevi Binası. 13(35), 97-137. doi:10.31198/idealkent.881844
• Durukan, A. (2006). Cumhuriyetin Çağdaşlaşma Düşüncesinin Yaşama ve Mekana Yansimalari: Halkevi Binaları Örneği. İstanbul: İstanbul Teknik Üniversitesi, Fen Bilimleri Enstitüsü.
• Durukan, A., & Ulusu Uraz, T. (2008). Cumhuriyetin Kültür Kurumu Olarak Halkevi Binaları. İTÜ Dergisi Mimarlık, Planlama, Tasarım, 7(1), 38-49.
• Fıçıcıoğlu, Ş., & Halaç, H. (2022). Tarihi Halkevlerinin Yeniden İşlevlendirme Kapsamında Değerlendirilmesi. Erciyes Akademi, 36(2), s. 487-518. doi:https://doi.org/10.48070/erciyesakademi.1071321
• Gültekin, N. T. (2017). Evaluation of the Conservation Of Modern Architectural Heritage Through Ankara’S Public Buildings. IOP Conference Series: Materials Science and Engineering 245 (8). IOP Publishing.
• HGM Atlas. (2024). 10 18, 2024 tarihinde atlas.harita.gov.tr: https://atlas.harita.gov.tr/#17.79/38.722808/37.269124 adresinden alındı
• İsmet Paşa'nın Siyasî ve İçtimaî Nutukları 1920-1933. (1933). Ankara: Başvekâlet Matbaası. Öz, M. (1999). Bütün Yönleriyle Gürün. İstanbul: Seyhan Grafik ve Matbaa . Parlak, Ö., & Yaldız, E. (2022). Konya Devlet Tiyatrosu (Halkevi) Binasının Modern Mimarlık Mirası Kapsamında Değerlendirilmesi. Türk İslâm Medeniyeti Akademik Araştırmalar Dergisi 17 (34), 223-252.
• Sharp, D. (2000). Registering the Diaspora of Modern Architecture. D. Sharp, & C. Cooke içinde, The Modern Movement in Architecture: Selections from the Docomomo Registers (s. 10). DOCOMOMO.
• Sivas İl Kültür ve Turizm Müdürlüğü. (2024, 10 17). Türkiye Kültür Portali. www.kulturportali.gov.tr: https://www.kulturportali.gov.tr/turkiye/sivas/gezilecekyer/gurun-halk-kutuphanes498009 adresinden alındı
• Son Posta. (1939, Nisan 14). Gürün Halkevi Çalışmaları. 5.
• Türkeri, İ. (2017). Kentsel Bir İmge Olarak İzmit Halkevi. 11 04, 2024 tarihinde https://www.arkitera.com: https://www.arkitera.com/gorus/kentsel-bir-imge-olarak-izmit-halkevi/ adresinden alındı
• Türkiye Kültür Portali. (2013). Kültür Portali. 11 04, 2024 tarihinde https://www.kulturportali.gov.tr: https://www.kulturportali.gov.tr/turkiye/zonguldak/kulturenvanteri/kilimli-halkevi-binasi adresinden alındı
• Türkiye Mimari Mirası Koruma Bildirgesi. (2013). 10. 10, 2024 tarihinde ICOMOS (Uluslararası Anıtlar ve Sitler Konseyi Türkiye Milli Komitesi): https://www.icomos.org.tr/?Sayfa=Duyuru&sira=42&dil=en adresinden alındı
• Vakit. (1939, Şubat 9). 19 Şubatta Yeniden 158 Halkevi Açılıyor. 3.
• Zor, H. (2023). Sivas İlçelerindeki Geç Osmanlı Dönemi Eğitim Yapıları (1890-1915). Sivas Cumhuriyet Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü [Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi].
• Zor, H., & Bilget Fataha, E. (2022). Sivas İlçelerindeki Geç Osmanlı Dönemi Eğitim Yapılarından Örnekler. C. Ülkü, & H. Elemana içinde, 26. Orta Çağ ve Türk Dönemi Kazıları ve Sanat Tarihi Sempozyumu Kitabı (Cilt 1, s. 416-436). Ankara: Atatürk Kültür Merkezi Başkanlığı.