İDARENİN SORUMLULUĞUNUN ORTAYA ÇIKIŞI VE TEMELİ

Year 2019, Volume: 23 Issue: 1, 159 - 189, 22.03.2019

Müzeyyen Eroğlu Durkal

https://doi.org/10.34246/ahbvuhfd.548483

Cited By: 4

Abstract

İdarenin sorumluluğu, idarenin işlem ve eylemleri ile kişilere verdiği zararın, idarece
tazmin edilmesidir. Söz konusu tazminat sorumluluğu, hizmet kusuru ve kusursuz sorumluluk
esaslarına dayanmaktadır. Tarihsel süreç içerisinde önemli bir yere sahip olan idarenin sorumluluğunun, devlet faaliyetlerinin her geçen gün gerek nitelik gerekse nicelik olarak artmasıyla
birlikte, önemi artarak devam etmektedir. Günümüzde idarenin sorumluluğu, bütün uygar ülkelerce kabul edilmektedir. Ancak idarenin, faaliyetleri nedeniyle ortaya çıkan zararları neden
tazmin etmesi gerektiğinin hukuki gerekçesi bir başka ifadeyle, bu sorumluluğun temeli konusunda hukukumuzda farklı görüşler ileri sürülmektedir. Çalışmanın amacı, idarenin sorumluluğunun mukayeseli hukuktaki ve iç hukukumuzdaki ortaya çıkış sürecini inceleyerek, söz konusu
sorumluluğun temeli konusunda sonuca varmaya çalışmaktır. Bu amaçla mukayeseli hukukta,
Kara Avrupası Hukuk Sisteminde yer alan başta Fransa olmak üzere Almanya ve İsviçre ele
alınmış, bu ülkelerde idarenin sorumluluğunun, hangi gerekçelerle ortaya çıktığına kısaca değinilmiş, ardından ülkemizdeki ortaya çıkış seyri incelenerek, bilimsel içtihatlar ve Danıştay
içtihatları irdelenmek suretiyle söz konusu sorumluluğun temeli konusunda bir kanaate ulaşmak hedeflenmiştir.

Keywords

İdarenin sorumluluğu, hizmet kusuru, kusursuz sorumluluk, hukuk devleti, sosyal devlet

References

• AKYILMAZ, Bahtiyar / SEZGİNER, Murat / KAYA, Cemil: Türk İdare Hukuku, Yenilenmiş 9. Baskı, Savaş Yayınevi, Ankara, 2018.
• AKYILMAZ, Bahtiyar: Kamu Görevlilerinin Üçüncü Şahıslara Vermiş Oldukları Zararlardan Doğan Mali Sorumluluk, Yayımlanmamış Doktora Tezi, Selçuk Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Konya, 1991.
• ATAY, E. Ethem: “İdarenin Sorumluluğu”, in Prof.Dr. Fikret Eren’e Armağan, Ankara, 2006, s. 1061- 1098.
• ATAY, E. Ender: “Avrupa Birliği Hukukunda İdarenin Sorumluluğunun Temel İlkeleri”, Sorumluluk ve Tazminat Hukuku Sempozyumu, Gazi Üniversitesi Hukuk Fakültesi, Ankara, 2009, s. 553- 569.
• ATAY, E. Ethem / ODABAŞI, Hasan / GÖKCAN, Hasan Tahsin: Teori ve Yargı Kararları Işığında İdarenin Sorumluluğu ve Tazminat Davaları, Seçkin Yayınevi, Ankara, 2003.
• ATAY, E. Ethem: “Fransa’da Adli Yargı İdari Yargı Ayrımı”, Kamu Hukuku Arşivi, Yıl: 1, Ekim 1998, s. 101- 146.
• ATAY, E. Ethem: İdare Hukuku, Turhan Kitabevi, Ankara, 2006.
• AZRAK, Ali Ülkü: “Alman İdare Hukukunda Devletin Amme Hukuku Faaliyetlerinden Doğan Mesuliyeti”, İstanbul Hukuk Fakültesi Mecmuası, C. XXVIII, Sa. 2, 1962, s. 367- 381.
• AZRAK, Ali Ülkü: “İdarenin Toplumsal Muhatara (Sosyal Risk) Kuramına Göre Kusursuz Sorumluluğu”, Sorumluluk Hukukunda Yeni Gelişmeler III Sempozyumu (Ankara, 12- 13 Mayıs 1979), İstanbul Hukuk Fakültesi, Yayın No: 622, 1980, s. 135- 145.
• BALTA, Tahsin Bekir: İdare Hukukuna Giriş, Ankara, 1970.
• BAŞGİL, Ali Fuat: “Devletin ve Diğer Amme Hükmi Şahıslarının Mesuliyeti Meselesi”, Adalet Dergisi, Ankara, 1940, s. 582- 613.
• BAŞPINAR, Recep: “Tam Yargı Davaları”, in Yüzyıl Boyunca Danıştay, 2. Bası, Ankara, 1986, s. 481- 511.
• ÇAĞLAYAN, Ramazan: Tarihsel, Teorik ve Pratik Yönleriyle İdarenin Kusursuz Sorumluluğu, Asil Yayın Dağıtım, 1. Baskı, Ankara, 2007.
• ÇELİKKOL, Hüseyin: İdarenin Objektif Sorumluluğu, Ankara, 1980.
• DE LEMOTHE, A.L. Dutheillet: “İdarenin Haksız Fiil Dolayısıyla Mesuliyeti Konusunda Fransız Kamu Hukukundaki Gelişmeler”, Çev.: S. Derbil, Ankara Üniversitesi Hukuk Fakültesi Dergisi, C. XVII, Sa. 1- 4, 1960, s. 121- 130.
• DELCROS, Xavier – DELCROS, Bertrand: Fransız Hukuk Sisteminde İdari Sorumluluk Rejimi, Fransa ve İngiltere’de İdarenin Sorumluluğu, Çev.: Turgut Candan, Danıştay Yayınları, No: 39, Ankara, 1984.
• DEMİRKOL, Selami / BEREKET BAŞ, Zuhal: Teori ve Pratikte İdari Yargıda Dava Açma ve Davaların Takip Usulü, 7. Baskı, Beta, İstanbul, 2007.
• DEVRİM, Semahattin: “İdare Hukukunda Sorumluluk İlkesinin Düşündürdükleri”, Adalet Dergisi, Yıl: 73, Sa. 4, Ankara, 1982, s. 679 vd.
• DUEZ, Paul: Mukavele Dışında Amme Kudretinin Mes’uliyeti, Çev. İbrahim SENİL, Ankara, 1950.
• DURAN, Lütfi: Türkiye İdaresinin Sorumluluğu, Ankara, 1974.
• EROĞLU, Hamza: İdare Hukuku: Genel Esaslar, İdari Teşkilat ve İdarenin Denetlenmesi, 5. Baskı, Ankara, 1985.
• ESİN, Yüksel: Danıştay’da Açılacak Tazminat Davaları, 2. Kitap: Esas, İdarenin Hukuki Sorumluluğu, Ankara, 1973.
• GİRİTLİ, İsmet / AKGÜNER, Tayfun: İdare Hukuku Dersleri (Giriş), İstanbul, 1985.
• GÖZLER, Kemal: İdare Hukuku, Cilt: 2, İkinci Bası, Ekin Yayınevi, Bursa, 2009.
• GÖZÜBÜYÜK, A. Şeref / TAN, Turgut: İdare Hukuku, C: 1 Genel Esaslar, 2. Baskı, Turhan Kitabevi, Ankara, 2001.
• GÖZÜBÜYÜK, A. Şeref / TAN, Turgut: İdare Hukuku, C:2, İdari Yargılama Hukuku, Güncelleştirilmiş 7. Bası, Turhan Kitabevi, Ankara, 2014.
• GÖZÜBÜYÜK, A. Şeref: Yönetim Hukuku, Güncelleştirilmiş 26. Bası, Turhan Kitabevi, Ankara, 2008.
• GÜRSOY, Kemal Tahir: “İdarenin Sorumluluğuna İlişkin İlkelerde Son Gelişmeler ve İsviçre Hakkında İdarenin Hukuki Sorumluluğunun Ana Hatları”, Sorumluluk Hakkında Yeni Gelişmeler III. Sempozyumu (12- 13 Mayıs 1979), İstanbul Hukuk Fakültesi, Yayın No: 622, Ankara, 1980.
• HARLOW, Carol Rhian: Administrative Liability: A Comparative Study Of French and English Law, Doktora Tezi, London School of Economics and Political Science, 1979 (http://etheses.lse.ac.uk/70/1/Harlow_Administrative_liability.pdf, erişim: 09.09.2018).
• HARLOW, Carol: “Fault Liability in French and English Public Law”, Modern Law Review, C. 39, Sa. 5, 1976, s. 516- 541 (https://heinonline.org/HOL/Page?handle=hein.journals/modlr39&collection=journals&id=540&startid=&endid=565, erişim: 12.09.2018).
• HAUGHEY, E J.: “The Liability of Administrative Authorities” (http://www.nzlii.org/nz/journals/NZLRFOP/1975/9.pdf, erişim: 01.10.2018).
• HINK Heinz R.: “Governmental Liability for Risk under French and German Law”, Rutgers Law Review, C. 19, Sa. 3, 1965, s. 472- 488 (https://heinonline.org/HOL/Page?handle=hein.journals/rutlr19&collection=journals&id=478&startid=&endid=494#, erişim: 13.09.2018).
• HUBER, Ernst Rudolf / ANSAY Tuğrul: “Modern Endüstri Toplumunda Hukuk Devleti Ve Sosyal Devlet”, Ankara Üniversitesi Hukuk Fakültesi Dergisi, C. 27, Sa. 3, 1970, s. 27- 51.
• İMRE, Zahit: “Doktrinde ve Türk Hukukunda Kusursuz Mesuliyet Halleri”, İstanbul Üniversitesi Hukuk Fakültesi Mecmuası, C. 13, Sa. 4, s. 1475- 1536.
• İNALCIK, Halil: Osmanlı’da Devlet Hukuk Adalet, İstanbul, 2000.
• KARAHANOĞULLARI, Onur: Türkiye’de İdari Yargı Tarihi, Ankara, 2005.
• OKAY, N. Suphi: Danıştay Karar ve İçtihatları, Ankara, 1946.
• OZANSOY, Cüneyt: Tarihsel ve Kuramsal Açıdan İdarenin Kusurdan Doğan Sorumluluğu, Yayınlanmamış Doktora Tezi, Ankara Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, 1989.
• ÖZDEMİR, Necdet: Hizmet Kusuru Teorisi ve İdarenin Sorumluluğu, Ankara, 1963.
• SARICA, Ragıp: “Fransa'da Ajan Ve Memurların Şahsi Kusurlarından Devletin, İdarenin Mali Mes'uliyeti Mes'elesi”, İstanbul Üniversitesi Hukuk Fakültesi Mecmuası, C. 15, Sa. 2- 3, 1949, s. 546- 568.
• SARICA, Ragıp: “Hizmet Kusuru ve Karakterleri”, İstanbul Üniversitesi Hukuk Fakültesi Mecmuası, C. 15, Sa. 4, 1949, s. 858- 895.
• TANDOĞAN, Haluk: Kusura Dayanmayan Sözleşme Dışı Sorumluluk Hukuku, Ankara, 1981.
• TANÖR, Bülent / YÜZBAŞIOĞLU, Necmi: Türk Anayasa Hukuku, 16. Baskı, Beta, İstanbul, 2016.
• TROTABAS, Louis: “Liability in Damages under French Administrative Law”, Journal of Comparative Legislation and International Law, C. 12, 1930, s. 44- 57 (https://heinonline.org/HOL/Page?collection=journals&handle=hein.journals/jclilcs12&id=74&men_tab=srchresults, erişim: 10.09.2018).
• YAMAN, Murat: “Askeri Yüksek İdare Mahkemesi Kararları Işığında İdare Hukukunda Sorumluluk, Hizmet Kusuru ve Kusursuz Sorumluluk Kavramları”, Askeri Yüksek idare Mahkemesi Dergisi, Sa. 18, Ankara, 2003, s. 71- 101.
• YILMAZ, Ejder: Hukuk Sözlüğü, Seçkin Kitabevi, 1986.
• Kanunum Mevzuat ve İçtihat Veri Tabanı.
• Kazancı İçtihat Bilgi Bankası.