Doğal Afet-Milli Güvenlik İlişkisi: Türkiye’nin Deprem Yönetimi Politikalarının Milli Güvenlik Riskleri Bağlamında Araştırılması

Yıl 2025, Cilt: 8 Sayı: 3, 1287 - 1303, 30.11.2025

Gülcan Yıldırım , Emre Saygın

https://doi.org/10.35341/afet.1760865

Öz

Son yıllarda doğal afetler, karmaşık ve birbiriyle bağlantılı krizlere dönüşmüştür. Sosyoekonomik problemleri derinleştiren doğal afetler, can ve mal kaybı gibi sonuçları yanında, uzun vadeli ve yapısal tehditler doğurma potansiyeli taşır. Bu nedenle doğal afet yönetimine daha geniş bir perspektif kazandırılması zaruridir. Bu çalışmada Türkiye’de doğal afetlerin milli güvenlik riski olarak tanımlanıp tanımlanmadığının tespit edilmesi amaçlanmaktadır. Teorik çerçeve, Kopenhag Okulu’nun, güvenlik kavramının çerçevesini genişleten ve derinleştiren teorik yaklaşımından yararlanılarak oluşturulmuştur. Buna göre bireyin, toplumun ve çevrenin korunmasına vurgu yapacak şekilde dönüşen güvenlik paradigmasının, afet yönetimi politikalarında da merkezine alınması gerekmektedir. Araştırma, nitel olarak içerik analiziyle tasarlanmıştır. Araştırmada AFAD’ın ürettiği -ve araştırma esnasında yürürlükte bulunan- Türkiye Afet Risk Azaltma Planı (TARAP), Türkiye Afet Müdahale Planı (TAMP) ve Ulusal Deprem Stratejisi ve Eylem Planı’nda (UDSEP) yer alan, depremle mücadeleye yönelik toplam 484 eylem cümlesi tematik analiz kullanılarak kodlanmıştır. Bunlardan %88’inin (425 adet) geleneksel deprem risklerini yansıttığı anlaşılmış; %12’si (59 adet) ise tanımlanan dört kategori (altyapı yıkımı, üstyapı tahribatı, mali kayıp, kamu düzeni) bağlantısıyla milli güvenlik riskleriyle ilişkilendirilmiştir. Buna göre incelenen belgeler özelinde, Türkiye’de deprem yönetim süreçlerinin milli güvenlikle doğrudan ve sistematik bir şekilde ilişkilendirilmediği bulgusuna ulaşılmıştır. Bu durum, Türkiye’nin doğal afetlere karşı sürdürülebilir ve kapsamlı bir milli güvenlik stratejisi geliştirmesini sınırlandırmaktadır. Buna göre, doğal afetlerin yapısal düzeydeki yıkıcı etkilerinin varoluşsal bir risk olarak milli güvenlik perspektifinden algılanmasının önemi açıklanmıştır. Ayrıca Bütünleşik Afet Yönetimi (BAY) sisteminin kurgusu eleştirilmiş, modelin merkezine milli güvenlik yaklaşımının alınarak hiyerarşik bir düzende yeniden tasarlanmasına vurgu yapılmıştır.

Anahtar Kelimeler

Afet Yönetimi , Deprem , Doğal Afet , Milli Güvenlik

The Relationship Between Natural Disasters and National Security: An Investigation of Turkey’s Earthquake Management Policies in the Context of National Security Risks

Öz

In recent years, disasters have evolved into complex and interconnected crises. Natural disasters, which deepen socio-economic problems, have the potential to cause long-term and structural threats in addition to their consequences such as loss of life and property. Therefore, it is essential to provide a broader perspective to disaster management. This study aims to determine whether natural disasters are defined as a national security risk in Türkiye. The theoretical framework is based on the theoretical approach of the Copenhagen School, which broadens and deepens the framework of the concept of security. Accordingly, the security paradigm, which has transformed to emphasize the protection of the individual, society and the environment, should also be centralized in disaster management policies. The research was designed qualitatively through content analysis. In the study, a total of 484 action statements related to earthquake response included in the Disaster Risk Reduction Plan of Türkiye (TARAP), Disaster Response Plan of Türkiye (TAMP), and National Earthquake Strategy and Action Plan (UDSEP) produced by AFAD and in effect at the time of the study were coded using thematic analysis. It was understood that 88% of these (425) reflected traditional earthquake risks, while 12% (59) were associated with national security risks in connection with the four categories defined (infrastructure destruction, superstructure damage, economic loss, public order). Accordingly, based on the documents examined, it was found that earthquake management processes in Türkiye are not directly and systematically linked to national security. This situation limits Türkiye’s ability to develop a sustainable and comprehensive national security strategy against natural disasters. Accordingly, the importance of perceiving the destructive effects of natural disasters at the structural level as an existential risk from a national security perspective is explained. Furthermore, the design of the integrated disaster management model has been criticized, with emphasis placed on redesigning it in a hierarchical order by placing the national security approach at its core.

Anahtar Kelimeler

Disaster Management , Earthquake , Natural Disasters , National Security

Kaynakça

• AFAD (2013). Ulusal deprem stratejisi ve eylem planı (UDSEP-2023). T.C. İçişleri Bakanlığı Afet ve Acil Durum Yönetimi Başkanlığı. Erişim adresi: https://www.afad.gov.tr/planlar (Son Erişim: 05.08.2025)
• AFAD (2014). Türkiye afet müdahale planı (TAMP). T.C. İçişleri Bakanlığı Afet ve Acil Durum Yönetimi Başkanlığı, https://www.afad.gov.tr/planlar (Son Erişim: 05.08.2025)
• AFAD (2022). Türkiye afet risk azaltma planı (TARAP) 2022–2030. T.C. İçişleri Bakanlığı Afet ve Acil Durum Yönetimi Başkanlığı, https://www.afad.gov.tr/planlar (Son Erişim: 05.08.2025)
• AFAD (2023). Türkiye afet sonrası iyileştirme planı taslağı (TASİP). T.C. İçişleri Bakanlığı Afet ve Acil Durum Yönetimi Başkanlığı, https://www.afad.gov.tr/planlar (Son Erişim: 05.08.2025)
• Ağır, B. (2015). Güvenlik kavramını yeniden düşünmek: küreselleşme, kimlik ve değişen güvenlik anlayışı. Güvenlik Stratejileri Dergisi, 11(22), 97-131.
• Akar, S. (2013). Doğal afetlerin kamu maliyesi üzerine etkisi: Türkiye örneği. Doktora Tezi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, İstanbul Üniversitesi.
• Altun, F. (2018). Afetlerin ekonomik ve sosyal etkileri: Türkiye örneği üzerinden bir değerlendirme. Sosyal Çalışma Dergisi, 2(1), 1-15.
• Buzan, B. (2015). İnsanlar, devletler ve korku. Röle Akademik Yayıncılık, İstanbul
• Buzan, B., Wæver, O., & De Wilde, J. (1998). Security: A new framework for analysis. Lynne Rienner Publishers
• Dilley, M., Chen, R. S., Deichmann, U., Lerner-Lam, A. L., Arnold, M. (2005). Natural disaster hotspots: A global risk analysis (vol 5). World Bank Publications.
• Doğruluk, M., Doğan, A., Kalkan, N., Korkmaz, M. (2018). Nükleer Tehlikeler ve Afet Yönetimi: Türkiye’de Durum Değerlendirmesi. Afet ve Risk Dergisi, 1(2), 137-153. https://doi.org/10.35341/afet.440219
• Durmuş, A. (2023). Olağan dışı durumlarda sağlık yönetimi. İçinde: Durmuş A ve Amarat M (ed) Afet odaklı sağlık hizmetleri yönetimi, Efeakademi Yayınları, İstanbul, ss.7-30.
• Ergin Çağatay, H. H. (2024). Afet iletişimi ve afet iletişiminde medyanın rolü. Bitlis Eren Sosyal Araştırmalar Dergisi, 2(2), 61-72.
• Güçlüer, D. E. (2023). Milli güvenlik meselesi olarak deprem. Avrasya Dosyası Dergisi, 14 (1), 205-217.
• Hallegatte, S. (2014). Modeling the role of inventories and heterogeneity in the assessment of the economic costs of natural disasters. Risk Analysis, 34(1), 152-167. https://doi.org/10.1111/risa.12090
• Hebebci, M. T. (2023). The impact of natural disasters on education. International Conference on Social Science Studies, 27(30).
• Ilgın, H. (2021). Sosyal medyada dezenformasyon ve halkla ilişkiler ilişkisi. İletişim Çalışmaları Dergisi, 7(2), 303-322.
• Israel, D. C., Briones, R. M. (2012). Impacts of Natural disasters on agriculture, food security, and natural resources and environment in the Philippines. Philippine Institute for Development Studies, 36, 1-41.
• Karatağ, M. E. (2021). Doğal afetlerin ekonomik büyümeye etkileri: Türkiye 1960-2018 dönemi. Yüksek Lisans Tezi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Tekirdağ Namık Kemal Üniversitesi
• Kim, J., Park, S., Kim, M. (2023). Safety map: Disaster management road network for urban resilience. Sustainable Cities and Society, 96(5):104650. https://doi.org/10.1016/j.scs.2023.104650
• Kourtit, K., Nijkamp, P., Banica, A. (2023). An analysis of natural disasters’ effects–a global comparative study of ‘blessing in disguise’. Socio-Economic Planning Sciences, 88(3):101599. https://doi.org/10.1016/j.seps.2023.101599
• Krausmann, E., Girgin, S., Necci, A. (2019). natural hazard impacts on industry and critical infrastructure: Natech risk drivers and risk management performance indicators. International Journal of Disaster Risk Reduction, 40, 1-9. https://doi.org/10.1016/j.scs.2023.104650
• Leffler, M. P. (1990). National Security. The Journal of American History, 77(1), 143-152. https://doi.org/10.2307/2078646
• Miller, B. (2001). The concept of security: should it be redefined?. The Journal of Strategic Studies, 24 (2), 13-42. https://doi.org.10.1080/01402390108437834
• Quitana, G., Molinos-Senante, M., Chamorro, A. (2020). Resilience of critical infrastructure to natural hazards: A review focused on drinking water systems. International Journal of Disaster Risk Reduction, 48(11)101575. https://doi.org/10.1016/j.ijdrr.2020.101575
• Sandoval, V., Voss, M., Flörchinger, V., Lorenz, S., Jafari, P. (2023). Integrated disaster risk management (idrm): Elements to advance its study and assessment. International Journal of Disaster Risk Science, 14(3), 343-356. https://doi.org/10.1007/s13753-023-00490-1
• Tatano, H., Tsuchiya, S., 2008. A framework for economic loss estimation due to seismic transportation network disruption: A spatial computable general equilibrium approach. Natural Hazards, 44(2), 253-265. https:doi.org/10.1007/S11069-007-9151-0
• URL 1, https://weltrisikobericht.de/worldriskreport (Son Erişim: 05.08.2024)
• URL 2, https://www.weforum.org/publications/global-risks-report-2023 (Son Erişim: 05.08.2025)
• URL 3, https://irdrinternational.org (Son Erişim: 05.08.2025)
• URL 4, https://apps.dtic.mil/sti/trecms/pdf/AD1112362.pdf (Son Erişim: 05.08.2025)
• URL 5, https://www.oecd.org/en/publications/good-governance-for-critical-infrastructure-resilience_02f0e5a0-en.html (Son Erişim: 05.08.2025)
• URL 6, https://www.undp.org/eurasia/blog/critical-infrastructure-must-be-resilientits-critical (Son Erişim: 05.08.2025)
• URL 7, https://scholarworks.calstate.edu/downloads/cr56n1762 (Son Erişim: 05.08.2025)
• Ünsal, H., Ertürk Atabey, S. (2016). Türkiye’de acil durum ve doğal afetlerde sunulan sağlık hizmetlerinin finansmanı. Süleyman Demirel Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi, 21(4), 1127-1138.
• Wulandari, S. N. (2021). Tourism development policy and their impact on the regional economy in the Riau Islands province. Jurnal Bina Praja, 13(2), 293–305. https://doi.org/10.21787/jbp.13.2021.293-305
• Yıldız, Y., Yıldız, B. (2023). Afetlerde güvenlik. İzmir Kâtip Çelebi Üniversitesi Sağlık Bilimleri Fakültesi Dergisi, 8(2), 771-774.
• Yılmaztürk, A. (2023). Türkiye'de savunma sanayi sektörü ve ekonomi üzerindeki etkisinin değerlendirilmesi. Enderun, 7(2), 139-165. https://doi.org/10.59274/enderun.1345835