AN ANALYSIS OF REFİK HALİT KARAY’S WORK NAMED WHAT THE HEDGEHOG SAID IN TERMS OF HUMOR THEORIES

Year 2025, Issue: 50, 287 - 309, 31.08.2025

Tahsin Yaprak

https://doi.org/10.14520/adyusbd.1714583

Abstract

Although human beings have the ability to hide their emotions, they often cannot prevent their emotions from being reflected in their behavior.They run away when they are afraid, cry when they are sad, and laugh when they are happy. Although there is not much doubt about what people are afraid of and what makes them sad, there is no clear answer to why they laugh. For this reason, this subject has attracted the attention of many philosophers, and philosophers and researchers have tried to understand why people laugh. The first theory on this subject is the "superiority theory", which suggests that laughter is related to a sense of victory. According to this theory, people experience a sense of grandeur by comparing their own situation with someone who is inferior to them and the things they experience, and they laugh because they like this situation. The second theory is the "incongruity theory". According to this theory, when people encounter any stimulus outside their accustomed order, this incongruous stimulus attracts their attention, makes them happy, and thus makes them laugh. The third theory is the "relief theory", which claims that people who are under pressure for any reason relax and become happy when this pressure is removed, and therefore laugh. In the study, Refik Halit Karay's work titled Hedgehod Said were examined in the light of these theories and Karay's humor was tried to be understood through examples of these theories.

Keywords

Refik Halit Karay , humor , theory of humor.

REFİK HALİT KARAY’IN KİRPİNİN DEDİKLERİ ADLI ESERİNİN MİZAH TEORİLERİ AÇISINDAN İNCELENMESİ

Abstract

İnsanoğlu, duygularını gizleyebilme yeteneğine sahip olsa da, çoğunlukla duygularının davranışlarına yansımasını engelleyemez. Korkarsa kaçar, üzülürse ağlar ve mutlu olunca güler. İnsanların nelerden korktuğu, nelere üzüldüğü konusunda çok fazla tereddüt olmamasına rağmen neden güldüğüne dair belirgin bir cevap bulunamamıştır. Bu nedenle bu konu birçok filozofun dikkatini çekmiş ve filozoflar, araştırmacılar insanların neden güldüklerini anlamaya çalışmışlardır. Bu konuya dair ilk teori, gülmenin bir tür zafer kazanma duygusuyla ilgisi olduğuna dair ortaya atılan “üstünlük teorisi”dir. Bu teoriye göre, insanlar kendilerinden aşağı durumda olan biriyle ve onun yaşadığı şeylerle kendi durumlarını kıyaslayarak bir tür büyüklük hissi yaşamakta ve bu durum hoşlarına gittiği için gülmektedir. İkinci teorinin adı, “uyumsuzluk teorisi”dir. Bu teoriye göre ise, insanlar, alışageldikleri düzenin dışındaki herhangi bir uyaranla karşılaştıklarında bu uyumsuz uyaran, onların ilgisini çekmekte, mutlu etmekte ve böylece gülmelerini sağlamaktadır. Üçüncü teori ise, herhangi bir sebeple baskı altında olan insanların bu baskı ortadan kalktığında rahatlamaları, mutlu olmaları ve bu nedenle güldüklerini iddia eden “rahatlama teorisi”dir. Çalışmada bu teoriler ışığında Refik Halit Karay’ın Kirpi’nin Dedikleri adlı eseri incelenmiş ve bu teorilere dair örnekler aracılığıyla Karay’ın mizahçılığı anlaşılmaya çalışılmıştır.

Keywords

Refik Halit Karay , mizah teorileri. , mizah

References

• Aktaş Ş. (1986). Refik Halit Karay, Ankara: Kültür ve Turizm Bakanlığı Yayınları, Türk Büyükleri Dizisi. Apaydın, M. (2016). Bir Mizah Üstadı, Refik Halid Karay Memleket Yazıları 12 Karga Bana Dedi ki: Mizah Yazıları, İstanbul: İnkılap Kitabevi.
• Aykaç O. (2016). “Uyumsuzluk (Uyuşmazlık) Teorisi Bağlamında Ortaoyunu Metinlerinin İncelenmesi”, SEFAD, 2016 (35): 235-244, ISSN: 1300-4921/e-ISSN: 2458-908X, DOI Number: http://dx.doi.org/10.21497/sefad.94911
• Bergson H. (2014). Gülme, Çev. Devrim Çetinkasap, İstanbul: İş Bankası Kültür Yayınları.
• Çolak, İ. (2022). Köy Seyirlik Oyunlarının Mizah Kuramlarına Göre İncelenmesi. Yayınlanmamış yüksek lisans tezi, Kırşehir Ali Evran Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Kırşehir.
• Freud, S. (1998). Espriler ve Bilinçdışı ile İlişkileri, Çev. Dr. Emre Kapkın, İstanbul: Payel Yayınları.
• Gray, W. (1963). “The Uses of Incongruity”, Educational Theatre Journal , Dec., 1963, Vol. 15, No. 4 (Dec., 1963), pp. 343-347
• Kabalcı, E. S. (2018). “Refik Halit Karay’ın Kalem Dergisindeki Mizahi Sesi”, Akademik Sosyal Araştırmalar Dergisi, Yıl: 6, Sayı: 75, Ağustos, s. 424-441
• Kanat, N. D. (2017). Mizah Teorileri Bağlamında Bektaşi Fıkraları, Yayımlanmamış yüksek lisans tezi, İstanbul Kültür Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, İstanbul.
• Karay, R.H. (2009). Kirpinin Dedikleri, İstanbul: İnkılâp Kitabevi.
• Morreall, J. (1997). Gülmeyi Ciddiye Almak, Çev. Kubilay Aysevener, Şenay Soyer, Birinci Baskı. İstanbul: İris yayınları.
• Priestley, J.B. (1929). “The Approach To Literature Humor, Wit, Satıre, Irony”, The English Journal , Sep., 1929, Vol. 18, No. 7 (Sep., 1929), pp. 542-545.
• Sütcü Ö.Y. (2022). “Gülmenin Ciddiyeti: Üstünlük Teorisi”, ETHOS: Felsefe ve Toplumsal Bilimlerde Diyaloglar ETHOS: Dialogues in Philosophy and Social Sciences Temmuz/July 2022, 15(2), 49-65 ISSN 1309-1328
• Türkmen, F. (1997). “Günümüzde Mizah Teorileri ve Nasreddin Hoca Fıkraları”, Türk Yurdu Dergisi. 114, Şubat 1997, 21-24.
• Ünal, Y. (2013). “Refik Halit Karay, Kirpinin Dedikleri”, Tarih Araştırmaları Dergisi, C. 32, S. 53, ss. 337-342.