Nakşbendî Hâlidî Şeyhi Ahmed b. Süleyman el-Ervâdî’nin Râbıta ile ilgili “Hakku’s-sülûk ve’r-râbıta ve şemâili cemî’i silsile” Risalesi

Yıl 2019, Sayı: 5, 35 - 56, 15.12.2019

Nazim Çınar

Öz

Tarîkata giren sâlikin seyr u sülûk sürecinde
manevi gelişimini tamamlamak için intisap, halvet, zikir, sohbet, râbıta… gibi
bir takım riyazat eğitimlerinden geçmesi gerektiği bilinmektedir. Nakşbendiyye
tarîkatında özellikle de Nakşbendîliğin kollarından olan Hâlidîlik’te râbıta
önemli bir yer tutmaktadır. Hâlidîliği tesis eden Mevlânâ Hâlid el-Bağdâdî’nin
son halifesi Ahmed b. Süleyman el-Ervâdî, râbıta ile ilgili; “Hakku’s-sülûk
ve’r-râbıta ve şemâil-i cemî’i silsile” isminde bir risale yazmış ve bu
konu hakkında farklı birtakım değerlendirmelerde bulunmuştur. Ervâdî, Nakşbendî
meşâyihinin şemâilini başka yerlerde pek rastlamadığımız bir şekilde Cebrail
(as)’dan başlatmak suretiyle hocası Mevlânâ Hâlid’e kadar sırayla saymıştır.
Ağırlıklı olarak cismani özelliklerini zikretmiş, bazen manevi özelliklerine de
değinmiştir. 

Anahtar Kelimeler

Nakşbendîlik, Hâlidîlik, Ahmed b. Süleyman el-Ervâdî

Kaynakça

• Akpınar, Cemil. “İcâzet”. TDV İslâm Ansiklopedisi İstanbul: Türkiye Diyanet Vakfı Yayınları, 2000.Algar, Hamid.“Hâlidiyye”. TDV İslâm Ansiklopedisi İstanbul: Türkiye Diyanet Vakfı Yayınları, 1997.Arvâsî, Abdulhakim. Râbıta-i Şerife (Sadeleştiren, Necip Fazıl Kısakürek) İstanbul: Büyük Doğu Yayınları, 2016.Babanzâde Bağdatlı İsmail Paşa. Hediyyetü’l-arifin esmai’l-müellifin ve asarü’l-musannafin Beyrut: Dâru İhyai’t-Türasi’l-Arabiyye, ty.Çınar, Nazım. Ahmed b. Süleyman el-Ervâdî’nin Hayatı, Eserleri Ve Tasavvufî Görüşleri, Kayseri: Basılmamış Doktora Tezi, 2019.Dernîka, Muhammed Ahmed. et-Turuku’s-sûfiyye ve meşayihuhâ fî Trablus Trablus: Dâru’l- İnşâ, 1405/1984.-------, et-Tarikatü’n-Nakşbendiyye ve e’lâmüha Trablus: Elmüessesetü’l-Hadîsetü lil-Kitâb, 2009.Eraydın, Selçuk. Tasavvuf ve Tarîkatlar İstanbul: Marmara Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Vakfı Yayınları, 2011.Eren, Mehmet. "Ümmü Ma‘bed", TDV İslâm Ansiklopedisi, https://islamansiklopedisi.org.tr/ummu-mabed (29.05.2019). Ervâdî, Ahmed b. Süleyman. Âdâbu’z-zikr li’n-Nakşbendiyye, Süleymaniye Kütüphanesi, Hacı Mahmud Ef. nr. 3071.-------, İbtilâü’l-evliyâ ve tasarrufi’l-kibriya, Merkezü’l-Melik Faysal (Riyad),nr. 412/5-------, el-’İkdü’l-ferîd fî uluvvi’l-esânîd, Mahmud Es’ad Coşan Araştırma ve Eğitim Merkezi Kütüphanesi, Gümüşhânevî Evrakı, AZG/04/199; Süleymaniye Kütüphanesi, Bağdatlı Vehbi, nr. 731; Ezheriyye Kütüphanesi, nr. 43810 (653).-------, İcâzetnâme, Mahmud Es’ad Coşan Araştırma ve Eğitim Merkezi Kütüphanesi, Gümüşhânevî Evrakı, AZG/04/198.-------, Risâle fî-hakkı’s-sülûk ve’r-râbıta ve şemâil-i cemî’i silsile, Süleymaniye Kütüphanesi, Düğümlü Baba, nr. 292.Es’ad Sâhib, Muhammed. Bugyetü’l-vâcid fî mektûbâtı Hadreti Mevlânâ Hâlid, Dimaşk: Matbaatu’t-Terakkî, 1334.Cebecioğlu, Ethem. Tasavvuf Terimleri ve Deyimleri Sözlüğü İstanbul: Ağaç Kitabevi Yayınları, 2009. Gümüşhânevî, Ahmed Ziyâeddîn. Câmi’u’l-usûl fi’l-evliyâi ve envâ’ihim ve evsâfihim ve usûli kulli tarîkin ve muhimmâti’l-murîdi ve şurûti’ş-şeyhi ve kelimâti’s-sûfiyyeti ve ıstılâhihim ve envâ’i’t-tasavvuf Beyrut: Darü’l-Kütübi’l-İlmiyye, 2010.Gündüz, İrfan. Gümüşhânevî Ahmed Ziyâüddîn Hayatı- Eserleri-Tarîkat Anlayışı ve Hâlidiyye Tarîkatı İstanbul: Seçil Ofset, 2013.-------, “Tasavvufî Bir Terim Olarak Râbıta”. Tasavvuf: İlmî ve Akademik Araştırma Dergisi, Yıl 8, sayı 19, İstanbul 2007.Hânî, Muhammed b. Abdullah. el-Behcetü’s-seniyye fi âdâbi’t- tarîkati’l-aliyyeti’l- Hâlidiyyeti’n-Nakşbendiyye Kahire: el-Matbaatü’l-Meymeniyye, 1319.Hayderî, Cevâd Fakî Ali Mevlânâ Hâlid en-Nakşbendî ve menhecühü fi’t-tasavvuf Beyrut: Dârü’l-Kütübi’l-İlmiyye, 1438/2017.Hocazâde Ahmed Hilmi, “Mevlânâ Ahmed Ziyâeddîn el-Gümüşhânevî”. Cerîde-i Sûfiyye, İstanbul 4 Teşrin-i-evvel 1328/17 Ekim 1912.Kavak, Abdulcebbar. Mevlânâ Hâlid-i Nakşbendî ve Hâlidîlik İstanbul: Nizamiye Akademi Yayınları, 2016.Kehhâle, Ömer Rızâ. Mu’cemü’l-müellifin teracimu musannifi’l-kütübi’l-Arabiyye Beyrut: Mektebetü’l-Müsenâ, ty. Kettâni, Abdulhay. Fihrisü'l-fehâris ve'l-esbât ve mu'cemü'l-me'âcim ve'l-meşyehât Nşr. İhsan Abbas, Beyrut: Dârü’l- Garbi’l-İslamiyyi, 1402/1982.Kevserî, Muhammed Zâhid. İrgâmü’l-merîd fî şerhi’n-nazmi’l-atîd li-tevessüli’l-mürîd Kahire: el-Mektebetü’l- Ezheriyye, 2000.Kürd Ali, Muhammed Ferid b. Abdirrezzak b. Muhammed. Hıtatü’ş- Şam Beyrut: Mektebetü’n-Nûrî, 1983.Mustafa Fevzî b. Nu‘mân. Hediyyetü’l-Hâlidîn fî menâkıb-ı kutbi’l-ârifîn Mevlânâ Ahmed Ziyâeddîn b.Mustafa el-Gümüşhânevî İstanbul: y.y. 1318/1896.Pakalın, Mehmet Zeki. Osmanlı Tarih Deyimleri ve Terimleri Sözlüğü İstanbul: Millî Eğitim Bakanlığı Yayınları, 1971.Serkîs, Yûsuf b. İlyân b. Mûsâ. Mu’cemü’l-matbûâti’l-Arabiyye ve’l-muarrebe Mısır: Matbatü Serkîs, 1928.Şemseddin Sâmi. Kâmûs-ı Türkî İstanbul: Şifa Yayınevi, 2015.Trablusî, Fuad b. Fevzî. Nüzhetü’n-nâzırîn ve ka’bet’ül-aşikîn fi ensâbi ve ahvâli ve esânîdi evliyâ-i Trablusu’s-Sâlihîn Beyrut: Dârü’l-Beşâiri’l-İslâmiyye, 1427/2006.Türer, Osman. Ana Hatlarıyla Tasavvuf Tarihi İstanbul: Ataç Yayınları, 2015.Uludağ, Süleyman. “Halife”, TDV İslâm Ansiklopedisi İstanbul: Türkiye Diyanet Vakfı Yayınları, 1997.Yılmaz, Hasan Kâmil, Ana Hatlarıyla Tasavvuf ve Tarîkatlar İstanbul: Ensar Neşriyat, 2011.Ziriklî, Hayreddin el-A’lâm, Beyrut: Daru’l-ilmi lil-melâyîn 2002.