Psychosocial Services in Disasters Specific to Vulnerable Groups

Yıl 2023, Cilt: 6 Sayı: 1, 176 - 187, 31.03.2023

Fatih Arıca , Cevahir Çakır , Dilek Kağnıcı

https://doi.org/10.35341/afet.1173165

Cited By: 8

Öz

Disasters are a natural part of life and often unavoidable. However, it is possible to minimize the possible negative traces of these inevitable and natural experiences with effective disaster management. Although disaster management is a subject that is emphasized all over the world, disaster management on vulnerable groups is a relatively new approach. In the literature, women, elderly, disabled, immigrant and refugee, LGBTI+ individuals and individuals from different ethnic origins are defined as vulnerable groups. Vulnerable groups, who are currently trying to survive with many difficulties, are also adversely affected by disasters. Disaster management is a service that deals with all the negative consequences of disasters in a multidimensional structure, including economic, social, cultural and psychological dimensions. In this study, the focus is on psychosocial services for the psychological effects of disasters. Psychosocial services are provided to prevent psychological problems that may arise after a disaster. In this context, the main purpose of the study is to present a perspective on how psychosocial services can be provided to vulnerable groups in terms of advocacy which is one of the current roles of mental health professionals.

Anahtar Kelimeler

Advocacy, Disaster, Psychosocial Services, Vulnerable Groups

Kırılgan Gruplar Özelinde Afetlerde Psikososyal Hizmetler

Öz

Afetler yaşamın doğal bir parçasıdır ve çoğunlukla da kaçınılmazdır. Bununla birlikte etkin afet yönetimi ile kaçınılmaz olan bu doğal yaşantıların olası olumsuz etkilerinin en aza indirilmesi mümkündür. Afet yönetimi tüm dünyada önemle üzerinde durulan bir konu olmakla birlikte özellikle kırılgan gruplar üzerinde nispeten daha yeni ele alınan bir yaklaşımdır. Literatürde kadınlar, yaşlılar, yoksullar, engelliler, göçmen ve mülteciler, LGBTİ+lar ve farklı etnik kökene mensup bireyler kırılgan gruplar olarak tanımlanmaktadır. Hâlihazırda birçok zorlukla yaşamlarını idame ettirmeye çalışan kırılgan gruplar, afetlerden de oldukça olumsuz şekilde etkilenmektedir. Afet yönetimi afetlerin tüm olumsuz sonuçlarını ekonomik, sosyal, kültürel, psikolojik olmak üzere çok boyutlu bir yapıda ele alan bir hizmettir. Bu çalışmada odak, afetlerin psikolojik etkilerine yönelik yürütülen psikososyal hizmetlerdir. Psikososyal hizmetler afet sonrasında ortaya çıkabilecek psikolojik problemlerin önlenmesine yönelik sürdürülen tüm çalışmaları kapsamaktadır. Bu bağlamda makalenin temel amacı ruh sağlığı uzmanlarının güncel rollerinden olan hak savunuculuğu özelinde kırılgan gruplara yönelik psikososyal hizmetlerin nasıl olabileceği doğrultusunda bir bakış açısı sunmaktır.

Anahtar Kelimeler

Afet, Hak Savunuculuğu, Kırılgan Gruplar, Psikososyal Hizmetler

Kaynakça

• Adger, N. W. (1999). Social vulnerability to climate change and extremes in coastal Vietnam. World Development, 27 (2), 249-269. https://doi.org/10.1016/S0305-750X(98)00136-3
• Afet ve Acil Durum Yönetimi Başkanlığı (2018). Türkiye’de afet yönetimi ve doğa kaynaklı afet istatistikleri. Ankara: Afet ve Acil Durum Yönetimi Başkanlığı.
• Afet ve Acil Durum Yönetimi Başkanlığı (2019). Açıklamalı afet yönetimi sözlüğü. https://www.afad.gov.tr/aciklamali-afet-yonetimi-terimleri-sozlugu adresinden alınmıştır.
• Afet ve Acil Durum Yönetimi Başkanlığı (2022). Psikososyal hizmet. https://www.afad.gov.tr/kurumlar/afad.gov.tr/39509/xfiles/psikososyal_-_10x21.pdf
• Akar, S. (2013). Doğal afetlerin kamu maliyesi üzerine etkisi: Türkiye örneği. Yayınlanmamış Doktora Tezi. Marmara Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü.
• Akyılmaz, F., Karka, O. (2011). Afetlerde psikolojik ilkyardım. İstanbul: AFAD.
• Altun, F. (2018). Afetlerin ekonomik ve sosyal etkileri: Türkiye örneği üzerinden bir değerlendirme. Sosyal Çalışma Dergisi, 2 (1), 1-15.
• Afetlerde Psikososyal Hizmetler Birliği (2011). Psikososyal uygulamalar eğitimi katılımcı kitabı. Ankara: Afetlerde Psikososyal Hizmetler Birliği
• Azzollini S., Depaula P.D., Cosentino A.C., Bail Pupko V. (2018). Applications of Psychological First Aid in disaster and emergency situations: its relationship with decision making. Athens Journal of Social Sciences, 5(2), 201-213. https://doi.org/10.30958/ajss.5-2-5
• Bayraktar, N., Dal Yılmaz, Ü. (2018). Vulnerability of elderly people in disasters: A systematic review. Turkish Journal of Geriatrics, 21(3), 467-482. DOI: 10.31086/tjgeri.2018344062
• Beaulieu, L. J., Tootle, D. (2010). Helping disadvantaged populations prepare for disasters assessing the efficacy of the emergency preparedness demonstration framework. Arkansas: SRDC
• Bektaş, D. Y. (2006). Kültüre duyarlı psikolojik danışma yeterlikleri ve psikolojik danışman eğitimindeki yeri. Ege Eğitim dergisi, 1,43-59.
• Belot, M., Choi, S., Tripodi, E., van den Broek-Altenburg, E., Jamison, J.C, Papageorge, W. (2021). Unequal consequences of Covid 19: representative evidence from six countries. Review of Economics of the Household, 19, 769–783. https://doi.org/10.1007/s11150-021-09560-z
• Benevolenza, M. A., DeRigne, L. A. (2019) The impact of climate change and natural disasters on vulnerable populations: A systematic review of literature. Journal of Human Behavior in the Social Environment, 29(2), 266-281.https:// doi.org/10.1080/ 10911359.2018.1527739
• Çakır, Ö., Aydoğmuş Atalay, G. (2020). Afetlerde özel gereksinimli grup olarak yaşlılar. Dirençlilik Dergisi, 4(1), 169-186. https://doi.org/10.32569/resilience.630540
• Çelik, İ. H., Usta, G., Yılmaz, G., Yakupoğlu, M. (2020). Türkiye’de yaşanan teknolojik afetler (2000-2020) üzerine bir değerlendirme. Artvin Çoruh Üniversitesi Uluslararası Sosyal Bilimler Dergisi, 6 (2), 49-57. https://doi.org/10.22466/acusbd.776580
• Chakrabortya, J. Grineskib, S.E., Collinsxas, T.W. (2019). Hurricane Harvey and people with disabilities: Disproportionate exposure to flooding in Houston. Social Science & Medicine, 226, 176–181. https://doi.org/10.1016/j.socscimed.2019.02.039
• Çoban, D. (2019). Afet ve acil durua maruz kalmış bireylerin psikososyal destek uygulamalarının bireylerin günlük yaşantısına dönüş sürecindeki etkinliğinin araştırılması. Yüksek Lisans Tezi, Ankara.
• Demirci, K., Avcu, T. (2021). Afet süreçlerinde kadın bireylerin yaşadığı sorunlar ve çözüm önerileri: İzmir ili örneği. Batman Üniversitesi Yaşam Bilimleri Dergisi, 11 (1), 86-105.
• Denizel Güven, E. (2018). Yetişkinlerde travma sonrası gelişmenin yordanması: Soma Maden Kazası örneği. Yayınlanmamış Doktora Tezi, Ege Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, İzmir
• Dominey-Howes, D., Gorman-Murray, A., McKinnon, S. (2014). Queering disasters: on the need to account for LGBTI experiences in natural disaster contexts. Gender, Place & Culture, 21,7, 905-918, DOI: 10.1080/0966369X.2013.802673.
• Donner, W., Rodríguez, H. (2008). Population composition, migration and inequality: The influence of demographic changes on disaster risk and vulnerability. Social Forces, 87(2), 1089-1114.
• Durkheim, E. (2004). Ahlak eğitimi (Çev. O. Adanır), İzmir: Dokuzeylül Yayınları.
• Dünya Sağlık Örgütü (2002). Gender and health in natural disasters. World Health Organization.
• Erdur-Baker, Ö., Doğan, T. (2017). Afetler, krizler, travmalar ve psikolojik yardım. Ankara: Türk Psikolojik Danışma ve Rehberlik Derneği
• Enarson, E. (2000). Gender and natural disasters. Infocus programme on crises response and reconstruction. Geneva: Recovery and Reconstruction Department.
• Erkal, T., Değerliyurt, M. (2009). Türkiyede afet yönetimi. Doğu Coğrafya Dergisi, 147-164.
• Fisher, S. (2010). Violence against women and natural disasters: Findings from post-tsunami Sri Lanka. Violence Against Women 16(8) 902–918. https://doi.org/ 10.1177/ 1077801210377649
• Fothergill, A., Maestas, E.G.M., Darlington, J. D. (1999). Race, ethnicity and disasters in the United States: A review of the literature. Disasters, 23(2),156-173. DOI:10.1111/1467-7717.00111
• Güler, Ç., Çobanoğlu, Z. (1997). Afetlerde çevre sağlığı önlemleri. Çevre sağlığı temel kaynak dizisi, No. 39. Ankara: Sağlık Bakanlığı Sağlık Projesi Genel Koordinatörlüğü-Sağlık Bakanlığı TSH Genel Müdürlüğü.
• Hall, G.C.N., Ibaraki, A.Y., Huang, E.R., Marti, C.N., Stice, E. (2016). A meta-analysis of cultural adaptations of psychological interventions. Behavior Therapy, 47, 993-1014. http://dx.doi.org/10.1016/j.beth.2016.09.005
• Hays, P. A. (2008). Addressing cultural complexities in practice: Assessment, diagnosis, and therapy (2nd edition). Washington, D.C.: American Psychological Association.
• HelpAge International (2022). Older people in disasters and humanitarian crises: Guidelines for best practice. London: HelpAge International.
• Işık, Ö., Aydınlıoğlu, H.M., Koç, S., Gündoğdu, O., Korkmaz, G., Ay, A. (2012). Afet yönetimi ve afet odaklı sağlık hizmetleri. Okmeydanı Tıp Dergisi, 28, 82-123. doi:10.5222/otd.supp2.2012.082
• Kadıoğlu, M. (2020). Afet yönetimi tanımları. M. Kadıoğlu içinde, Afet yönetimi (s. 43). İstanbul: Marmara Belediyeler Birliği Kültür Yayınları.
• Kağnıcı, D. Y. (2019). Kültür ve psikolojik danışma. Ankara: Pegem Yayıncılık
• Kuruluşlararası Daimi Komite (2007). Acil Durumlarda ruh sağlığı ve psikolojik destek kılavuzu. Cenevre: IASC.
• Kurtul, K. (2014). Acil durumlarda çocuk koruma eğitimi katılımcı el kitabı. Ankara: UNICEF Türkiye Temsilciliği.
• Lau, A.S., Changh, D.F., Okazaki,S., Bernal,G. (2016). Psychotherapy outcome research with ethnic minorities: What is the agenda? In N. Zane, G. Bernal & F. T. L. Leong (Eds.). Evidence based psychological practice with ethnic minorities: Culturally informed research and clinical strategies (p. 31-53). American Psychological Association.
• Leonard, W., Parkinson, D., Duncan, A., Archer, F., Weiss, C. (2022). Under pressure: Developing lesbian, gay, bisexual, transgender and intersex (LGBTI) inclusive emergency services. The Australian Journal of Emergency Management, 37, 52-58. www.doi.org/10.47389/37.1.53
• Norris, F. H., Alegria, M. (2005). Mental health care for etnic minority individuals and comminities in the aftermath of disasters and mass violence. CNS Spectrums, 10(2),132-140. DOI: https://doi.org/10.1017/S1092852900019477
• Okay, N., İnal, E. (2019). Kırılgantan kapasite geliştirmeye. Dirençlilik Dergisi, 3 (1), 85-99. DOI: 10.32569/resilience.570286
• Özceylan, D. (2011). Afetler için sosyal ve ekonomik zarar görebilirlik endeksi geliştirilmesi: Türkiye’deki iller üzerinde bir uygulama. Doktora tezi, Sakarya Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü.
• Özkaya, Y. (2016). Bütünleşik afet yönetimi sürecinde başarı göstergesi olarak yoksulluk. İçinde Z. T. Karaman ve A. Altay(Eds). Bütünleşik afet yönetimi (s. 201-221). İzmir: İlkem Yayıncılık
• Öztan, N. (2011). Afetlerde psikososyal yaklaşımlar. Van ve Erciş sağlık bakanlığı çalışanları afet ve ruh sağlığı eğitim programı uygulama eğitimi kitabı (s. 20-22) içinde. Dünya Sağlık Örgütü
• Paul, A., Kumar Nath, T., Mahanta, J., Nahar Sultana, N., Imrul Kayes, A.S.M, …Paul, S. (2021). Psychological and livelihood impacts of COVID-19 on Bangladeshi lower ıncome people. Asia Pacific Journal of Public Health, 33(1) ,100–108. DOI: 10.1177/1010539520977304.
• Paxson, C., Fussell, E., Rhodes, J. ,Waters, M. (2012). Five years later: recovery from post traumatic stress and psychological distress among low-ıncome mothers affected by Hurricane Katrina. Social Science & Medicine, 74, 150–157. doi: 10.1016/j.socscimed.2011.10.004
• Purtle, J. (2020). COVID‑19 and mental health equity in the United States. Social Psychiatry and Psychiatric Epidemiology,55, 969–971. https://doi.org/10.1007/s00127-020-01896-8
• Rahimi, M., Azevedo, G. (1993). Building content hazards and behavior of mobility-restricted residents. The Loma Prieta California, Earthquake of October 17, 1999 – Public Response. Bolton, PA:U.S. Geological Survey Professional Paper 1153-B.
• Rasmussen, T. N. (2004). Macroeconomic implications of natural disasters in the Caribbean. Caribbean: International Monetary Fund.
• Reid, M. (2013). Disasters and social inequalities. Sociology Compass, 7(11), 984–997. https://doi.org/10.1111/soc4.12080
• Seneviratne, K., Baldry, D., Pathirage, C. (2010). Disaster knowledge factors in managing disasters successfully. International Journal of Strategic Property Management, 14, 376–390. https://doi.org/10.3846/ijspm.2010.28
• Sirimanne, S., Veasquez, J. (2012). Reducing vulnerability and exposure to disasters. The Asia-Pacific disaster report 2012. Thailand: Executive Secretary of the Economic and Social Commission for Asia and the Pacific, The United Nations Office for Disaster Risk Reduction.
• Spokane, A. R., Inman, A.G., Weatherford, R.D., Davidson, A.K., Straw, R. (2011). Ecologically based, culturally concordant responding following disasters: The counseling psychologist’s role. The Counseling Psychologist, 39(8), 1128–1159. https://doi.org/10.1177/0011000010397933
• Şahin, İ., Kılınç, T. (2016). Türkiye'de 1980-2014 yılları arasında görülen depremlerin ekonomik etkileri. Siirt Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi İktisadi Yenilik Dergisi, 4 (1), 33-42.
• Tanhan, A. (2020). COVID-19 sürecinde Online Seslifoto (OSF) yöntemiyle biyopsikososyal manevi ve ekonomik meseleleri ve genel iyi oluş düzeyini ele almak: OSF’nin Türkçeye uyarlanması. Turkish Studies, 15(4), 1029-1086. https://doi.org/10.7827/TurkishStudies.44451
• Tseng, W. S., Streltzer, J. (2004). Introduction: Culture and psychiatry. In W.s, Theng, J. Streltzer (Edsd). Cultural competence in clinical psychiatry (p. 1-20). Washington, DC:American Pscthiatric Publishing.
• Türk, A. (2022). Deprem özelinde engelli bireylere duyarlı afet yönetimi modeli. Afet ve Risk Dergisi 5(1), 61-77. https://doi.org/10.35341/afet.1078869
• Twigg, J. (2015). Disasters explained. J. Twigg içinde, Disaster risk reduction (s. 3). London: Overseas Development Institute.
• Twigg, J. Kett, M., Bottomley, H., Tan, L.T., Nasrettin, H. (2011). Disability and public shelter in emergencies. Environmental Hazards, 10, 248-261. doi.org/10.1080/17477891.2011.594492
• Uekusa, S. (2019). Disaster linguicism: Linguistic minorities in disasters. Language in Society, 48, 353-375. doi:10.1017/S0047404519000150
• Uekusa, S., Matthewman, S. (2017). Vulnerable and resilient? Immigrants and refugees in the 2010–2011 Canterbury and Tohoku disasters. International Journal of Disaster Risk Reduction, 22, 355-361. DOI:10.1016/j.ijdrr.2017.02.006
• UNDP (2010). Gender and disasters. https://www.undp.org/content/dam/undp/ library/crisis%20prevention/disaster/7Disaster%20Risk%20Reduction%20-%20Gender.pdf
• UNISDR (2015). The Sendai framework for disaster risk reduction 2015–2030. United Nations Office for Disaster Risk Reduction, Geneva. Retrieved from http://www.preventionweb.net/ files/43291_sendaiframeworkfordrren.pdf
• Ünür, E. (2021). Afet yönetiminde toplumsal cinsiyet eşitsizliği: Doğal afetlerde cinsiyete dayalı zarar görebilirlik farkı. İstanbul Aydın Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 13(2), 351-381
• Yarcı, S. (2011). Pierre Bourdieu’da sosyal sermaye kavramı. Akademik İncelemeler Dergisi, 6 (1), 125-135.
• Yasin, Y. (2020). Kırılgan gruplar ve COVİD-19, yaşlılar. Türk Tabibler Birliği Covid -19 pandemisi altıncı ay değerledirme raporu. https://www.ttb.org.tr/kutuphane/covid19-rapor_6/covid19-rapor_6_Part53.pdf’dan alınmıştır.
• Yılmaz, K., Balun, B., Erbay, G. (2019). Sürdürülebilir bir yönetim paradigması: Ortopedik engelli bireylerin afetlere hazırlık seviyeleri. Dirençlilik Dergisi, 3(1), 1-24. https://doi.org/10.32569/resilience.543237