TİMBUKTU’YA İLMÎ VE KÜLTÜREL AÇIDAN BAKMAK

Year 2023, , 1 - 29, 31.07.2023

Emine Güzel

https://doi.org/10.58851/africania.1212196

Abstract

İlk zikredildiğinde savaş, açlık, kıtlık, fakirlik, hastalık, çöl ve sömürgeleştirilmiş olması gibi hususlarla ilişkilendirilen Afrika ülkeleri, son zamanlarda zengin tarihi ve kültürel mirasa ev sahipliği yapan Timbuktu’yla yeniden gündem olmaya başlamıştır. Sahip olduğu bu tarihi ve kültürel birikimin geçmişten günümüze dile getirilmediği ve herhangi bir tarihe sahip olmayan bir kıta olarak tanıtılan Afrika’nın aslında böyle olmadığının en önemli göstergesi Timbuktu olmuştur. Nitekim Batı Afrika’nın İslamlaştırılmasının ardından Timbuktu, bir ilim ve kültür merkezi haline gelmiştir. Timbuktu, İslami ilimlerin yanı sıra asrın diğer ilimlerinin de görüldüğü merkezî bir konuma sahip olmuştur. O dönemin sultanları tarafından İslam dünyasının önde gelen âlimlerinin buraya davet edilmesiyle bölgedeki ilmi otoritesi daha da artmıştır. Bu durum düşüncelerin Afrika’nın ortasındaki bir çöl kentinde pek çok kütüphane ve sayısız el yazmasının nasıl bir araya getirildiği, nasıl muhafaza edilip günümüze kadar aktarılabildiği, dahası Timbuktu’nun Afrika’nın ilim ve kültür merkezi haline dönüşmesinin sırrı üzerinde yoğunlaşmasına neden olmuştur.
Bu çalışmamızda Timbuktu şehrinin Afrika’nın ilim ve kültür merkezi haline dönüşümü ve bu dönüşümün asıl kahramanı olan genelde Afrika, özelde Timbuktu geçmişini aydınlatacak pek çok bilgiye ulaşabileceğimiz el yazması kitaplar üzerinde durulmuştur. Bölgenin ekonomi, ticaret ve sömürge haline gelişine de değindiğimiz bu çalışmamızda, ayrıca bölgede var olan tarihi yapılara da yer verilmiştir. Söz konusu el yazmaları ve tarihi yapılar üzerinde yapılan çalışmaların azlığı da göz önünde bulundurulduğunda bölge üzerinde yapılacak araştırmaların önemi artmaktadır. Amacımız bölgenin tarihi zenginline dikkat çekerek konuyla ilgili yapılacak çalışmalara az da olsa bir kapı aralamaktır.

Keywords

Afrika, Mali, Tinbuktu el Yazması, Abdulkadir Haidara, Mansa Musa

References

• Akpınar, Fatma. (2021) Seyahatnâmeler Işığında Mit ve Gerçeklik Arasında Timbuktu. Yüksek Lisans Tezi, İstanbul Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü.
• Ana Britannica, (1994).“Timbuktu”. İstanbul: Ana Yayıncılık-Hürriyet, 30/52.
• Benjaminsen, Tor A. & Berge, Gunnvor. (İlkbahar 2004). "Myths Of Tinbüktü: From Frican El Dorado To Desertification", İnternetional Journal Of Political Economy, 34/1, 30-59.
• Bıçakçı, Harun. (Ocak 2019). “Batı Afrika Kentleşme Hareketleri İçinde Nijerya: Lagos Örneği”, Uluslararası Afro-Avrasya Araştırmaları Dergisi 4/7, 1-22.
• Biçer, Ramazan. (2019). Tinbüktü. İstanbul: İlke Yayıncılık.
• Bilgilik, (1985). “Afrika”, Büyük Genel Kültür Ansiklopedisi, İstanbul: Bilgilik Modern Eğitim Araç ve Gereçleri T.A.Ş.