İnsan Hakları Hukukunun İçti̇hadî Kaynakları

Year 2016, Volume: 20 Issue: 4, 137 - 170, 01.10.2016

Ayşe Özkan Duvan

Abstract

Bu çalışmanın amacı, ulusal ya da uluslararası hukuk kaynaklarının mahkeme kararlarındaki yerini değil, mahkeme kararlarının insan hakları hukuku uygulamasına katkısını değerlendirmektir. Konuya ilişkin literatürde bugüne kadar yer bulmuş çalışmalar çoğunlukla ilgili mevzuatın mahkeme kararlarına etkisini konu etmiştir. Bu çalışmadaki amacımız ise konuyu tersten ele alarak içtihatların insan hakları uygulamasına etkisini saptamak, bu etkiyi maksimize etmenin getirilerini ortaya koymaktır. Özellikle Türk hukuk uygulamasında insan haklarına yönelik mevzuatın devamlı olarak değiştirildiği, her geçen gün anayasa ve yasa düzeyinde çok sayıda değişiklik gerçekleştirildiği halde, insan hakları uygulamasına ilişkin standartlar, mevzuat değişikliğinden kaynaklanan beklentiyi karşılayamamaktadır. Bu durumda üzerinde çalışılması gereken husus, insan hakları mevzuatının uygulayıcısı olan mahkemelerin içtihatlarının geliştirilmesi konusudur. İkinci bölümde tarihsel süreçte insan hakları hukukunun gelişimine içtihatlarıyla katkıda bulunmuş mahkemelerin deneyimlerinden faydalanmak ve üçüncü ile dördüncü bölümlerde Türk yargısındaki ve uluslararası mahkemelerin içtihatları arasındaki güncel etkileşimi değerlendirmek suretiyle, içtihat hukukunun insan haklarının gelişimine yönelik katkılarını somutlaştırabildiğimizi değerlendirmekteyiz

Keywords

İnsan hakları, içtihat hukuku, anayasa yargısı, hukuk yaratma, içtihadî kaynaklar

CASE LAW AS A SOURCE OF THE HUMAN RIGHTS LAW

Abstract

The subject of this article is not about the effects of national or international human rights law sources to the case law, but on the contrary, to evaluate the contribution of the court’s decisions to legislation. At the most of the legal publications related to human rights law, there is evaluation about the effects of legislative regulations to the legal practice. Our expectation from this work is by addressing the issues of case law to determine the effect of adverse human rights practices, the effect is to reveal the factors to maximize returns. In particular, Turkish law enforcement of legislations on human rights, which we change permanently at statutory or constitutional level even after the changes in legislation, standards on human rights practice, do not meet expectations arisen from legislative changes. At the second part we have tried to benefi t from the historical judicial experiences of the courts which have contributed to the human rights case law. It must be underlined that development of the case law, which at the same time is a matter of enforcement of human rights legislations, is an important trigger mechanism in the development of human rights law. At the third and fourth part of the article we benefi ted from the Turkish and international examples to explain the power of the case law on the development in human rights

Keywords

human rights, case law, constitutional jurisprudence, law sources, creating law

References

• Acer, Yücel - Kaya, İbrahim, Uluslararası Hukuk: Temel Ders Kitabı, Seçkin Yayınları, Ankara, Ekim 2015.
• Aliefendioğlu, Yılmaz, Anayasa Yargısı ve Türk Anayasa Mahkemesi, Yetkin Yayınları, Ankara 1996.
• Arsava, A. Füsun, “Temel Hakların Alman Anayasa Hukuku Örneğinde, AİHK ve AB İlişkisi Çerçevesinde Yorumu”, Uluslararası Hukuk ve Politika, Cilt 7, Sayı 27.
• Arsava, A. Füsun, “ATAD’ın Hukuk Yaratma Yetkisi”, Ankara Üniversitesi Siyasal Bilgiler Fakültesi Dergisi, Cilt 3, Sayı 54, ss. 13-28.
• Beaney, William M., American Constitutional Law: Introductory Essays and Selected Cases, Prentice-Hall İnc., New Jersey, 1964.
• Bilgin, Hüseyin, Avrupa İnsan Hakları Mahkemesi Kararlarının Türk İdari Yargısına Yansımaları, Adalet Yayınevi, Ankara 2014.
• Bilgen, Pertev, İdare Hukuku Dersleri: İdare Hukukuna Giriş, Filiz Kitabevi, İstanbul 1999.
• Chinkin, Christine, “Sources”, Daniel Moeckly-Sangeeta Shah-Sandesh Sivakumaran (Der.), International Human Rights Law, Oxford University Press, 2010.
• Costelloe, Daniel - Fitzmaurice, Malgosia, «Lawmaking by Treaty: Conclusion of Treaties and Evolution of Treaty Regimes in Practice «, Cathrine Brölmann - Yannick Radi (Der.), Theory and Practice of International Lawmaking, Elgar Publishing, Cheltenham UK- Northampton MA USA, 2016, ss. 111-131.
• Croquet, Nicolas A. J. “The International Criminal Court and the Tratment of Defence Rights: A Mirror of the European Court of Human Rights’ Jurisprudence”, Human Rights Law Review, Cilt 11, Sayı 1, 2011.
• Çağlar, Bakır, “Anayasa Yargısı ve Normatif Devreler Karşılaştırmalı Analizi”, Anayasa Yargısı Dergisi, Cilt 6, 1989.
• Çağlar, Bakır “Anayasa Yargısında Yorum Problemi: Karşılaştırmalı Analizin Katkıları”, İstanbul Üniversitesi İdare Hukuku ve İlimleri Dergisi, Cilt 5, Sayı 1-3, 1984.
• Doğan, İlyas, İnsan Hakları Hukuku, Astana Yayınları, Ankara, Eylül
• Doğan, İlyas, Alman ve Türk Anayasa Yargısında Yürürlüğü Durdurma, Cemre Yayınevi, Diyarbakır 2000.
• Ergül, Ergin, Anayasa Mahkemesine Bireysel Başvuru: Anayasa Mahkemesi ve Avrupa İnsan Hakları Mahkemesi Kararları Işığında Bireysel Başvuru Yolunun Anatomisi, Temmuz 2015.
• Eroğul, Cem, Çağdaş Devlet Düzenleri: İngiltere, Amerika, Fransa, Almanya, Seçkin Yayıncılık, Ağustos 2014.
• Fendoğlu, Tahsin, Uluslararası İnsan Hakları Belgelerinin Uygulanmasında “Bağımsız Ölçü Norm” veya “Destek Ölçü Norm” Sorunu, Anayasa Yargısı Dergisi, Cilt 17.
• Gedik, Fırat - Koç, Emel, “Hüküm Kurma ve İçtihat”, Ankara Barosu Dergisi, Cilt 67, Sayı 2, Bahar 2009.
• Gören, Zafer, “Türk-Alman Hukukunda Kişiliğin Korunması”, Anayasa Yargısı Dergisi, Sayı 73, Cilt 9, 1992.
• Gören, Zafer, “Siyasal Güç Faktörü Olarak Anayasa Mahkemesi”, İstanbul Ticaret Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, Cilt 6, Sayı 14, Güz 2008.
• Gören, Zafer, Anayasa Hukuku, Yetkin Hukuk Yayınları, Mayıs 2011.
• Gören, Zafer, “Türk ve Alman Anayasa Hukukunda Anayasa Yargısının Sınırları ve Yürürlüğü Durdurma Kararları”, Anayasa Yargısı Dergisi, Cilt 12, 1995.
• Gören, Zafer, Temel Hak Genel Teorisi, Dokuz Eylül Üniversitesi Yayınları, İzmir 2000.
• Gören, Zafer, “Avrupa Birliği Temel Haklar Şartı’nın Ana İlkesi: Dokunulmaz İnsan Onuru”, İstanbul Ticaret Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, Cilt 6, Sayı 12, Güz 2007/2.
• Göze, Ayferi, Siyasal Düşünceler ve Yönetimler, Beta Yayınları, İstanbul 2013.
• Gözler, Kemal, Genel Hukuk Bilgisi, Ekin Basım Yayın Dağıtım, Bursa 2008.
• Gözübüyük, Şeref, Hukuka Giriş ve Hukukun Temel Kavramları, Turhan Kitabevi, Ankara 2013.
• Hakyemez, Yusuf Şevki, Hukuk ve Siyaset Ekseninde Anayasa Mahkemesinin Yargısal Aktivizmi ve İnsan Hakları Yaklaşımı, Yetkin Yayınları, Ankara 2009.
• Hekimoğlu, Mehmet Merdan, Alman Hukuku Işığında Türk Anayasa Yargısının Hukuki Boyutları, Detay Yayıncılık, Ankara 2004.
• Helmholz, R. H., “Continental Law and Common Law: Historical Strangers or Companions”, Duke Law Journal, Cilt 39, Sayı 6, Aralık 1990.
• Kaboğlu, İbrahim, Özgürlükler Hukuku: İnsan Haklarının Hukuksal Yapısı, Afa Yayıncılık, İstanbul 1998.
• Kaboğlu, İbrahim Ö., Anayasa Yargısı: Avrupa Modeli ve Türkiye, İmge Kitabevi, Ankara 2000.
• Kanadoğlu, Korkut, Anayasa Mahkemesi’ne Bireysel Başvuru, XII. Levha, İstanbul 2015.
• Keskin, Funda, Avrupa Birliği ve İnsan Hakları, Siyasal Kitabevi, Ankara, Ocak 2013.
• Lawrence, Baum, “The Supreme Court in American Politics”, Annual Review of Political Science, Cilt 6, Haziran 2003.
• Mason, Alpheus Thomas - Stephenson, Donald Grier, American Constitutional Law: Introductory Essays and Selected Cases, Prentice Hall, New Jersey, 1990.
• McRudden, Christopher, “Common Law on Human Rights: Transnational Judicial Conversation on Constitutional Rights”, Oxford Journal of Legal Studies, Cilt 20, Sayı 4, Kış 2000.
• Mellinghof, Rudolf, “Federal Almanya Cumhuriyeti’nde Anayasa Şikayeti”, Anayasa Yargısı Dergisi, Sayı 26, 2009.
• Metin, Yüksel, “Türkiye’de Yargı Bağımsızlığına İlişkin Kimi Sorunlar ve Çözüm Önerileri”, Anayasa Yargısı Dergisi, Cilt 27, 2010.
• Öğütçü, Muhlis, “Doğal Hukuk ve Pozitif Hukuk Işığında İnsan Hakları Alanındaki Bazı Kavramlar”, Prof. Dr. İrfan Baştuğ Anısına Armağan, Dokuz Eylül Üniversitesi Hukuk Fakültesi Dergisi, Cilt 7, Özel Sayı 2005, ss. 555- 615.
• Özbudun, Ergun, Türk Anayasa Hukuku, Yetkin Yayınları, Ankara
• Quaranta, Alfonso, “İtalyan Anayasası’nda Temel Hakların Korunması”, Anayasa Yargısı Dergisi, Cilt 29, 2012.
• Ramos, Rui Manuel Moura, “21. Yüzyılda Hak ve Özgürlükler Hareketleri ve Anayasa Mahkemelerinin Rolü”, Anayasa Yargısı Dergisi, Cilt 29, 2012.
• Rehman, Javaid, International Human Rights Law: A Practical Approach, Longman, England 2003.
• Schulze, Hagen, Avrupa’da Ulus ve Devlet, Çev. Timuçin Binder, Literatür Yayıncılık, İstanbul 2005.
• Stone, Alec, The Birth of Judicial Politics in France: The Constitutional Council in Comparative Perspective, Oxford University Press, New York-Oxford 1992.
• Şahbaz, İbrahim, “Avrupa İnsan Hakları Mahkemesi’nin Türk Yargı Sistemindeki Yeri”, Türkiye Barolar Birliği Dergisi, Sayı 54, 2004.
• Tunç, Hasan, Karşılaştırmalı Anayasa Yargısı (Denetimin Kapsamı ve Organları), Yetkin Yayınları, Ankara 1997.
• Ünal, Şeref, “İnsan Haklarının Tarihi, Felsefi ve Hukuki Temelleri”, Ankara Barosu Dergisi, Sayı 1, 1994.
• Visser, Maartje de, Constitıtional Review in Europe: A Comperative Analyses, A&C Black, July 2014.
• Warren, Charles, “New Light on the History of the Federal Judiciary Act of 1789”, Harvard Law Review, Cilt 37, Sayı 1, Kasım 1923.
• Yazıcı, Serap, «Ulus Devletten Ulusüstü Devlete Geçişte Hukuk Devleti», Ankara Üniversitesi Hukuk Fakültesi Dergisi, Cilt 54, Sayı 4, Ankara 2005.
• Zoller, Elisabeth, “The United States Supreme Court and the Freedom of Expression”, Indiana Law Journal, Cilt 84, Sayı 885, 2009.