Erken Çocukluk Döneminde Duyu Eğitimi ve Nörobilim

Year 2022, Volume: 8 Issue: 3, 975 - 994, 30.11.2022

Hacer Tekerci

https://doi.org/10.31592/aeusbed.1142094

Abstract

Çocuklar, anne karnından başlayarak duyusal sistemleri aracılığı ile bilgi toplamaya ve yeni deneyimlerle birlikte gelişmeye devam ederler. Gelişim sırasında elde edilen duyusal deneyimler, çocukların kendi dünyasının nasıl işlediğine dair ipuçları sunarken, bu ipuçları aynı zamanda da beyin yapılarının inşası üzerinde oldukça önemli bir etkiye neden olmaktadır. Erken yıllar, duyu sistemleri ve beyin gelişimi için kritik bir dönemdir. Özellik beynin kendisini yapılandırma yeteneği yani plastisitesinin yüksek olduğu erken yıllarda çocuklara sunulacak duyusal deneyimler, çocukların gelişiminin etkin bir şekilde desteklemesi için son derece önemlidir. Bu nedenle çalışma kavramsal bir çerçeve sunarken, erken çocukluk döneminde çok duyulu eğitimin anlaşılabilmesi için öneminin fark edilmesi, çocukların beyin gelişimi ile birlikte duyusal gelişim sistemlerinin bilinmesi ve öğrenme planlamaları yapılırken, çocukların yapısal özelliklerinin çok yönlü dikkate alınmasının önemine dikkat çekmektedir. Çalışmanın sonucunda, öğrenme ortamlarında, duyu temelli etkinliklerin tüm program boyunca yerleştirilmesi, öğretmenlerin duyu sistemleri ve beyin gelişimi hakkında bilgi sahibi olması ve erken dönemde çocuklara sunulacak duyusal deneyimlerin beyin gelişiminde son derece önemli bir oynadığı belirlenmiştir. Ayrıca, öğrenmede duyuların gelişimi ve nörobilimi birleştiren sonraki çalışmalara yol gösterici olacağı düşünülmektedir.

Keywords

Erken çocukluk, duyu eğitimi, nörobilim

References

• Kaynaklar Açıkgöz, N. ve Madi, B. (1997). Öğrenme ile beyinde oluşan değişiklikler (Plastisite). M.Ü. Atatürk Eğitim Fakültesi Eğitim Bilimleri Dergisi, (9), 29-36.
• Akpınar, B. ve Ersözlü, Z.N. (2008). Görme ve Koklama Duyularının Bilissel Ögrenme Sürecindeki Rollerinin Karşılaştırılması. Sosyal Bilimler Araştırmaları Dergisi, 2, 42-53.
• Aksan, A. ve Samur, G. (2015). Bebeklikte Tat Duyusunun Gelişimi ve İlerideki Dönemde Besin Seçimlerine Etkisi. Beslenme ve Diyetetik Güncel Konular-1, 209-220.
• Anderson, O. R. (1997), A Neorocognitive Perstpective on Current Learning Theory and Science Instructional Strategies”, Science Education, Vol:81, No:1.
• Beşir, H. (2020). Bebek kütüphanesinde verilen “duyusal deneyimler” eğitim programının bebeklerin gelişim alanlarına ve duyu gelişimine etkisinin incelenmesi. Yüksek Lisans Tezi, Karabük Üniversitesi.
• Bijoch, L., Borczyk, M. and Czajkowski, R. (2020). Bases of Jerzy Konorski's theory of synaptic plasticity. Eur J Neurosci, 51(9), 1857-1866. doi: 10.1111/ejn.14532. Epub 2019 Aug 16.
• Birnholz, J.C. and Benacerraf, B.R. (1983). The Development Of Human-Fetal Hearing, Science, 222 (4623), 516-518.
• Bocchio, M., Nabavi, S. and Capogna, M. (2017). Synaptic Plasticity, Engrams, and Network Oscillations in Amygdala Circuits for Storage and Retrieval of Emotional Memories. Neuron, 94 (4), 731-743. doi: 10.1016/j.neuron.2017.03.022.
• Bundy, A. C. and Lane, S. J. (2020). Sensory Integration Theory and Practice. (Third Edition). F A Davis Company, United State of America.
• Caine, R.N. and Caine G. (1990). Understanding a Brain-Based Approach to Learning and Teaching. Educational Leadership, October, 66-70.
• Caine, G. and Caine R. N. (1994). Making Connections: Teaching and the Human Brain Menlo Park, CA: Addison-Wesley.
• Cavanaugh-Todd, J.M (2010), Does Temperament Relate to Sensory Processing Styles in 3- to 5-Year-Old Preschoolers with Disabilities?. Phd Thesis, The City University of New York. New York.
• Crick, F. and Koch, C. (1990). Towards a Neurobiological Theory of Consciousness. Seminars in Neuroscience, 2, 263-275.
• Crick, F. and Koch, C. (1998). Consciousness and neuroscience. Cerebral Cortex, 8, (2), 97–107. https://doi.org/10.1093/cercor/8.2.97
• Crick, F. and Koch, C. (2003). A Framework for Consciousness. Nature Neuroscience, 6 (2), 119-26. DOI:10.1038/nn0203-119.
• Crick, F. and Koch, C. (2017). A framework for consciousness. Nature Neuroscience, 6 (2), 119-126. Csillag, A. (2005). Atlas Of The Sensory Organs Functional and Clinical Anatomy. Humana Press Totowa, New Jersey.
• Çakıroğlu, S. (2014). Öğrenme Stilleri Ve Beyin Temelli Öğrenme Yaklaşımının Öğrencilerin Biyoloji Dersinde Başarı Ve Tutumları Üzerine Etkisi. Yüksek Lisans Tezi, Atatürk Üniversitesi, Erzurum.
• Çukur, D. ve Delice-Güller, E. (2011). Erken çocukluk döneminde görsel algı gelişimine uygun mekân tasarımı. Aile ve Toplum, 12(7), 25-36.
• DeCasper, A. J. and Spence, M. J. (1986). Prenatal maternal speech influences newborns' perception of speech sounds. Infant Behavior & Development, 9(2), 133–150. https://doi.org/10.1016/0163-6383(86)90025-1.
• Degel, J. and Köster, E.P. (1998). Implicit memory for odors: A possible method for observation. Perceptual and Motor Skills, 86, 943-952.
• Der, R. (2016). In search for the neural mechanisms of individual development: behavior-driven differential Hebbian learning. Front Robot AI. https://doi.org/10.3389/frobt.2015.00037.
• Dionne-Dostie, E., Paquette, N., Lassonde, M. and Gallagher, A. (2015). Multisensory Integration and Child Neurodevelopment. Brain Sciences, 5, 32-57. doi:10.3390/brainsci5010032.
• Dolu, N. (2015). Öğrenmenin Nörofizyolojisi Öğretimde Yeni Yaklaşımlar. Arslan, M. (Ed.), Öğrenmenin Nörofizyolojisi. (ss.2-23). (1.Baskı). Ankara: Anı Yayıncılık.
• Dunn, W. (1997). The impact of sensory processing abilities on the daily lives of young children and their families: A conceptual model. Infants and Young Children, 9, 23–35.
• Dunn, W. (2001). 2001 Eleanor Clarke Slagle Lecture—The sensations of everyday life: Empirical, theoretical, and pragmatic considerations. American Journal of Occupational Therapy, 55, 608–620
• Dunn, W. (2007) Supporting Children To Participate Successfully İn Everyday Life By Using Sensory Processing Knowledge. Infants and Young Children, 20 (2), 84-101.
• Eaglemen, D. (2001). Visual illusions and neurobiology, Nature Reviews Neuroscience, 2, 920–926.
• Eaglemen, D. (2015). The brain: The story of you. Great Britain: Canongate Books.
• Erickson, K. I., Gildengers, A. G. and Butters, M. A. (2013). Physical activity and brain plasticity in late adulthood. Dialogues in Clinical Neuroscience, 15, 99–108.
• Eti, İ. (2020). Duyu Kavramı ve Duyuların Gelişimi. Deretarla Gül, E. (Ed.). Duyu Eğitiminde Öğretmenin Rolü (ss.102-116). (1. Baskı). Ankara: Pegem Akademi.
• Fabri, M. and Fortuna, S. (2020). Maria montessori and neuroscience: the trailblazing insights of an exceptional mind. The Neuroscientist, 26 (5-6), 394–401. https://doi.org/10.1177/1073858420902677
• Galván, A. (2010). Neural plasticity of development and learning. Human Brain Mapping, 31(6), 879–890. https://doi.org/1.1002/hbm.21029
• Goldstein, E. B. (2019). Sensation and perception. Malkoç G. & Kardeş FG. (Çev. Ed.) Duyum ve algı (9. Baskı). Ankara: Nobel Akademik Yayıncılık.
• Herz, R. S. and Engen, T. (1996). Odor memory: Review and analysis. Psychonomic Bulletin & Review, 3(3), 300–313. https://doi.org/10.3758/BF03210754. Isbell, C. and Isbell, R. (2007). Sensory Integration A Guide for Preschool Teachers. Published by Gryphon House: Green Press Initiative.
• Jensen, E. (1998). Teaching With The Brain in Mind. Virginia: Association for Supervision and Curriculum Development.
• Kandel, E. R. (2012). The age of insight: The quest to understand the unconscious in art, mind, and brain, from Vienna 1900 to the present. Random House.
• Katai, Z., Juhasz, K. and Adorjani, A.K. (2008). On the role of senses in education. Computers & Education, 51(4), 1707–1717.
• Keleş, E. ve Çepni, S. (2006). Beyin ve öğrenme. Türk Fen Eğitimi Dergisi, 3(2), 66-82.
• Kenny, P. A. ve Turkewitz, G. (1986). Effects of unusually early visual stimulation on the development of homingbehavior in the rat pup. Developmental Psychobiology, 19,57–66.
• Kranowitz, C.S. (2005). Sekronize olamayan çocuk. (Çev. E. Şeker Baggio). İstanbul: Penpino Yayınları.
• Kranowitz, C. S. (2014). Senkronize Olamayan Çocuk: Duyu Bütünleme Bozukluğunu Anlayabilme ve Onunla Başa Çıkabilme. (Çev. Baggio, E.Ş.). İstanbul: Pepino Yayıncılık.
• Kol, S. (2011). Erken Çocuklukta Bilişsel Gelişim ve Dil Gelişimi. Sakarya Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 21, 1-21.
• Kostelnik, M. J., Soderman, A. K., Whiren, A. P. and Rupiper, M. L. (2019). Bilişsel Alan. Çev. E. Akşin-Yavuz. Çev. Ed. E. Ahmetoğlu ve İ. H. Acar. (ss. 341-377). Ankara: Nobel.
• Koyuncuoğlu, B. (2017). Anasınıfına devam eden dört beş yaş çocukların yaratıcı düşünme becerilerine duyu eğitim programının etkililiğinin incelenmesi. Doktora Tezi, Hacettepe Üniversitesi, Ankara.
• Kuhaneck, H. (2001). Autism: A comprehensive occupational therapy approach. Baltimore, MD: Victor Graphics, Inc.1.
• Lawson, M. L. (1996). The RelatIonship Between Sensory Processing Patterns and Play Preferences of Young Children. Doctoral Thesis, Temple University, Kansas.
• Lewis, T. L. and Maurer, D. (2005). Multiple sensitive periods in human visual development: evidence from visually deprived children. Dev. Psychobiol. 46, 163–183.
• Lewkowicz, D. J. (2013). Development of ordinal sequence perception in infancy. Developmental Science, 16 (3), 352–364.DOI: 10.1111/desc.12029
• Lickliter, R. (2011). The integrated development of sensory organization Clin Perinatol, 38, 591-603. 10.1016/j.clp. 2011.08.007
• Lickliter, R. and Hellewell, T. B. (1992). Contextual determinants of auditory learning in bobwhite quail embryos and hatchlings. Developmental Psychobiology, 25(1), 17–31. https://doi.org/10.1002/dev.420250103
• Lupien, S. J., McEwen, B. S., Gunnar, M. R. and Heim, C. (2009). Effects of stress throughout the lifespan on the brain, behaviour and cognition. Nature Reviews Neuroscience, 10, 434–445.
• Macpherson, F. (2011). Taxonomising the senses. Philosophical studies. ISSN 0031-8116.
• Malnic, B., Goldfrey, P. A. and Buck, L. B. (2004). “The Human Olfactory Receptor Gene Family”. Proceedings of the National Academy of Sciences of the United States of America, 101 (8), 2584-2589.
• Marshall, C. (2017). Montessori education: a review of the evidence base. Science of Learning, 2 (11), 1-9. doi:10.1038/s41539-017-0012-7.
• MEB (2013). Okul Öncesi Eğitim Programı. Ankara: Millî Eğitim Bakanlığı Temel Eğitim Genel Müdürlüğü. Moon, C.M. and Fifer, W.P. (2000). Evidence of transnatal auditory learning. Journal of Perinatol, 20, 36- 43.
• Mulligan, S. (2000). Cluster analysis of scores of children on the sensory integration and praxis tests. OTJR: Occupation, Participation and Health, 20, 256–270.
• Murray, M. M., Lewkowicz, D. J., Amedi, A. and Wallace, M. (2016). Multisensory Processes: A Balancing Act across the Lifespan, Trends in Neurosciences, 39, (8), 567-579.
• Nikolić, D. (2010). The brain is a context machine. Review of psychology, 17 (1), 33-38.
• Novich, S. D. and Eagleman, D. M. (2015). Using space and time to encode vibrotactile information: toward an estimate of the skin’s achievable throughput. Exp. Brain Res. 233, 2777–2788.
• Oğuz-Atıcı, V. (2020). Duyu Kavramı ve Duyuların Gelişimi. Deretarla Gül, E. (Ed.). Erken Çocuklukta Duyu Eğitimi (ss.2-14). (1. Baskı). Ankara: Pegem Akademi.
• Özyazıcı, K., Baran, E. B., Alagöz, N., Varlıklıöz, K., Arslan, Z., Akto, S. ve Sağlam, M. (2021). Duyuların Gelişimi ve Duyu Bütünleme, Gelişim ve Psikoloji Dergisi (GPD), 2(4), 209-226.
• Pallasmaa, J. (2005). The Eyes of the Skin, Wiley-Academy.
• Robinson, M. (2011). Understanding Behaviour and Development in Early Childhood A Guide To Theory and Practice. USA and Canada: Simultaneously Published.
• Ragonese, J. A. (2008). Understanding Sensory Integration Dysfunction: A Case Study. PHD Thesis, Walden University, United States.
• Robinson, P. A. (2011). Neural field theory of synaptic plasticity. Journal of Theoretical Biology, 285(1), 156-63. Sackett, G. (2016). The scientist in the classroom: the montessori teacher as scientist. The NAMTA Journal ,41(2), 5-20.
• Shams, L. and Seitz, A.R. (2008). Benefits of multisensory learning. Trends in Cognitive Science, 12 (11), 411-417. doi: 10.1016/j.tics.2008.07.006.
• Sthapit, E. and Kansakar, S. (2010). Sensing Nepal in a Peer Student Created Multi-sensory Environment. PHD Thesis, Laurea University of Applied Sciences, Nepal.
• Stockdale, M. E. (2007). Teachers’ Use of Sensory Activities in Primary Literacy Lessons:A Study of Teachers Trained in Accelerated Literacy Learning. Ph.D Thesis. University of South Florida.
• Stockdale, M. E. (2007). Teachers’ Use of Sensory Activities in Primary Literacy Lessons: A Study of Teachers Trained in Accelerated Literacy Learning. Ph.D Thesis. University of South Florida.
• Tottenham, N. (2014). The importance of early experiences for neuro-affective development. Current Topics in Behavioral Neurosciences, 16, 109-129. https://doi.org/10.1007/7854_2013_254
• Turkewitz, G. (1994). Sources of order for intersensoryfunctioning. In D. J. Lewkowicz ve R. Lickliter (Eds.),The development of intersensory perception: Comparativeperspectives (ss. 3–17). Hillsdale: Lawrence Erlbaum.
• Turkewitz, G. and Kenny, P. A. (1985). The role of develop-mental limitations of sensory input on sensory/perceptualorganization. Journal of Developmental and Behavioral Pediatrics, 6, 302- 306.
• Türk, S. A. ve Sarı, R. M. (2020). Eğitim Yapısı Tasarımını Duyular Üzerinden (Yeniden) Düşünmek. Sanat ve Tasarım Dergisi, 26, 719-750.
• Ünver, F. R. (2018). “Koku Duyusunun Diğer Duyulardan Farkı ve Farklılığın Evrimsel Perspektifle Değerlendirilmesi”. Uludağ Üniversitesi Fen-Edebiyat Fakültesi Sosyal Bilimler Dergisi, 19 (35), 743-756.
• Yeşildağ, C. (2021). Waldorf anaokulu öğretmenlerinin duyusal işlemlemeye ilişkin görüşlerinin incelenmesi. Yüksek Lisans Tezi. Üsküdar Üniversitesi, İstanbul.
• Yükselen, A. ve Aldiş, B. (2020). Duyusal gelişim. Aral, N., Temel, Z. F. (Ed.), Çocuk gelişimi. (ss.94-111) Ankara: Hedef yayıncılık.