Türk Millî Mücadelesi Dönemi Hatay Mücadelesinde Bir Kırılma Noktası: Kuseyr Kongresi (1920)

Yıl 2025, Cilt: 11 Sayı: 1, 295 - 309, 26.03.2025

Mahmut Bolat

https://doi.org/10.31592/aeusbed.1504098

Öz

I. Dünya Savaşı’ndan mağlup ayrılan Osmanlı Devleti’nin artık burada olmayacağı söylemi ile Hatay halkını etkilemeye çalışan ve din kardeşliği temelinde, Fransız sömürgesi olmaktansa, bölgede kurulacak bir Arap hükümeti için beraberce çalışmaya Hatay halkını davet eden Hatay bölgesindeki Arap hükümeti yanlıları, yaptığı bu propagandalarla bir kısım Hatay halkını elde etmiştir. Fransız işgaline karşı ortak mücadele verildiği propagandası ile 1920 yılının Temmuz ayına kadar devam ettirilen bu birliktelik, Halep’in Fransızlarca işgali karşısında Arapların tavrı ve Arap hükümeti yanlılarının gerçek niyetlerinin anlaşılması üzerine iyice zayıflayarak kopma noktasına gelmiştir. Bu noktada, Hatay’daki nüfuzlarını kaybetmek istemeyen Hatay’ın Arap hükümeti yanlısı eşrafı, durumu kurtarmak amacıyla Kuseyr’in Ziyaret köyünde bir kongre yapmayı teklif etmişlerdir. Bu kongrede, Hatay’ın Fransızlara karşı direnemeyeceği söylemi ile halkı umutsuzluğa sevk etmeye çalışan ve en iyi çıkar yolun onlarla barış yapmak olduğunu söyleyen Arap hükümeti taraftarı eşrafa tepki büyük olmuş ve görüşleri reddedilerek bundan sonra Hatay’daki mücadelenin Arap hükümeti yanlılarından bağımsız olarak, TBMM Hükümetinin kontrolünde yapılması kararı alınmış ve yeniden bir yapılanmaya girişilmiştir. Bu makalede, nitel araştırma yöntemlerinden doküman analizi metodu kullanılmış ve Türk Milli Mücadelesi Döneminde, 1920 yılında Hatay’da düzenlenen yerel bir kongre olan Kuseyr Kongresi, arşiv belgeleri, telif ve tetkik eserler kullanılarak değerlendirilmiştir.

Anahtar Kelimeler

Antakya, Hatay, Kuseyr Kongresi, Mustafa Kemal Paşa

A Breaking Point in the Turkish National Struggle Period Hatay Struggle: Congress of Kuseyr (1920)

Öz

Supporters of the Arab government in the Hatay region tried to influence the people of Hatay by saying that the Ottoman Empire, which was defeated in World War I, would no longer be here, and invited the people of Hatay to work together for an Arab government to be established in the region, rather than being a French colony, on the basis of religious brotherhood. He captured some Hatay people through propaganda. This unity, which was maintained until July 1920 with the propaganda of a joint struggle against the French occupation, weakened and came to the point of breaking when the attitude of the Arabs against the French occupation of Aleppo and the real intentions of the supporters of the Arab government were understood. At this point, Hatay's pro-Arab government notables, who did not want to lose their influence in Hatay, offered to hold a congress in the Seyahat village of Kuseyr in order to save the situation. At this congress, there was a great reaction against the notables who were supporters of the Arab government, who tried to drive the people into despair by saying that Hatay would not be able to resist the French, and who said that the best way out was to make peace with them, and their views were rejected, and from now on, the struggle in Hatay should be carried out under the control of TBMM, independently of the supporters of the Arab government. It was decided to do this under the control of the company and a restructuring was initiated. In this article, the document analysis method, one of the qualitative research methods, was used and the Kuseyr Congress, a local congress held in Hatay in 1920 during the Turkish War of Independence, was evaluated using archive documents, copyrights and research works.

Anahtar Kelimeler

Antakya, Hatay, Kuseyr Congress, Mustafa Kemal Pasha

Kaynakça

• Abadan, Y. (1972). Mustafa Kemal ve Çetecilik. 2. Baskı. İstanbul: Varlık Yayınları.
• Atatürk’ün Bütün Eserleri 1915-1919. (2003). C. 2. İstanbul: Kaynak Yayınları.
• Atatürk’ün Söylev ve Demeçleri I-III. (1997). C. II. Ankara: Atatürk Araştırma Merkezi.
• Atay, F. R. (1999). Mustafa Kemal’in Mütareke Defteri ve 19 Mayıs. İstanbul: Yeni Gün Haber Ajansı.
• Bolat, M. (2018). Mustafa Kemal Paşa’nın Yıldırım Ordular Grup Komutanlığı Sırasında Mondros Mütarekesi ve Sonrası Oluşan Duruma Tepkisi ve Hatay’a Yönelik Faaliyetleri. Çağdaş Türkiye Tarihi Araştırmaları Dergisi, XVIII/Özel Sayı, 73-102.
• Bolat, M. (2020a). Fransa’nın Manda İdaresi Altında Suriye’nin Bölünmesi ve Aleviler Devleti. Türk Kültürü ve Hacı Bektaş Veli Araştırma Dergisi, Sayı: 93, 143-162.
• Bolat, M. (2020b). İşgalden Ankara Antlaşması’na Kadar Fransızların Hatay’da Uyguladıkları Politikalar (1918-1921). Anavatana Katılışının 80.Yılında Hatay Uluslararası Sempozyumu (4-6 Nisan/ Hatay) Bildiriler. Ankara: Atatürk Araştırma Merkezi.
• Cleveland, W. L. (2008). Modern Ortadoğu Tarihi. Türkçesi: Mehmet Harmancı. İstanbul: Agora Kitaplığı.
• Cumhurbaşkanlığı Devlet Arşivleri Başkanlığı, Osmanlı Arşivi (BOA), Kurum: DH.EUM.AYŞ. Yer Bilgisi: 65.37. Belge Tarihi: H.22.07.1337.
• Cumhurbaşkanlığı Devlet Arşivleri Başkanlığı, Osmanlı Arşivi (BOA), Kurum: HR.SYS. Yer Bilgisi: 2709.11. Belge Tarihi: H.15.06.1335.
• Cumhurbaşkanlığı Devlet Arşivleri Başkanlığı, Osmanlı Arşivi (BOA), Kurum: BEO. Yer Bilgisi: 4541.340546. Belge Tarihi: H.02.02.1337)
• Dinamo, H. İ. (1975). Kutsal İsyan I. İstanbul: May Yayınları.
• Erdal, İ. (2020) Türk Dışişleri Bakanlığının Raporuna Göre, Hatay Meselesi Bağlamında 1938 Türkiye-Fransa Müşterek Beyannamesinin Suriye, Bulgar ve Yunan Basınına Yansıması, Trakya Üniversitesi Edebiyat Fakültesi Dergisi, 10 (20), 91-115.
• Tekin, M. (Hazırlayan). (2009). Hatay Devleti Millet Meclisi Zabıtları. Ankara: Atatürk Araştırma Merkezi.
• Hatipoğlu, S. (2013). Cumhuriyet Dönemi Hatay Tarihi (1919-1985). Hatay Tarihi. Hatay: Hatay Valiliği Yayınları.
• Kemal, C. (2010). Mustafa Kemal’in Mondros Mütarekesi’ne Tepkisi. Ankara Üniversitesi Türk İnkılâp Tarihi Enstitüsü Atatürk Yolu Dergisi, 12 (46), 367-400.
• Konuralp, N. A. (1970). Hatay’ın Kurtuluş ve Kurtarış Mücadelesi Tarihi. İskenderun: Hatay Postası Gazete ve Basımevi.
• Köylü, M. (2017). Ne Umduk Ne Bulduk. İstanbul: Hiperyayın.
• Lord Kinross. (1994). Atatürk Bir Milletin Yeniden Doğuşu. Türkçesi: Necdet Sander. İstanbul: Altın Kitaplar Yayınevi.
• Melek, A. (1991). Hatay Nasıl Kurtuldu. Ankara: TTK.
• Orbay, R. (l993). Cehennem Değirmeni- Siyasi Hatıralarım- I. İstanbul: Emre Yayınları. Pehlivanlı, H. Sarınay, Y. ve Yıldırım H. (2001). Türk Dış Politikasında Hatay (1918-1939). Ankara: Avrasya Stratejik Araştırmalar Merkezi.
• Sarınay, Y. (2010). Atatürk’ün Hatay Politikası-I (1936-1938). Atatürk Dönemi Türk Dış Politikası -Makaleler-. Ankara: Atatürk Araştırma Merkezi.
• Schmidinger, T. (2016). Suriye Kürdistan’ında Savaş ve Devrim. Çeviren: Sevinç Altınçekiç. İstanbul: Yordam Kitap.
• Selek, S. (1968). Anadolu İhtilali. 4. Baskı. İstanbul: Burçak Yayınevi.
• Soyak, H. R. (2010). Atatürk’ten Hatıralar. 6. Baskı. İstanbul: Yapı Kredi Yayınları.
• Tanör, B. (2016). Türkiye’de Kongre İktidarları (1918-1920). İstanbul: Yapı Kredi Yayınları.
• Tekin, M. (2018). Dünden Bugüne Suriye ve Türkiye Suriye İlişkileri. Adana: Mustafa Kemal Üniversitesi Yayınları.
• Tekin, M. (2010). Hatay İşgal Yılları ve Bağımsız Hatay Devleti Kronolojisi (1918-1939). Ankara: Atatürk Araştırma Merkezi.
• Tekin, M. (2000). Hatay Tarihi. Ankara: Atatürk Kültür Merkezi.
• Türk İstiklal Harbi IV’üncü Cilt Güney Cephesi. (2009). Ankara: Genelkurmay Askeri Tarih ve Stratejik Etüt Başkanlığı.
• Türkmen, A. F. (1939). Mufassal Hatay Tarihi, Hatay Manda Tarihi Silahlı Mücadele Devresi. 4. Cilt. İstanbul: Tan Matbaası.
• Türkmen, Z. (2000). Mustafa Kemal Paşa ve Yıldırım Ordular Grup Komutanlığı. Atatürk Araştırma Merkezi Dergisi, 16 (47), 395-419.
• Yerasimos, S. (2010). Milliyetler ve Sınırlar. İstanbul: İletişim Yayınları.