DOKTRİN VE UYGULAMA IŞIĞINDA CEZA MUHAKEMESİNDE HAKİMİN TARAFSIZLIĞI VE GÖREV YASAKLARI

Year 2018, Volume: 22 Issue: 4, 129 - 171, 02.04.2019

Faruk Turhan

Abstract

Çalışmada hâkimin
tarafsızlığı kavramı ve hâkimin tarafsızlığının Anayasa ve uluslararası insan
hakları sözleşmelerinde nasıl düzenlendiği üzerinde kısaca durulduktan sonra
Ceza Muhakemesi Kanunu md. 22 ve 23’te düzenlenmiş olan hâkimin görev
yasaklarının kapsamı doktrin ve uygulama ışığında detaylı olarak ele alınıp
tartışılmıştır. Benzer hükümlerin yer aldığı kaynak Alman Ceza Muhakemesi
Kanunundaki düzenlemeler ile Alman doktrin ve uygulaması da çalışmada göz
önünde bulundurulmuştur. Uygulamada sorun teşkil ettiği ve farklı görüşler
bulunduğu için md. 23 fık. 1’deki bir karar veya hükme katılan hâkimin, yüksek
görevli mahkemece bu hükme ilişkin olarak verilecek karar veya hükme
katılmasının yasaklandığı haller ile md. 23 fık. 3’teki önceki yargılamada
görev yapan hâkimin, yargılamanın yenilenmesi sürecinde görev yapmasını
yasaklayan düzenleme daha detaylı olarak incelenmiştir.

Hakkında
yasaklılık hallerinden birisi söz konusu olan hâkim kanun gereği hiçbir
muhakeme işlemi yapamaz. Yasaklılık nedenin hâkim tarafından bilinmesi gerekli
olmadı gibi muhakemeye katılanlar tarafından hâkimin reddinin istenmesi de
gerekmez. Görev yasaklarına uyulmamış olması kesin hukuka aykırılık nedeni olup,
hükmün temyiz ve istinaf kanun yolunda bozulmasını gerektirmektedir.

Keywords

Hâkimin tarafsızlığı, hâkimin görev yasakları, hâkimin çekinmesi, tarafsızlığı şüpheye düşüren sebepler, hâkimin reddi, görev yasağının bulunmasının sonuçları

IMPARTIALITY OF JUDGE AND MANDATORY REASONS FOR A JUDGE’S DISQUALIFICATION FROM A CASE IN THE CRIMINAL PROCEEDINGS IN THE LIGHT OF THE DOCTRINE AND THE CASE LAW

Abstract

In this paper, scope of the mandatory reasons for a
judge’s disqualification from a case, which are set forth under the articles 22
and 23 of the Turkish Code of Criminal Procedure, is examined in detail in the
light of the doctrine and the case law after we briefly outline the concept of
impartiality of judge and how it was regulated in the Constitution and
international human rights conventions. In this study, we also consider the articles
of the German Criminal Procedure Code and the German doctrine and jurisprudence
since the German Code includes similar provisions. We elaborate on the first
and the third paragraphs of article 23 because these provisions, on which there
are various opinions, cause problems in the practice.

The judge about whom there is a mandatory reason for her/his
disqualification from a case must not practice any judicial duty in that case.
In this regard, it is not necessary that the judge is aware of the reason for
the disqualification just as it is not needed that a motion for the disqualification
of the judge is forwarded. Ignoring a mandatory reason for a judge’s
disqualification from a case is considered as an absolute violation of the law and
requires the judgment to be set aside.

Keywords

Impartiality of judge, mandatory reasons for a judge’s disqualification from a case, self-disqualification of judge, grounds casting doubt on impartiality, judicial disqualification of judge, legal consequences of the mandatory reasons for a judge’s disqualification

References

• ALKAN, Ali, “2013-2014 Adli Yıl Açış Konuşması”, Yargıtay Dergisi, Ekim 2013, Cilt: 39, Sayı: 4.
• CENTEL, Nur/ZAFER, Hamide, Ceza Muhakemesi Hukuku, 15. Bası, İstanbul 2018
• CENTEL, Nur, “Hakimin Tarafsızlığı ve Güvenceleri”, nurcentel.com/makaleler/guncelhukuktarafsizlik.pdf (erişim tarihi: 29.10.2018)
• CENTEL, Nur Ceza Muhakemesi Hukukunda Hakimin Tarafsızlığı (Centel, Hakimin Tarafsızlığı) İstanbul 1996.
• ERGÜL, Ozan, “Anayasa Mahkemesi ve Hakim Tarafsızlığı”, Türkiye Barolar Birliği Dergisi, Sayı: 54, 2004, s. 244-257
• GIEGERICH, Thomas, Yargının Bağımsızlığı, Tarafsızlığı ve Yönetimi Hakkında Rapor, Ankara 2009 (http://www.abgm.adalet.gov.tr/avrupabirligi/turkyargisi/istisariziyaret/tr/%C4%B0stisariZiyaretRaporu-2008-tr.pdf)
• GRABENWARTER, Christop, “Yargılama Güvenceleri – Adil Yargılama Hakkı (İHAS md. 6)”, (Çev: Osman Can), in: Kayıhan İçerl/Yener Ünver, Adil Yargılanma Hakkı v Ceza Hukuku Ankara 2004.
• GÖKCEN, Ahmet/ BALCI, Murat/ ALŞAHİN, M. Emin/ÇAKIR, Kerem, Ceza Muhakemesi Hukuku I, 2. Bası, Ankara 2017.
• GÖLCÜKLÜ, Feyyaz / GÖZÜBÜYÜK, Şeref, Avrupa İnsan Hakları Sözleşmesi ve Uygulaması, 3. Bası, Ankara 2002.
• İNCEOĞLU, Sibel, Adil Yargılanma Hakkı ve Yargı Etiği, Ankara 2007.
• İNCEOĞLU, Sibel, İnsan Hakları Avrupa Mahkemesi Kararlarında Adil Yargılanma Hakkı, İstanbul 2002.
• KARAASLAN, Varol, “Hakimin Tarafsızlığı İlkesi ile Hakimin Davayı Aydınlatma Ödevi Arasındaki İlişki”, Süleyman Demirel Üniversitesi Hukuk Fakültesi Dergisi MİHBİR Özel Sayısı, Cilt 4, Sayı 2, Yıl:2014, s. 97-132.
• Kazancı İçtihat Bilgi Bankası (www:kazanci.com).
• KOCA, Mahmut/ÜZÜLMEZ, İlhan, Türk Ceza Hukuku Genel Hükümler, 10. Bası, Ankara 2017.
• MEYER-GOSSNER, Lutz, Strafprozessordnung mit GVG und Nebengesetzen, 56. Bası, Münih 2013.
• METİN, Yüksel, “Türkiye’de Yargı Bağımsızlığına İlişkin Kimi Sorunlar ve Çözüm Önerileri”, Anayasa Yargısı 27 (2010), s. 217-272.
• ÖDEN, Merih, “ Anayasa Yargısında Yargıcın Davaya veya İşe Bakamaması”, Ankara Üniversitesi Hukuk Fakültesi Dergisi, Ankara 1993, Cilt 43, S.1-4, s. 61-124.
• ÖNDER, Ayhan, “Ceza Muhakemeleri Usulü Kanunumuzun 22 inci Maddesine Göre Hakimin Davaya Bakamayacağı Haller”, İstanbul Üniversitesi Hukuk Fakültesi Mecmuası X, 2-4 (1967) s. 518- 568.
• ÖZBEK, Veli Özer/ DOĞAN, Koray/BACAKSIZ, Pınar/TEPE, İlker, Ceza Muhakemesi Hukuku, 11. Bası, Ankara 2018.
• ÖZGENÇ, İzzet, Türk Ceza Hukuku Genel Hükümler, 14. Bası, Ankara 2018.
• ÖZTÜRK, Bahri/TEZCAN, Durmuş/ERDEM, Mustafa Ruhan/SIRMA GEZER,Özge/SAYGILAR KIRIT, Yasemin F./ALAN AKCAN, Esra/ÖZAYDIN, Özdem/ERDEN
• TÜTÜNCÜ, Esfer/ ALTINOK VILLEMIN, Derya/ TOK, Mehmet Can, Nazari ve Uygulamalı Ceza Muhakemesi Hukuku, 12. Bası, Ankara 2018 (Atıf: ÖZTÜRK, Editör).
• ROXIN, Claus/SCHÜNEMANN, Bernd, Strafverfahrensrecht, 27. Bası, Münih 2012.
• SIOLEK, Wolfgang, in: Löwe-Rosenberg, StPO Die Strafprozeßordnung und das Gerichtsverfassungsgesetz, Großkommentar, 27. Bası 2016, Cilt 1, §§ 1-47.
• TEZCAN, Durmuş / ERDEM, Mustafa Ruhan/ SANCAKTAR, Oğuz, Avrupa İnsan Hakları Sözleşmesi Işığında Türkiye’nin İnsan Hakları Sorunu, Ankara 2002.
• TOPUZ, Gökçen / KONAN, Belkıs, “Türk Hukukunda Hâkimin Tarafsızlığı”, Ankara Üniversitesi Hukuk Fakültesi Dergisi, 66 (4) 2017, s. 763-794.
• ŞAHİN, Cumhur, Ceza Muhakemesi Hukuku – I -, 9. Bası, Ankara 2018.
• ŞAHİN, Cumhur, Ceza Muhakemesi Kanunu Gazi Şerhi, Ankara 2005.
• ŞAHİN, Cumhur/GÖKTÜRK, Neslihan, Ceza Muhakemesi Hukuku –II-, 7. Bası, Ankara 2018.
• UZUN, Cem Duran, “6771 Sayılı Kanunla Anayasada Yargıyla İlgili Yapılan Düzenlemeler”, Uyuşmazlık Mahkemesi Dergisi, Yıl 6, Sayı 11, Haziran 2018, s. 409-433.
• ÜNVER, Yener/ HAKERİ, Hakan, Ceza Muhakemesi Hukuku, 14. Bası, Ankara 2018.
• WESSLAU, Edda, in: Wolter (Hrsg.), Systematischer Kommentar zur Strafprozessordnung: SK-StPO, Cilt I: §§ 1-93 StPO, 5. Bası Münih 2016.
• YURTCAN, Erdener, Ceza Yargılaması Hukuku, 12. Bası, İstanbul 2007.
• YAŞAR, Osman/OTACI, Cengiz, Yeni İçtihatlarla Uygulamalı ve Yorumlu Ceza Muhakemesi Kanunu, Cilt I, 6. Bası, Ankara 2015.