Okul Öncesi Eğitim Programlarının Erken Okuryazarlık Becerileri Açısından Karşılaştırılması

Yıl 2025, Cilt: 11 Sayı: 2, 510 - 526, 31.07.2025

Murat Temur , Gökhan Dayan

https://doi.org/10.31592/aeusbed.1657668

Öz

Bu araştırmanın amacı, 2013 Okul Öncesi Eğitim Programı (OÖEP) ve 2024 Türkiye Yüzyılı Maarif Modeli Okul Öncesi Eğitim Programı’nın (TYMMOÖEP) erken okuryazarlık becerileri açısından karşılaştırmalı olarak incelenmesidir. Bu kapsamda araştırmada doğrudan programlara ilişkin dokümanlar incelendiği için nitel araştırma yöntemlerinden birisi olan doküman incelemesi kullanılmıştır. Araştırmanın veri kaynakları 2013 OÖEP ve 2024 TYMMOÖEP’dır. Araştırmada veri toplama sürecinde veri kaybını engellemek, verileri sistemli ve düzenli bir şekilde toplamak amacıyla bir veri analiz formu hazırlanmıştır. Araştırma sonucunda ulaşılan verilerin analizinde ise betimsel analiz tekniği kullanılmıştır. Araştırma sonuçlarına göre erken okuryazarlık becerisine 2024 TYMMOÖEP’nda daha fazla ve kapsamlı bir şekilde yer verildiği görülmüştür. Ayrıca erken okuryazarlık 2024 programında bir öğrenme merkezi olarak önerilmiştir. Bunun yanında Türkçe alan becerisi dinleme/izleme, konuşma, okuma ve erken okuryazarlık şeklinde dört alt başlığa ayrılmış ve erken okuryazarlık doğrudan bir başlık olarak yer almıştır. 2024 programında erken okuryazarlığın kapsamlı bir şekilde ele alınmasının ilerleyen yıllarda öğrencilerin okuma ve yazmaya hazıroluşluklarına ciddi katkı sağlayacağı düşünülmektedir.

Anahtar Kelimeler

Erken okuryazarlık becerileri , eğitim programı , okul öncesi eğitimi , ilkokula hazıroluşluk

A Comparison of Preschool Curricula in terms of Early Literacy Skills

Öz

This study aims to comparatively examine the 2013 Preschool Curriculum (PSC) and the 2024 Century of Türkiye Education Model Preschool Curriculum (CTEMPSC) in terms of early literacy skills. Accordingly, since documents directly related to the curricula were examined in the study, document analysis, one of the qualitative research methods, was used. The data sources of the study are the 2013 PSC and the 2024 CTEMPSC. During the data collection process, a data analysis form was prepared in order to prevent data loss and to collect the data systematically and regularly. The descriptive analysis technique was used to analyse the data obtained as a result of the study. Based on the research results, it was observed that early literacy skills are included more frequently and more comprehensively in the 2024 CTEMPSC. Moreover, early literacy is proposed as a learning center in the 2024 curriculum. Furthermore, Turkish domain-specific skills are divided into four subheadings as listening/watching, speaking, reading and early literacy, and early literacy is also included as a direct heading. It is thought that this comprehensive approach to early literacy in the 2024 curriculum will make a significant contribution to students’ readiness for reading and writing in later years.

Anahtar Kelimeler

Early literacy skills , curriculum , preschool education , readiness for primary school

Kaynakça

• Akcanca, N. ve Sömen, T. (2020). Erken okuryazarlık eğitiminde teknolojinin rolü. Y. H. Erbaş ve R. F. Armaz, (Eds.), Erken okuryazarlık becerilerinin gelişiminde teknoloji kullanımı içinde (s. 1-17). Pegem Akademi.
• Akçay, A. (2016). Okul öncesi eğitimi almanın öğrencilerin dil becerilerinin gelişimine etkisi. Turkish Studies, 11(3), 15-28. http://dx.doi.org/10.7827/TurkishStudies.9333
• Akoğlu, G. ve Kızılöz, Ç. (2019). Okul öncesi dönem Türk çocuklarda yazı farkındalığı becerileri ve ev okuryazarlık ortamı. Hacettepe Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 34(1), 90-105. https://doi.org/10.16986/HUJE.2018040772
• Al Otabia, S., Kosanovich, M. L. and Torgesen, J. K. (2014). Assessment and instruction for phonemic awareness and word recognition skills. A. G. Kamhi and H. V. Catts, (Eds.), In Language and reading disabilities (pp.116-149). Pearson.
• Alatlı, R. (2021). Dinlediğini anlama. T. Kargın, D. Altun ve İ. B. Güldenoğlu (Eds.), Değerlendirmeden uygulamaya tüm yönleriyle erken okuryazarlık içinde (s. 61-79). Pegem Akademi.
• Altamimi, D. H. (2024). Phonological awareness and reading ability: Exploring the connection between phonological skills and reading proficiency. Theory & Practice in Language Studies, 14(9), 2929-2939. https://doi.org/10.17507/tpls.1409.28
• Arıcı, M. ve Tüfekci Akcan, A. (2019). Okul öncesi dönemde anne-çocuk birlikte hikâye kitabı okuma davranışlarının incelenmesi. Yaşadıkça Eğitim, 33(1), 100-120. https://doi.org/10.33308/26674874.201933195
• Bayraktar, V. (2018). Investigating print awareness skills of preschool children in terms of child and parent variances. Education and Science, 43(196), 49-65. https://doi.org/10.15390/EB.2018.7679
• Bekiroğlu, D. ve Ütkür Güllühan, N. (2024). 2024 Türkiye Yüzyılı Maarif Modeli Okul Öncesi Eğitim Programı: Karşılaştırmalı bir analiz [Tam Metin]. 1. International Avrasya Scientific Research and Innovation Congress, Azerbeycan, İksad Publishing House, s.577-590. https://www.isarconference.org/_files/ugd/6dc816_e7546672af1b436eb59d089962c343fd.pdf adresinden erişilmiştir.
• Bostan, B. P. ve Yılmaz Bolat, E. (2024). Türkiye Yüzyılı Maarif Modeli Okul Öncesi Eğitim Programı Türkçe alan becerilerinin incelenmesi [Tam Metin]. 8. Uluslararası Eğitim ve Değerler Sempozyumu, KKTC, Korint Yayıncılık, s.75-82. https://isoeva.com/Defaultx.Aspx?ID=20 adresinden erişilmiştir.
• Creswell, J.W. (2009). Research design qualitative, quantitative and mixed methods approaches. Sage publications.
• Dereobalı, N. ve Özcan, M. (2018). Erken çocukluk döneminde yapılandırılmamış materyallerle hikaye oluşturmanın önemi. Dil Dergisi, 169(1), 51-66. https://doi.org/10.1501/Dilder_0000000247
• Dickinson, D. K. and McCabe, A. (2001). Bringing it all together: The multiple origins, skills and environmental supports of early literacy. Learning Disabilities Research and Practice, 16(4), 186-202. https://doi.org/10.1111/0938-8982.00019
• Direk, İ. N. ve Batmaz, O. (2024). Okul öncesi eğitim programlarına bir bakış: 2013 ve 2024 programlarının karşılaştırılması. Korkut Ata Türkiyat Araştırmaları Dergisi, 15, 866-880. https://doi.org/10.51531/korkutataturkiyat.1442767
• Ekici, K. B. K., İmir, H. M. ve Temel, Z. F. (2020). İlkokul algısı yazı farkındalığı becerilerine göre değişmekte midir? Ana Dili Eğitimi Dergisi, 8(3), 753-776. https://doi.org/10.16916/aded.705103
• Elliott, E.M. and Olliff, C.B. (2008). Developmentally appropriate emergent literacy activities for young children: Adapting the early literacy and learning model. Early Childhood Education Journal, 35, 551-556. https://doi.org/10.1007/s10643-007-0232-1
• Ertek Eroğlu, B. ve Eker, C. (2024). 2013 ve 2024 yılı okul öncesi eğitim programlarının karşılaştırılması. Akademik Sosyal Araştırmalar Dergisi, 12(151), 391-403. http://dx.doi.org/10.29228/ASOS.75799
• Geva, E. (2006). Learning to read in a second language: Research, implications and recommendations for services. Encyclopedia on Early Childhood Development, 1-12. Retrieved from http://www.child-encyclopedia.com/documents/GevaANGxp.pdf
• Gökkuş, İ. ve Akyol, H. (2020). Sesbilgisel farkındalık öğretiminin erken okuryazarlık becerilerinin gelişimine etkisi. Ana Dili Eğitimi Dergisi, 8(2), 368-385. https://doi.org/10.16916/aded.686465
• Grøver, V. (2017). Fostering vocabularly in early chilhood education. N. Kucirkova, C. E. Snow, V. Grøver and C. McBride (Eds.), In The Routledge international handbook of early literacy education: A contemporary guide to literacy teaching and interventions in a global context (pp.284-295). Routledge Taylor & Francis.
• Halle, T., Hair, E., Wandner, L., McNamara, M. and Chien, N. (2012). Predictors and outcomes of early versus later English language proficiency among English language learners. Early Childhood Research Quarterly, 27(1), 1–20. https://doi.org/10.1016/j.ecresq.2011.07.004
• Israel, S. E. (2008). Early reading first and beyond: A guide to building early literacy skills. Corwin Press.
• Jones, C. D., Clark, S. K. and Reutzel, D. R. (2012). Enhancing alphabet knowledge instruction: Research implications and practical strategies for early childhood educators. Early Childhood Education Journal, 41(2), 81-89. https://doi.org/10.1007/s10643-012-0534-9
• Kandır, A. ve Yazıcı, E. (2016). MEB 2013 Okul Öncesi Eğitim Programı’nın okuma yazma becerilerinin gelişimi yönünden değerlendirilmesi. Gazi Üniversitesi Gazi Eğitim Fakültesi Dergisi, 36(3), 451-488.
• Kara Ertürk, H. G. (2019). Okul öncesi dönemde çocuğa evde sunulan desteğin okuma yazmaya hazırlık ve matematik becerileri bağlamında incelenmesi. Bayburt Eğitim Fakültesi Dergisi, 14(27), 87-105. https://doi.org/10.35675/befdergi.422261
• Karakelle, S. (2004). Fonolojik farkındalık ve harf bilgisinin ilk okuma becerisi üzerindeki etkisi. İstanbul Üniversitesi Psikoloji Çalışmaları Dergisi, 24, 45-56. https://dergipark.org.tr/en/download/article-file/99942 adresinden erişilmiştir.
• Karaman, G. ve Güngör Aytar, A. (2016). Erken okuryazarlık becerilerini değerlendirme aracının (EOBDA) geliştirilmesi. Mersin Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 12(2), 516-541. https://doi.org/10.17860/efd.02080
• Kargın, T., Ergül, C., Büyüköztürk, Ş. ve Güldenoğlu, B. (2015). Anasınıfı çocuklarına yönelik erken okuryazarlık testi (EROT) geliştirme çalışması. Ankara Üniversitesi Eğitim Bilimleri Fakültesi Özel Eğitim Dergisi, 16(03), 237-270. https://doi.org/10.21565/auebfoed.12068
• Kargın, T., Güldenoğlu, B. ve Ergül, C. (2017). Dinlediğini anlama becerisinin okuduğunu anlama üzerindeki yordayıcılığının incelenmesi. Kastamonu Eğitim Dergisi, 25(6), 2369-2384.
• Karoğlu, H. (2024). Okul öncesi öğretmenlerinin yazı farkındalığı becerilerine ilişkin görüş ve uygulamaları. Dokuz Eylül Üniversitesi Buca Eğitim Fakültesi Dergisi, 61, 2478-2501. https://doi.org/10.53444/deubefd.1475840
• Kelman, M. E. (2007). An investigation of preschool children's primary literacy skills. Dissertation Abstracts International: Section B: The Sciences and Engineering, 68(5-B), 3004. Retrieved from https://psycnet.apa.org/record/2007-99220-368
• Kısaoğlu, Ş. Y. ve Çetin, A. (2023). 5-6 yaşındaki çocukların öz düzenleme ile erken okuryazarlık becerileri arasındaki ilişki. Ana Dili Eğitimi Dergisi, 11(2), 328-345. https://doi.org/10.16916/aded.1169305
• Kilag, O. K. T., Macapobre, K. A., Balicoco, J. R. M., Alfar, J. D., Peras, C. C. and Tapayan, A. A. (2023). Emergent literacy: A reading support program for preschoolers’ successful phonological awareness in the home context. Science and Education, 4(2), 896-906. Retrieved from https://openscience.uz/index.php/sciedu/article/view/5130
• Kirby, J. R., Parrila, R. K. and Pfeiffer, S. L. (2003). Naming speed and phonological awareness as predictors of reading development. Journal of Educational Psychology, 95(3), 453-464. https://doi.org/10.1037/0022-0663.95.3.453
• Kuzu, İ.Y. ve Daşik, M.K. (2024). 2013-2024 okul öncesi eğitim programlarının karşılaştırılması ve maarif modele bir bakış. K. Dilek Tankız (Ed.). Eğitim programları ve öğretim alanında uluslararası araştırmalar II içinde (s.1-32). Eğitim Yayınevi.
• Lundberg, I., Larsman, P. and Strid, A. (2012). Development of phonological awareness during the preschool year: The influence of gender and socio-economic status. Reading and Writing, 25, 305–320. https://doi.org/10.1007/s11145-010-9269-4
• Machado, J. M. (2010). Early childhood experiences in language arts: Early literacy. Cengage learning.
• McGinty, A. S., Sofka, A., Sutton, M. and Justice, L. (2006). Fostering print awareness through interactive shared reading. A. van Kleeck (Ed.), In Sharing books and stories to promote language and literacy (pp. 73-119). Plural Publishing.
• Millî Eğitim Bakanlığı. (2013). Okul Öncesi Eğitimi Programı. Milli Eğitim Bakanlığı: Ankara.
• Millî Eğitim Bakanlığı. (2024). Okul Öncesi Eğitim Programı, Türkiye Yüzyılı Maarif Modeli. Milli Eğitim Bakanlığı: Ankara.
• National Research Council. (1998). Preventing reading difficulties in young children. National Academy Press.
• Neuman, S. B. (2014). Explaining and understanding early literacy. Investigaciones Sobre Lectura, (2), 7-14. Retrieved from https://pdfs.semanticscholar.org/b0cf/713f4acc9c6acac68cd26e5f297ffcbb1b25.pdf
• Özen Altınkaynak, Ş. (2019). Okul öncesi dönemde erken okuryazarlık becerilerinin gelişimi. Dumlupınar Üniversitesi Eğitim Bilimleri Enstitüsü Dergisi, 3(1), 37-49. https://dergipark.org.tr/tr/download/article-file/662974 adresinden erişilmiştir.
• Papadopoulos, I. and Bourogianni, M. E. (2024). Delving into word and print awareness in 4-year-old children. British Journal of Education, 12(3), 41-54. https://doi.org/10.37745/bje.2013/vol12n34154 Parpucu, N. ve Dinç, B. (2021). Okul öncesi eğitimde bir erken okuryazarlık becerisi: Fonolojik farkındalık. Anı.
• Patton, M.Q. (2002). Qualitative research&evaluation methods. Sage publications.
• Phillips, B. M., Clancy-Menchetti, J. and Lonigan, C. J. (2008). Successful phonological awareness instruction with preschool children: Lessons from the classroom. Topics in Early Childhood Special Education, 28(1), 3-17. https://doi.org/10.1177/0271121407313813
• Rabiner, D. L., Godwin, J. and Dodge, K. A. (2016). Predicting academic achievement and attainment: The contribution of early academic skills, attention difficulties, and social competence. School Psychology Review, 45(2), 250–267. https://doi.org/10.17105/SPR45-2.250-267
• Roskos, K. A., Christie, J. F. and Richgels. D. J. (2003). The essentials of early literacy instruction. Young Children, 52-60. Retrieved from https://citeseerx.ist.psu.edu/document?repid=rep1&type=pdf&doi=e82c4d35f9d074ad2dd6bd90897ec582dcda95d9
• Roskos, K., Ergul, C., Bryan, T., Burstein, K., Christie, J. and Han, M. (2008). Who’s learning what words and how fast: Preschoolers’ vocabulary growth in an early literacy program. Journal of Research in Childhood Education, 22(3), 275-290. https://doi.org/10.1080/02568540809594627
• Serdaroğlu, H. U. ve Bekir, H. (2024). Okul öncesi eğitim programında güncellemeler. Birey ve Toplum Sosyal Bilimler Dergisi, 14(1), 1-29. http://dx.doi.org/10.20493/birtop.1489551
• Sigmundsson, H., Haga, M., Ofteland, G. S. and Solstad, T. (2020). Breaking the reading code: Letter knowledge when children break the reading code the first year in school. New Ideas in Psychology, 57, 100756. https://doi.org/10.1016/j.newideapsych.2019.100756
• Slominski, L. (2004). Individual child variability upon entrance into preschool. Universıty of Michigan Undergraduate Research Forum, 1, 26-30. Retrieved from https://deepblue.lib.umich.edu/bitstream/handle/2027.42/96983/UMURF-Issue01_2004-LSlominski.pdf?sequence=1
• Snow, C. E. (2017). Early literacy development and instruction an overview. N. Kucirkova, C. E. Snow, V. Grøver and C. McBride (Eds.), In The Routledge international handbook of early literacy education: A contemporary guide to literacy teaching and interventions in a global context (pp.5-13). Routledge Taylor & Francis.
• Sparks, R. L., Patton, J. and Murdoch, A. (2014). Early reading success and its relationship to reading achievement and reading volume: Replication of ‘10 years later’. Reading and Writing, 27(1), 189–211. https://doi.org/10.1007/s11145-013-9439-2
• Stahl, S. A., Duffy‐Hester, A. M. and Stahl, K. A. D. (1998). Everything you wanted to know about phonics (but were afraid to ask). Reading Research Quarterly, 33(3), 338-355. https://doi.org/10.1598/RRQ.33.3.5
• Stanley, C. T., Petscher, Y. and Catts, H. (2017). A longitudinal investigation of direct and indirect links between reading skills in kindergarten and reading comprehension in tenth grade. Reading and Writing, 31(1), 133-153. https://doi.org/10.1007/s11145-017-9777-6
• Strickland, D. S. and Shanahan, T. (2004). Laying the groundwork for literacy. Educational Leadership, 61(6), 74-77.
• Suggate, S., Schaughency, E., McAnally, H. and Reese, E. (2018). From infancy to adolescence: The longitudinal links between vocabulary, early literacy skills, oral narrative, and reading comprehension. Cognitive Development, 47, 82-95. https://doi.org/10.1016/j.cogdev.2018.04.005
• Taş, Ş., Şentürk, Ş. ve Şiraz, F. (2024). Türkiye Yüzyılı Maarif Modeli (TYMM) Okul Öncesi Eğitim Programının, program ögeleri açısından incelenmesi. Uluslararası Eğitimde Nitel Araştırmalarda Mükemmellik Arayışı Dergisi, 3(2), 85-99.
• Temel, Z.F., Efe, M. ve Altan, R. Y. (2024). Okul öncesi dönemde görsel algı ve yazı farkındalığı becerileri arasındaki ilişkinin incelenmesi. Ege Eğitim Dergisi, 25(1), 50-64. https://doi.org/10.12984/egeefd.1377719
• Tunçeli, H. İ. ve Zembat, R. (2017). The importance and assessment of early childhood development. Eğitim, Kuram ve Uygulama Araştırmaları Dergisi, 3(3), 1-12. https://dergipark.org.tr/en/download/article-file/339966 adresinden erişilmiştir.
• Tunmer, W. E. and Rohl, M. (1991). Phonological awareness and reading acquisition. D. J. Sawyer, B. J. Fox (Eds.), In Phonological awareness in reading the evolution of current perspectives (pp. 1-30). Springer-Verlag.
• Turan, F. ve Akoğlu, G. (2011). Okul öncesi dönemde sesbilgisel farkındalık eğitimi. Eğitim ve Bilim, 36(161), 64-75. https://egitimvebilim.ted.org.tr/index.php/EB/article/view/315/285 adresinden erişilmiştir.
• Türkan, B. (2024). Anne-çocuk iletişimi ile erken okuryazarlık becerilerinin incelenmesi. Yayınlanmamış yüksek lisans tezi. Gazi Üniversitesi, Eğitim Bilimleri Enstitüsü, Ankara.
• Uyanık, Ö. ve Kandır, A. (2010). Okul öncesi dönemde erken akademik beceriler. Kuramsal Eğitimbilim Dergisi, 3(2), 118-134. https://keg.aku.edu.tr/arsiv/c3s2/c3s2m9.pdf adresinden erişilmiştir.
• Vukelich, C., Christie, J. F. and Enz, B. J. (2014). Helping young children learn language and literacy. Pearson.
• Wang, Y. (2017). The role of early childhood Education in promoting early literacy. N. Kucirkova, C. E. Snow, V. Grøver and C. McBride (Eds.), In The Routledge international handbook of early literacy education: A contemporary guide to literacy teaching and interventions in a global context (pp.14-25). Routledge Taylor & Francis.
• Whitehurst, G. J. and Lonigan, C. J. (1998). Child development and emergent literacy. Child Development, 69(3), 848–872. https://doi.org/10.1111/j.1467-8624.1998.tb06247.x
• Yangın, B. (2007). Okul öncesi eğitim kurumlarındaki altı yaş çocuklarının yazmayı öğrenmeye hazır bulunuşluk durumları. Hacettepe Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 32(32), 294-305. https://dergipark.org.tr/en/download/article-file/87625 adresinden erişilmiştir.
• Yangın, B. (2009). Hazırbulunuşluk ile okuma ve yazma başarımları arasındaki ilişki. Hacettepe Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 36(36), 316-326. https://dergipark.org.tr/en/download/article-file/87513 adresinden erişilmiştir.
• Yıldırım, A. ve Şimşek, H. (2016). Sosyal bilimlerde nitel araştırma yöntemleri. Seçkin.
• Yıldırım, B., Karadeniz, A. N. ve Çiftçi, H. A. (2024). MEB 2013 ve 2024 okul öncesi eğitim programlarının fiziksel gelişim ve sağlık kazanımları açısından karşılaştırılması. Medeniyet Eğitim Araştırmaları Dergisi, 8(1), 42-53. https://dergipark.org.tr/tr/download/article-file/3980525 adresinden erişilmiştir.
• Yüksel, A. B., Çiftçi, N. ve Çiftçi, H. A. (2024). MEB 2013 ve 2024 okul öncesi eğitim programlarının sosyal duygusal gelişim kazanımları açısından karşılaştırılması. Uluslararası Temel Eğitim Çalışmaları Dergisi, 5(2), 38-51. https://doi.org/10.59062/ijpes.1519216
• Zembat, R., Tunçeli, H. İ. ve Akşim Yavuz, E. (2021). Erken çocuklukta eğitim programları ve uygulamalar. Anı Yayıncılık.