Sosyal Bilgiler Ders Kitaplarında Temel Vatandaşlık Değerleri ve Becerileri

Yıl 2024, Cilt: 10 Sayı: 2, 275 - 294, 31.07.2024

Betül Gökçınar , İlker Dere

https://doi.org/10.31592/aeusbed.1424475

Öz

Bu araştırmanın amacı, sosyal bilgiler ders kitaplarında (4-7. sınıflar) vatandaşlık değerlerinin ve becerilerinin sunuluşunu değerlendirmektir. Doküman analizi yöntemi kullanılan araştırmanın veri kaynakları, Türkiye’de okutulan 4-7. sınıf sosyal bilgiler ders kitaplarıdır. Kitaplardaki “Birey ve Toplum”, “Etkin Vatandaşlık” ve “Küresel Bağlantılar” öğrenme alanlarındaki vatandaşlık konularını vatandaşlık değerleri ve becerileri açısından değerlendirmek için Gökçınar (2022) tarafından hazırlanan “Temel Vatandaşlık Değerleri ve Becerileri Çerçevesi” kullanılmıştır. Araştırmanın bulguları, ders kitaplarında vatandaşlık değerleri arasında en fazla sorumluluk ve özgürlüğe; vatandaşlık becerileri arasında ise en fazla politik ve hukuk okuryazarlıklar ile katılım becerilerine yer verildiği göstermiştir. Beceri ve değerlerin sunuluşunun yanı sıra sınıflara göre dağılımı da değerlendirilmiştir. Elde edilen sonuçlar, ders kitaplarının vatandaşlık değerleri ve becerileri konusunda önemli bir içeriği sahip olmasına rağmen bazı ilişkilendirmelerin eksik kaldığına işaret etmektedir. Bu sonuçlara dayalı olarak sosyal bilgiler ders kitaplarının içeriğinin bazı vatandaşlık değerleri ve becerileri açısından geliştirilmesi gerektiği önerilmiştir.

Anahtar Kelimeler

Sosyal Bilgiler, Ders Kitapları, Vatandaşlık Değerleri, Vatandaşlık Becerileri

Etik Beyan

Bu makale, Betül GÖKÇINAR tarafından İlker DERE’nin danışmanlığında hazırlanan “Sosyal bilgiler ders kitaplarının temel vatandaşlık değerleri ve becerileri açısından değerlendirilmesi” başlıklı yüksek lisans tezinden üretilmiştir. Çalışmanın verileri, sosyal bilgiler ders kitaplarından elde edildiği için etik kurul onayı gerektirmemektedir.

Fundamental Citizenship Values and Skills in Social Studies Textbooks

Öz

This study evaluates the presentation of fundamental citizenship values and skills in social studies textbooks (grades 4-7). The study's data sources, which use the document analysis method, are the social studies textbooks taught in Turkey for grades 4-7. The "Framework of Fundamental Citizenship Values and Skills" developed by Gökçınar (2022) was used to evaluate the citizenship topics in the learning areas of "Individual and Society," "Active Citizenship," and "Global Connections" in terms of fundamental citizenship values and skills. The study results have shown that the textbooks most often included responsibility and freedom among citizenship values and political and legal literacy and participation among citizenship skills. In addition to the presentation of skills and values, their distribution by grade level was also evaluated. The results show that some associations are missing, although textbooks contain important content on citizenship values and skills. Based on these results, we suggested that the content of social studies textbooks should be improved about some citizenship values and skills.

Anahtar Kelimeler

Social Studies, Textbooks, Citizenship Values, Citizenship Skills

Kaynakça

• Açıl, Ö., Güvenç, H., Hayta, A. ve Kılıç, S. (2019). Ortaokul ve imam hatip ortaokulu Sosyal Bilgiler 7. sınıf ders kitabı. MEB Yayıncılık.
• Adeyemi, O. O. (2020). Effects of teaching citizenship components of social studies on junior secondary school students’ civic knowledge and skills in Oyo state. Capital Journal of Educational Studies (CAJES), 6(2), 25-31. https://www.ajol.info/index.php/ijp/article/view/198700
• Al-Qatawneh, S. S., Alsalhi, N. R. and Eltahir, M. E. (2019). The citizenship values included in intermediate stage Arabic-language textbooks and teachers’ awareness of them in the UAE: A case study. Heliyon, 5, 1-11. https://doi.org/10.1016/j.heliyon.2019.e02809
• Althof, W. and Berkowitz, M. W. (2006). Moral education and character education: Their relationship and roles in citizenship education. Journal of Moral Education, 35(4), 495-518. https://doi.org/10.1080/03057240601012204
• Amalia, S. and Sapriya, S. (2020). The implementation of the project citizen learning model in civics education subjects as an effort to build civic skills. Journal of International Conference Proceedings (JICP), 3(1), 248-254. https://doi.org/10.32535/jicp.v2i4.800
• Apple, M. W. (2018). Ideology and curriculum. New York: Routledge.
• Armstrong, C. (2022). Key methods used in qualitative document analysis, OSF Preprints, 1-9. http://dx.doi.org/10.2139/ssrn.3996213
• Bellamy, R. (2004). Introduction: The making of modern citizenship. R. Bellamy, D. Castiglione and E. Santoro (Ed.), Lineages of European citizenship: Rights, belonging and participation in eleven Nation-States in (pp. 1-21). London: Palgrave Macmillan.
• Berber, H. S. (2019). Ortaokul Sosyal Bilgiler ders kitaplarının okuryazarlıklar bakımından incelenmesi. Yüksek Lisans Tezi, Anadolu Üniversitesi, Eğitim Bilimleri Enstitüsü, Eskişehir.
• Bloor, M. and Wood, F. (2006). Keywords in qualitative methods: A vocabulary of research concepts. SAGE.
• Bochel, H. (2009). Political literacy. M. McManus and G. Taylor (Ed.), Active learning and active citizenship: Theoretical contexts in (pp. 150-168). Birmingham: The Higher Education Academy Network.
• Bowen, G. A. (2009). Document analysis as a qualitative research method. Qualitative Research Journal, 9(2), 27-40. https://doi.org/10.3316/QRJ0902027
• Brunell, L. A. (2013). Building global citizenship: Engaging global issues, practicing civic skills. Journal of Political Science Education, 9(1), 16-33. https://eric.ed.gov/?id=EJ1011968
• Carens, J. H. (2000). Culture, citizenship, and community: A contextual exploration of justice as evenhandedness. New York: Oxford University Press.
• Carretero, M., Haste, H. and Bermudez, A. (2016). Civic education. In L. Corno and M. E. Anderman (Ed.), Handbook of educational psychology (pp. 295-308). London: Routledge Publishers.
• Castro A. J. (2013). What makes a citizen? Critical and multicultural citizenship and preservice teachers' understanding of citizenship skills. Theory & Research in Social Education, 41(2), 219-246. https://eric.ed.gov/?id=EJ1003745
• Demir, S. B. (2016). Sosyal bilgiler eğitimi ve vatandaşlık bilgisi. S. B. Demir (Ed.), Vatandaşlık bilgisi içinde (ss. 1-11). Ankara: Anı Yayıncılık.
• Dere, İ. and Ateş, Y. (2022). Alternative literacies in Turkish social studies teaching program. Pedagogical Perspective, 1(1), 1–20. https://doi.org/10.29329/pedper.2022.448.1
• Dere, İ. ve Gökçınar, B. (2022). Değişen paradigma bağlamında vatandaşlık. E. Dinç, İ. Dere ve S. Üztemur (Eds.). Vatandaşlık bilgisi ve eğitimi: Demokratik vatandaşlık eğitimi için yeni bir yaklaşım içinde (ss. 7-25). Ankara: Pegem Akademi.
• Dobozy, E. (2007). Effective learning of civic skills: Democratic schools succeed in nurturing the critical capacities of students. Educational Studies, 33(2), 115-128. https://doi.org/10.1080/03055690601068279
• Ersoy, A. F. (2013). An analysis of social studies textbooks in Turkey: from national citizenship to global citizenship. International Journal of Progressive Education, 9(3), 137-153. https://ijpe.inased.org/makale/2461
• Ersoy, A. F. ve Öztürk, F. (2015). Bir vatandaşlık değeri olarak yurtseverlik: Sosyal Bilgiler öğretmen adaylarının algısı. Elementary Education Online, 14(3), 974-992. https://doi.org/10.17051/io.2015.85864
• Evirgen, Ö. F., Özkan, J. ve Öztürk, S. (2019). Ortaokul ve imam hatip ortaokulu Sosyal Bilgiler 5. sınıf ders kitabı. Ankara: MEB Yayıncılık.
• Gbadamosi, T. V. (2013). Effects of teaching citizenship components of social studies on primary school pupils’ civic knowledge and skills. Nigerian Journal of Social Studies, 2, 1-12. https://www.ajol.info/index.php/ijp/article/view/198700
• Gökçınar, B. (2022). Sosyal Bilgiler ders kitaplarının temel vatandaşlık değerleri ve becerileri açısından değerlendirilmesi. Yüksek Lisans Tezi, Necmettin Erbakan Üniversitesi, Eğitim Bilimleri Enstitüsü, Konya.
• Gökçınar, B. ve Dere, İ. (2024). Is it possible to identify basic citizenship values and skills at a universal level? A framework attempt. Participatory Educational Research, 11(2), 97-116. https://doi.org/10.17275/per.24.21.11.2
• Hidayah, Y., Ulfah, N. and Suryaningsih, A. (2021). Contribution of citizenship education in developing civic skills to face the 4.0 era during the pandemic in Indonesia. Advances in Social Science, Education, and Humanities Research, 581, 494-499.
• Ijiwole, A. A. and Adeyemi, M. A. (2021). An investigation into citizenship values of college of education students in South West, Nigeria. Indiana Journal of Economics and Business Management, 1(1), 31-39.
• Kan, Ç. ve Tebiş, Z. (2022). Ortaokul Sosyal Bilgiler ders kitaplarının empati becerisi açısından incelenmesi. Türkiye Bilimsel Araştırmalar Dergisi, 7(2), 474-487.
• Karasu-Avcı, E. ve Faiz, M. (2018). 4. ve 5. sınıf Sosyal Bilgiler ders kitapları “etkin vatandaşlık” öğrenme alanında yer alan becerilerin ve değerlerin incelenmesi. Uluslararası Sosyal Bilgilerde Yeni Yaklaşımlar Dergisi, 2(1), 1-21.
• Kennedy, K. J., Kuang, X. and Chow, J. K. F. (2013). Exploring Asian students’ citizenship values and their relationship to civic knowledge and school participation. Educational Psychology, 33(3), 240-261. https://eric.ed.gov/?id=EJ1004571
• Komalasari, K. (2012). The effect of contextual learning in civic education on students’ civic skills. Educare, 4(2), 179-190. https://journals.mindamas.com/index.php/educare/article/view/255
• Krippendorff, K. (2004). Content analysis: An introduction to its methodology. Sage Publications.
• Kuş, Z., Merey, Z. ve Karatekin, K. (2013). İlköğretim 4. ve 5. sınıf Sosyal Bilgiler ders kitaplarında yer alan değerler. Değerler Eğitimi Dergisi, 11(25), 183-214.
• Leydet, D. (2017) ‘Citizenship’. In E.N. Zalta (ed.), Stanford Encyclopedia of Philosophy. Available at https://plato.stanford.edu/archives/fall2017/entries/citizenship/
• Liou, S. M. (2002). The effect of we the people… Project citizen on the civic skills and dispositions of Taiwanese adolescent students. Doctoral Dissertation, Department of Curriculum and Instruction, Indiana.
• Lott, J. L. (2006). Racial identity and black students' perceptions of civic skills. Race, Gender & Class, 13(3/4), 239-254.
• Lucey, T. A. and Meyer, B. B. (2013). Does social studies teaching uphold the citizenship values to which students should aspire? Survey findings from one state. Action in Teacher Education, 35(5), 462-474. https://files.eric.ed.gov/fulltext/EJ1149417.pdf
• Millî Eğitim Bakanlığı. (2018). Sosyal Bilgiler dersi öğretim programı ilkokul ve ortaokul (4, 5, 6 ve 7. sınıflar). Ankara: Millî Eğitim Bakanlığı Yayınevi. 25.12.2023 tarihinde https://mufredat.meb.gov.tr/Dosyalar/201812103847686-SOSYAL%20B%C4%B0LG%C4%B0LER%20%C3%96%C4%9ERET%C4%B0M%20PROGRAMI%20.pdf adresinden erişilmiştir.
• Muntengwa, W., Namadula, B., Hamainza, V., Simwatachela, R., Kakana, F., Simui, F. and Muleya, G. (2020). Unearthing disablers in the cultivation of civic skills among learners in selected secondary schools in Lusaka district, Zambia. International Journal of Research and Innovation in Social Science (IJRISS), 4(9), 228-238. http://dspace.unza.zm/handle/123456789/6939
• Murdiono, M., Suharno. and Wuryandani, W. (2020, 12 February). Global citizenship values in the student’s book of Pancasila and civic education. International Conference on Educational Research and Innovation (ICERI), Retrieved from https://www.atlantis-press.com/proceedings/iceri-19/125934045 in 28.12.2023.
• Ramalho-Correia, A. M. (2002). Information literacy for an active and effective citizenship. White Paper prepared for UNESCO, the US National Commission on Libraries and Information Science, and the National Forum on Information Literacy, for use at the Information Literacy Meeting of Experts, Prague, The Czech Republic. Retrieved from https://www.researchgate.net/profile/Ana-Maria-Correia-2/publication/228765129_Information_literacy_for_an_active_and_effective_citizenship/links/55d1bea408aee5504f68edf4/Information-literacy-for-an-active-and-effective-citizenship.pdf in 21.01.2024
• Sarıcan, E. (2006). 1998 ile 2004 Sosyal Bilgiler ders öğretim programlarının vatandaşlık değerleri açısından karşılaştırılması. Yüksek Lisans Tezi, Marmara Üniversitesi, Eğitim Bilimleri Enstitüsü, İstanbul.
• Shah, R., Brett, P. and Thomas, D. (2020). Visualizing civic values: Representations of idealized citizenship behaviours in images found in Nepalese social studies textbooks. Citizenship Teaching & Learning, 15(1), 79-99. https://doi.org/10.1386/ctl_00021_1
• So, A. (2007). Continuation of crippled citizenship: Civic virtues are for social responsibility or for political participation? Educational Research Journal, 22(2), 221-228.
• Su, Y. C. (2007). Ideological representations of Taiwan’s history: An analysis of elementary social studies textbooks, 1978-1995. Curriculum Inquiry, 37(3), 205-237. https://doi.org/10.1111/j.1467-873X.2007.00383.x
• Tabak, S. ve Yaylak, E. (2020). The place of root values in social studies textbook. International Journal of Eurasian Education and Culture, 8, 1-51.
• Tamara, T. and Sapriya, S. (2021). Literature study: Cultivating civic skills through student organizations in higher education. ICOPE. https://eudl.eu/doi/10.4108/eai.16-10- 2020.2305224
• Tse, T. K. (2000). Deformed citizenship: A critique of the junior secondary economic and public affairs syllabus and textbooks in Hong Kong. Pedagogy, Culture & Society, 8(1), 93-110, https://doi.org/10.1080/14681360000200082
• Tüysüz, S. (2020). 4. sınıf Sosyal Bilgiler ders kitabı. Ankara: Tuna Matbaacılık.
• Watkins, R., Meiers, M. W. and Visser, Y. (2012). A guide to assessing needs: Essential tools for collecting information, making decisions, and achieving development results. Washington DC: World Bank Publications.
• Wolhuter, C., Janmaat, J. G., van der Walt, J. H. L. and Potgieter, F. J. (2020). The role of the school in inculcating citizenship values in South Africa: Theoretical and international comparative perspectives. South African Journal of Education, 40(2), 1-11.
• Yıldırım, C., Kaplan, F., Kuru, H. ve Yılmaz, M. (2019). Ortaokul ve imam hatip ortaokulu Sosyal Bilgiler 6. sınıf ders kitabı. Ankara: MEB Yayıncılık.