Etiyopya’nın Kimlik Politikalarının Tarihsel Dönüşümü ve Tigray Krizine Giden Süreç

Year 2022, Volume: 2 Issue: 1, 84 - 101, 29.01.2022

Necdet Burak Özyurt Begüm Gün

Abstract

Afrika kıtasında etnik ve dini olarak homojen bir devlet bulmak neredeyse imkânsızdır. Bu durumdan mütevellit kıta ülkeleri zaman zaman kimliksel krizler yaşamakta, ülke içindeki etnik ayrışmalar ülkeleri iç savaşa kadar sürükleyebilmektedir. Etiyopya da homojen bir devlet olmamakla beraber uzun yıllar bu etnik grupları bir arada tutarak ekseriyetle barış içinde yaşamayı başarmış; kıtanın tarihi en eskiye dayanan ülkesi olarak hem bölgesinde hem de kıtada güçlü bir aktör olarak varlığını sürdürmektedir. Ancak ülkenin sürekli değişen yapısı ve iktidara göre şekillenen kimlik politikaları ülkeyi zaman zaman iç karışıklığa sürüklemiştir. Derg rejiminin “Önce Etiyopya” sloganıyla ulus devlet inşa etme politikası, Derg rejimini şovanist olarak gören Etiyopya Halkının Devrimci Demokratik Cephesi tarafından etnik federal yapıya dönüştürülmüştür. EPRDF’nin zaman içinde değişen dost-düşman algısı neticesinde parti etnik federal yapıyı tekrar uluslaştırma çabası gösterse de, Addis Ababa’nın genişletilmesi için çıkarılan bir kamulaştırma kanunu neticesinde Oromoların protestoları ile karşılaşmıştır. İktidar değişikliğine neden olan bu protestolar ilk kez bir Oromo’nun başbakanlık koltuğuna oturması ile sonuçlanmış, ancak bu değişiklik sonucunda uzun zamandır yönetimde söz sahibi olan Tigrayların yönetimden uzaklaştırılarak saf dışı bırakılması ülkeyi iç karışıklığı sürüklemiştir. Bugün “Tigray Krizi” olarak adlandırılan sorunu ortaya çıkaran unsurlardan birini kimlik teşkil etmektedir. Bu çalışma, Etiyopya’nın kimlik politikalarını realist ve sosyal inşacı teoriler üzerinden ele alarak ülkenin kimlik politikalarındaki değişimin Tigray krizine nasıl yol açtığını anlamlandırmaya çalışmaktır.

Keywords

Etiyopya, Tigray, Kimlik, Realizm, Sosyal İnşacılık

Etiyopya’nın Kimlik Politikalarının Tarihsel Dönüşümü ve Tigray Krizine Giden Süreç

Abstract

It is almost impossible to find a homogeneous state on the African continent. As a result of this situation, continental countries experience identity crises from time to time, and ethnic divisions within the country can drag countries to a civil war. Although Ethiopia is not a homogeneous state, it has managed to live in peace by keeping these ethnic groups together for many years; As the continent's oldest country, it continues to exist as a strong actor both in its region and in the continent. However, the ever-changing structure of the country and the identity policies shaped according to the power have dragged the country into internal turmoil from time to time. The nation-state building policy of the Derg regime with the slogan of "Ethiopia First" was transformed into an ethnic federal structure by the EPRDF, which saw the Derg regime as chauvinist. Although the party tried to re-nationalize the ethnic federal structure as a result of the EPRDF's changing friend-enemy perception over time, it faced protests from the Oromo as a result of an expropriation law enacted for the expansion of Addis Ababa. These protests, which led to the change in power, resulted in an Oromo sitting in the prime minister's seat for the first time, but as a result of this change, the removal of the Tigrays, who had a say in the administration for a long time, and the elimination of the country, dragged the country into internal turmoil. Identity is one of the elements that reveal the problem called the "Tigray Crisis" today. This study tries to make sense of how the change in the identity politics of the country led to the Tigray crisis by focusing Ethiopia's identity politics through realist and social constructivist theories.

Keywords

Etiyopya, Tigray, Kimlik, Realizm, Social Constructivism

References

• Aalen, L. (2002). Ethnic Federalism in a Dominant Party State: The Ethiopian Experience 1991-2000. Michelsen Institute Development Studies and Human Rights.
• Aalen, L. (2006). Ethnic Federalism and Self-Determination for Nationalities in a Semi-Authoritarian State: the Case of Ethiopia . International Journal on Minority and Group Rights, 243-261.
• Abu-bashal, A. (2020, 11 28). Etiyopya ordusu, Tigray eyaletinin başkenti Mekele'yi ele geçirdi. https://www.aa.com.tr: https://www.aa.com.tr/tr/dunya/etiyopya-ordusu-tigray-eyaletinin-baskenti-mekeleyi-ele-gecirdi/2059208 adresinden alındı
• Abu-bashal, A. (2021, Haziran 29). Etiyopya'daki isyancılar hükümet güçlerini yendiğini iddia etti. Aralık 15, 2021 tarihinde Anadolu Ajansı: https://www.aa.com.tr/tr/dunya/etiyopyadaki-isyancilar-hukumet-guclerini-yendigini-iddia-etti/2288338 adresinden alındı
• Abu-bashal, A. (2021, Temmuz 10). Etiyopya'daki seçimi iktidardaki Refah Partisi kazandı. Aralık 15, 2021 tarihinde Anadolu Ajansı: https://www.aa.com.tr/tr/dunya/etiyopyadaki-secimi-iktidardaki-refah-partisi-kazandi/2300660 adresinden alındı
• Aktaş, T. (2020, 30 11). Etiyopya Başbakanı Ahmed, TPLF'yi paralel devlet kurmakla suçladı. Aralık 2, 2021 tarihinde https://www.aa.com.tr: https://www.aa.com.tr/tr/dunya/etiyopya-basbakani-ahmed-tplfyi-paralel-devlet-kurmakla-sucladi-/2060603 adresinden alındı
• Aktaş, T. (2021, Aralık 01). Etiyopya 17 kasabayı isyancıların elinden geri aldığını duyurdu. Aralık 13, 2021 tarihinde Anadolu Ajansı: https://www.aa.com.tr/tr/dunya/etiyopya-17-kasabayi-isyancilarin-elinden-geri-aldigini-duyurdu/2435531 adresinden alındı
• Alpman, P. S. (2018). Sosyal Teorinin Konusu Olarak Kimlik: Sosyal İnşacı Yaklaşım. Sosyoloji Araştırmaları Dergisi, 1-28. Bach, J.-N. (2014). EPRDF’s Nation-building: Tinkering with Convictions and Pragmatism. Cadernos de Estudos Africanos, 103-126.
• Balcı, A. (2017). Realizm. A. Balcı, & Ş. Kardaş içinde, Uluslararası İlişkilere Giriş (s. 119-146). İstanbul: Küre Yayınları. Cohen, J. M. (1995). Ethnic Federalism in Ethiopia. Northeast African Studies, 157-188.
• Demirtaş, B. (2017). İnşacılık. A. Balcı, & Ş. Kardaş içinde, Uluslararası İlişkilere Giriş (s. 167-185). İstabul: Küre Yayınları.
• Donelly, J. (2005). Realism. J. D. vd. içinde, Theories of International Relations (s. 29-52). New York: Palgrave Macmillan.
• Ersoy, E. (2019). Realizm. R. Gözen içinde, Uluslararası İlişkiler Teorileri (s. 165-195). İstanbul: İletişim Yayınlar.
• Ethiopia. (tarih yok). Aralık 14, 2019 tarihinde Encyclopaedia Britannica: https://www.britannica.com/place/Ethiopia/ adresinden alındı
• Feyissa, D. (2008). Anywaa Identity Politics. B. Zewde içinde, Society, State, and Identity in African History (s. 123-144). Addis Ababa: Forum for Social Studies.
• Haile Selassie I. (tarih yok). Aralık 15, 2019 tarihinde South African History Online: https://www.sahistory.org.za/people/haile-selassie-i adresinden alındı
• Karakurt, O. (2021, Temmuz 14). Tigray Savaşından Sonra Etiyopya Diken Üstünde. Aralık 10, 2022 tarihinde TRT Haber: https://www.trthaber.com/haber/dunya/tigray-savasindan-sonra-etiyopya-diken-ustunde-595656.html adresinden alındı
• Küçük, M. (2019). Uluslararası İlişkilerde Sosyal İnşacılık. R. Gözen içinde, Uluslararası İlişkiler Teorileri (s. 361-412). İstabul: İletişim Yayınları.
• Küçük, Y. K. (2020, 11 23). Etiyopya'da iç savaş: Afrika'nın son imparatorluğu dağılma sürecine mi giriyor? Ocak 18, 2021 tarihinde https://www.indyturk.com: https://www.indyturk.com/node/275951/t%C3%BCrki%CC%87yeden-sesler/etiyopyada-i%C3%A7-sava%C5%9F-afrikan%C4%B1n-son-imparatorlu%C4%9Fu-da%C4%9F%C4%B1lma-s%C3%BCrecine-mi adresinden alındı
• Küçük, Y. K. (23, Kasım 2020). Etiyopya'da iç savaş: Afrika'nın son imparatorluğu dağılma sürecine mi giriyor? Kasım 12, 2021 tarihinde Independent Türkçe: https://www.indyturk.com/node/275951/t%C3%BCrki%CC%87yeden-sesler/etiyopyada-i%C3%A7-sava%C5%9F-afrikan%C4%B1n-son-imparatorlu%C4%9Fu-da%C4%9F%C4%B1lma-s%C3%BCrecine-mi adresinden alındı
• Machiavelli, N. (2012). Prens. (K. Atakay, Çev.) İstanbul: Can Yayınları.
• Markakis, J. (1989). Nationalitie sand the State in Ethiopia. Third World Quarterly, 118-130.
• The World Factbook. (2021, Kasım 22). Aralık 12, 2021 tarihinde CIA: https://www.cia.gov/the-world-factbook/countries/ethiopia/#people-and-society adresinden alındı
• TPLF reportedly 130 KM from Addis Ababa as PM Abiy Ahmed hands duties to deputy. (2021, Kasım 24). Egypt Today: https://www.egypttoday.com/Article/1/110232/TPLF-reportedly-130-KM-from-Addis-Ababa-as-PM-Abiy adresinden alındı
• Waal, A. D. (2020, Kasım 15). Tigray crisis viewpoint: Why Ethiopia is spiralling out of control. Aralık 12, 2021 tarihinde BBC News: https://www.bbc.com/news/world-africa-54932333 adresinden alındı
• Weber, A. (2018). Abiy Superstar - reformer or revolutionary? Hope for transformation in Ethiopia. SSOAR, 1-4. Ylönen, A. (2019). Is the Horn of Africa’s ‘Cold War’ over? Abiy Ahmed’s early reforms and the rapprochement between
• Ethiopia and Eritrea. African Security Review, 27(3-4), 245-252.