TAMISES OF HICRÎ EFENDI ON ÂSIM EFENDI’S GHAZALS

Year 2025, Issue: 50, 231 - 252, 31.08.2025

Muzaffer Karataş

https://doi.org/10.14520/adyusbd.1688737

Abstract

Âsım Efendi and Hicrî Efendi are rarely mentioned Divan poets from Adıyaman within the realm of Classical Turkish Literature. Âsım Efendi, who lived in the 19th century, wrote numerous ghazals, particularly focusing on religious and mystical themes it is safe to say that he is the most famous Divan poet among the Divan poets from Adıyaman. Hicrî Efendi, who forms the main subject of this study, lived closer to our time, following Âsım Efendi, and is also a 19th-century Divan poet. All of the tamises examined in this study were written by Hicrî Efendi on the ghazals of Âsım Efendi. Tahmis is a poetic form created forming three lines lines, with the same meter, rhyme, and content, to the beginning of a pre-written poem, resulting in a total of five lines. Poets generally composed tamises for the works of earlier poets whose poetry they admired, and sometimes even wrote tamises for their own poems. This study includes an introduction to tahmis in the first part. The second part gives information about Âsım Efendi, while the third section gives a brief overview of Hicrî Efendi. The fourth section presents the tamises of Hicrî Efendi.

Keywords

Divan , Tahmis , Classical Turkish Literature , Poetic Form , Hicrî Efendi.

ÂSIM EFENDİ’NİN GAZELLERİNE HİCRÎ EFENDİ’NİN TAHMİSLERİ

Abstract

Âsım Efendi ve Hicrî Efendi, Klasik Türk edebiyatı çerçevesinde adına pek rastlanılmayan Adıyamanlı Dîvan Şâirleri’dir. Bu şairlerden Âsım Efendi 19. Yüzyılda yaşamış ve özellikle dinî ve tasavvufî konular başta olmak üzere çok sayıda gazel yazmıştır. Öyle ki Adıyamanlı Dîvan Şairleri içerisinde en ünlüsüdür demek yanlış olmaz. Çalışma konumuzun temelini oluşturan Hicrî Efendi ise Âsım Efendi’den sonra yaşamış günümüze daha yakın 19. Yüzyıl divan şairlerindendir. Hicrî Efendi’nin İncelediğimiz tahmislerinin tamamı Âsım Efendi’nin gazelleri üzerine yazılmıştır. Tahmis, vezin, kafiye ve muhtevasının aynı olması şartıyla bir manzumenin önüne üç mısra eklenilerek oluşturulan ve toplamda beş mısradan oluşan bir nazım şeklidir. Tahmisleri genellikle şairler kendinden önce yaşamış ve şiirlerini beğendikleri şairlere yazmışlardır. Hatta bazen şairler kendi şiirlerine bile tahmisler yazmışlardır. Bu çalışmada birinci bölümde tahmis hakkında bilgi verilmiştir. İkinci bölümde Âsım Efendi; üçüncü bölümde ise Hicrî Efendi hakkında kısaca bilgiler verildikten sonra dördüncü bölümde Hicrî Efendi’nin tahmisleri verilmiştir.

Keywords

Divan , Tahmis , Klasik Türk Edebiyatı , Nazım Şekli , Hicrî Efendi.

Thanks

Sayın Editör, teşekkür eder, iyi çalışmalar dilerim.

References

• Adıyaman, Z. (1939). Adıyaman ve şairleri dergisi, Cemal Azmi Basımevi.
• Bilgin, M. Ş. (2011). Adıyamanlı Âsım Efendi Divanı. Dünya Ofset.
• Bilgin, M. Ş. (2016). Adıyamanlı divan şairleri ve şiirleri. İstanbul: TDV Yayınevi.
• Birgören, H.(2006). “Tahmîs”, Türk Dünyası Edebiyat Kavramları ve Terimleri Ansiklopedik Sözlüğü, Ankara: AKDTYK Yayınları.
• Cengiz, H.E. (1972). Divan şiiri antolojisi. Ankara: Bilgi Yayınevi.
• Cengiz, H.E. (1986). “Divan şiirinde musammatlar”, Türk Dili Türk Şiiri Özel Sayısı II (Divan Şiiri), Cilt: 429, Sayı: 291, s. 415-416-417.
• Devellioğlu, F. (1984). Osmanlıca–Türkçe ansiklopedik lûgat. Ankara: Aydın Kitabevi.
• Dilçin, C. (2000). Örneklerle Türk şiiir bilgisi, Ankara: Ankara Üniversitesi Basımevi.
• Dilçin, C. (2011). Divan şiiri ve şairleri üzerine incelemeler. İstanbul: Kabalcı Yayınevi.
• Erdoğan, M. (1997). Türk edebiyatında muhammes 1.cilt. Yayımlanmamış yüksek lisans tezi, Kırıkkale Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Kırıkkale.
• Habib, İ. (1942). Edebiyat bilgileri, İstanbul: Remzi Kitabevi.
• İpekten, H. (2001). Eski Türk edebiyatı nazım şekilleri ve aruz. İstanbul: Dergâh Yayınları.
• İsen M., Macit M., Horata O., Kılıç F. ve Aksoyak İ. H. (2006). Eski Türk edebiyatı el kitabı. Ankara: Grafiker Yayınları.
• Kurnaz, C. ve Halil Ç. (2013). Divan şiiri şekil bilgisi. (1. Baskı), Ankara: Kurgan Edebiyat.
• Levend, A. S. (1999). Türk edebiyatı tarihi I. Ankara: Türk Tarih Kurumu Basımevi.
• Pala, İ. (1995). Ansiklopedik Dîvân şiiri sözlüğü. Ankara: Akçağ Yayınları.
• Saraç, M. A. Yekta (2007). Klasik edebiyat bilgisi-biçim-ölçü-kafiye. İstanbul: 3F Yayınevi.
• Selçuk, B. (2020). Türk edebiyatı isimler sözlüğü.
• Şentürk, A. A., ve Kartal, A. (2013). Eski Türk edebiyatı tarihi. İstanbul: Dergâh Yayınları.
• Tuğluk, İ. H. &-ve Ciğa (2021). Besnili Sıdkî dîvânı (İnceleme-Metin-Tıpkıbasım). İstanbul: Lale Yayıncılık.
• Yakışır, A. (2023). “Klasik Türk Edebiyatında “Tahmis-i Hod”: Kendi Şiirini Tahmis Eden Şairler ve Şiirleri.” Hikmet Akademik Dergisi, S. 18, 192-233.