Okullarda Örgütsel Dayanıklılık Ölçeğinin (OÖDÖ) Geliştirilmesi, Geçerlik ve Güvenirlik Çalışması

Yıl 2025, Cilt: 11 Sayı: 2, 494 - 509, 31.07.2025

Cem Akın , Refik Balay

https://doi.org/10.31592/aeusbed.1660725

Öz

Araştırmanın amacı öğretmen algılarına göre okulların örgütsel dayanıklılık düzeylerini belirlemeyi amaçlayan geçerli ve güvenilir bir ölçek geliştirmektir. Bu amaçla iki farklı örneklemden elde edilen verilere faktör analizi uygulanmıştır. Isparta İl Milli Eğitim Müdürlüğü’ne bağlı ilkokul, ortaokul ve Anadolu Lisesi öğretmenlerinin oluşturduğu ilk örnekleme (n=186) açımlayıcı faktör analizi (AFA) yapılmıştır. AFA sonucunda ölçeğin iki faktör ve 15 maddeden oluştuğu, iki faktörün toplam varyansın % 60,078’ini açıkladığı görülmüştür. AFA uygulamasında ölçeğin bütününe ait Cronbach Alfa katsayısı .920’dir. İki faktörün Cronbach Alfa katsayısı ise .900 ve .863’tür. Ölçeğin doğrulayıcı faktör analizi (DFA), Isparta İl Milli Eğitim Müdürlüğü’ne bağlı ilkokul, ortaokul ve Anadolu Lisesi öğretmenlerinin oluşturduğu farklı bir örnekleme (n=302) uygulanmıştır. DFA sonucunda elde edilen temel uyum indeksleri (X2/Sd=2,95; RMSEA=.08; SRMR=.063; RMR=.032; IFI=.97; RFI=.94; NNFI=.96; NFI=.95; CFI=.97; GFI=.90 ve AGFI=.86) şeklinde bulunmuştur. Bu değerlerin, literatürde mükemmel veya kabul edilebilir değerler olarak belirtildiği görülmüştür. DFA sonucunda ölçeğin bütününe ait Cronbach Alfa katsayısı .902, iki faktörün Cronbach Alfa katsayısı ise .882 ve .853 olarak saptanmıştır. Ölçeğin AFA ile belirlenen kuramsal yapısı doğrulanmıştır. Geçerlik ve güvenirliği saptanan ölçek iki faktör ve beşli Likert tipi 15 maddeden oluşmaktadır.

The aim of the research is to develop a valid and reliable scale that aims to determine the organizational resilience levels of schools according to teachers' perceptions. For this purpose, factor analysis was applied to the data obtained from two different samples. Exploratory factor analysis (EFA) was conducted on the first sample (n=186) consisting of primary school, secondary school and Anatolian High School teachers affiliated with the Isparta Provincial Directorate of National Education. As a result of EFA, it was seen that the scale consisted of two factors and 15 items, and two factors explained 60.078% of the total variance. In the EFA application, the Cronbach Alpha coefficient of the entire scale is .920. The Cronbach Alpha coefficient of the two factors is .900 and .863. Confirmatory factor analysis (CFA) of the scale was applied to a different sample (n=302) consisting of primary school, secondary school and Anatolian High School teachers affiliated with the Isparta Provincial Directorate of National Education. Basic fit indices obtained as a result of CFA (X2/Sd=2.95; RMSEA=.08; SRMR=.063; RMR=.032; IFI=.97; RFI=.94; NNFI=.96; NFI=.95 ; CFI=.97; GFI=.90 and AGFI=.86). It has been observed that these values are stated as excellent or acceptable values in the literature. As a result of CFA, the Cronbach Alpha coefficient of the whole scale was found to be .902, and the Cronbach Alpha coefficient of the two factors was found to be .882 and .853. The theoretical structure of the scale determined by EFA was confirmed. The scale, whose validity and reliability was determined, consists of two factors and 15 five-point Likert-type items.

Anahtar Kelimeler

Kamu okulları, ölçek geliştirme, örgütsel dayanıklılık

Kaynakça

• Akın, C. (2024). Okulların değişime açıklığı ve örgütsel dayanıklılığı arasındaki ilişki. Doktora Tezi, Kırşehir Ahi Evran Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Kırşehir.
• Akın, C. ve Balay, R. (2022, 22-25 Haziran). Okulların değişime açıklığı ve örgütsel dayanıklılığı. IXth International Eurasian educational research congress tam metin bildiri kitabı içinde (210-223). İzmir: Anı Yayıncılık.
• Annarelli, A., Battistella, C. and Nonino, F. (2020). A framework to evaluate the effects of organizational resilience on service quality. Sustainability, 12, 1-15. DOI:10.3390/su12030958.
• Ayas, T., Aydın, F. ve Horzum, M. B. (2015). Sanal zorbalık farkındalık ölçeği: Geçerlilik ve güvenirlilik çalışması. Online Journal of Technology Addiction & Cyberbullying, 2(2), 38-51.
• Büyüköztürk, Ş. (2002). Faktör analizi: Temel kavramlar ve ölçek geliştirmede kullanımı. Kuram ve Uygulamada Eğitim Yönetimi, 32, 470-483.
• Büyüköztürk, Ş. (2009). Sosyal bilimler için veri analizi el kitabı. (10. Baskı). Ankara: Pegem Akademi.
• Clement, V. and Rivera, J. (2016). From adaptation to transformation: An extended research agenda for organizational resilience to adversity in the natural environment. Organization & Environment, 30(4), 1-20. https://doi.org/10.1177/1086026616658333.
• Comrey, A. L. and Lee, H. B. (1992). A first course in factor analysis. (2nd Edn.). New York, London: Psychology Press, Taylor & Francis Group.
• Çapık, C. (2014). Geçerlik ve güvenirlik çalışmalarında doğrulayıcı faktör analizinin kullanımı. Anadolu Hemşirelik ve Sağlık Bilimleri Dergisi, 17(3), 196-205.
• Çetin, A. (t.y.). Örgütsel dayanıklılık. https://www.researchgate.net/profile/Aysun-Cetin/publication/330346754_ORGUTSEL_DAYANIKLILIK/links/608fae6292851c490fb108f7/OeRGUeTSEL-DAYANIKLILIK.pdf adresinden 20.08.2024 tarihinde erişilmiştir.
• Çokluk, Ö., Şekercioğlu G. ve Büyüköztürk, Ş. (2014). Sosyal bilimler için çok değişkenli SPSS ve LISREL uygulamaları. (3. Baskı). Ankara: Pegem Akademi.
• Denyer, D. (2017). Organizational resilience: A summary of academic evidence, business insights and new thinking. BSI and Cranfield School of Management. Retrieved from https://www.cranfield.ac.uk/som/case-studies/organizational-resilience-a-summary-of-academic-evidence-business-insights-and-new-thinking in 22.08.2024.
• Duchek, S., Raetze, S. and Scheuch, I. (2020). The role of diversity in organizational resilience: A theoretical framework. Business Research, 13, 387-423. DOI:10.1007/s40685-019-0084-8.
• Gürbüz, S. ve Şahin, F. (2018). Sosyal bilimlerde araştırma yöntemleri. (5. Baskı). Ankara: Seçkin Yayıncılık.
• Hepfer, M. and Lawrence, T. B. (2022). The heterogeneity of organizational resilience: Exploring functional, operational and strategic resilience. Organization Theory, 3, 1-29. DOI:10.1177/26317877221074701.
• Hooper, D., Coughlan, J. and Mullen, M. R. (2008). Structural equation modelling: Guideliness for determining model fit. The Electronic Journal of Business Research Methods, 6(1), 53-60. DOI:10.21427/D7CF7R.
• Hu, L. and Bentler, P. M. (1999). Cut off criteria for fit ındexes in covariance structure analysis: Conventional criteria versus new alternatives. Structural Equation Modeling: A Multidisciplinary Journal, 6(1), 1-55. DOI:10.1080/10705519909540118.
• Ingram, T., Wieczorek-Kosmala, M. and Hlavácek, K. (2023). Organizational resilience as a response to the energy crisis: Systematic literature review. Energies, 16, 702, 1-35. https://doi.org/10.3390/en16020702.
• Ishak, A. W. and Williams, E. A. (2018). A dynamic model of organizational resilience: Adaptive and anchored approaches. Corporate Communications: An International Journal, 23(2), 180-196. https://doi.org/10.1108/CCIJ-04-2017-0037.
• İlhan, M. ve Çetin, B. (2014). LISREL ve AMOS programları kullanılarak gerçekleştirilen yapısal eşitlik modeli (YEM) analizlerine ilişkin sonuçların karşılaştırılması. Eğitimde ve Psikolojide Ölçme ve Değerlendirme Dergisi, 5(2), 26-42. https://doi.org/10.21031/epod.31126.
• Kantur, D. and İşeri-Say, A. (2012). Organizational resilience: A conceptual integrative framework. Journal of Management & Organization, 18(6), 762-773. https://doi.org/10.5172/jmo.2012.18.6.762.
• Karakoç, F.Y. ve Dönmez, L. (2014). Ölçek geliştirme çalışmalarında temel ilkeler. Tıp Eğitimi Dünyası, 13(40), 39-49. https://doi.org/10.25282/ted.228738.
• Kerr, H. (t.y.). Organizational resilience: Harnessing experience, embracing opportunity. Retrieved from https://www.bsigroup.com/LocalFiles/en-US/Whitepapers/Organizational-Resilience/BSI-whitepaper-harnessing-experience-embracing-opportunity.pdf in 20.08.2024.
• Khan, T. Z. A., Farooq, W. and Rasheed, H. (2019). Organizational resilience: A dynamic capability of complex systems. Journal of Management and Research, 6(1),1-26.
• Koronis, E. and Ponis, S. (2018). A strategic approach to crisis management and organizational resilience. Journal of Business Strategy, 39(1), 32-42. DOI: https://dx.doi.org/10.1108/JBS-10-2016-0124.
• Kurtz, D. J. and Varvakis, G. (2016). Dynamic capabilities and organizational resilience in turbulent environments. K. North and G. Varvakis (Ed.), Competitive strategies for small and medium enterprises: Increasing crisis resilience, agility and ınnovation in turbulent times in (pp. 19-38). Switzerland: Springer. DOI:10.1007/978-3-319-27303-7.
• Lee, A. V., Vargo, J. and Seville, E. (2013). Developing a tool to measure and compare organizations’ resilience. Natural Hazards Review, 14(1), 29-41. https://doi.org/10.1061/(ASCE)NH.1527-6996.0000075.
• Maor, D., Park, M. and Weddle, B. (2022). Raising the resilience of your organization. Retrieved from https://www.mckinsey.com/capabilities/people-and-organizational-performance/our-insights/raising-the-resilience-of-your-organization in 20.08.2024.
• Megele, C. (2014). Resilient organizations turning challenges into opportunities. Human Resource Management International Digest, 22(5), 1-4. http://dx.doi.org/10.1108/HRMID-07-2014-0092.
• Moura, D. and Tomei, P. A. (2021). Strategic management of organizational resilience (SMOR): A framework proposition. Revista Brasileira de Gestáo de Negôcios, 23(3), 1-21. https://doi.org/10.7819/rbgn.v23i3.4118.
• Pallant, J. (2003). SPSS survival manual: A step by step guide to data analysis using SPSS for windows (versions 10 and 11). (3rd Ed.). Berkshire: Open University Press.
• Ruiz-Martin, C., Lopez-Paredes, A. and Wainer, G. (2018). What we know and do not about organizational resilience? International Journal of Production Management and Engineering, 6(1), 11-28. https://doi.org/10.4995/ijpme.2018.7898.
• Schermelleh-Engel, K., Moosbrugger, H. and Müller, H. (2003). Evaluating the fit of structural equation models: tests of significance and descriptive goodness-of-fit measures. Methods of Psychological Research Online, 8(2), 23-74.
• Tavşancıl, E. (2010). Tutumların ölçülmesi ve SPSS ile veri analizi. (4. Baskı). Ankara: Nobel Yayın Dağıtım.
• Tierney, K. J. (2003). Conceptualizing and measuring organizational and community resilience: Lessons from the emergency response following the September 11, 2001 attack on the World Trade Center. Preliminary Paper 329, University of Delaware Disaster Research Center. Retrieved from https://udspace.udel.edu/server/api/core/bitstreams/0c290331-74a5-4893-9986-d0614bd26c54/content in 16.01.2024.
• Vogus, T. J. and Sutcliffe, K. M. (2007, October, 7-10). Organizational resilience: Towards a theory and research agenda. IEEE International conference systems, man and cybernetics in (pp. 3418-3422). Montreal. DOI:10.1109/icsmc.2007.4414160.
• Wut, T. M., Lee, S. W. and Xu, J. B. (2022). Role of organizational resilience and psychological resilience in the workplace- internal stakeholder perspective. International Journal of Environmental Research and Public Health, 19, 1-14. https://doi.org/10.3390/ijerph191811799.