Anayasa Mahkemesinin İnsan Hakları Zemini

Year 2014, Volume: 18 Issue: 3, 573 - 606, 01.07.2014

Emir Kaya

Abstract

2010 Anayasa değişikliği ile hukuk sistemimize kazandırılan ve 2012 yılında hayata geçirilen bireysel başvuru uygulaması ile Anayasa Mahkemesine “özgürlükleri koruma ve geliştirme misyonu” yüklenmiştir. Mahkemenin bu misyonu yerine getirmedeki başarısı, kararlarının çok yönlü ve çok katmanlı olarak değerlendirilmesiyle anlaşılabilir. Uygulamanın henüz yeni olması nedeniyle, bu alanda karar analizlerinden de önce beliren ihtiyaç, şu sorunun cevaplanmasıdır: Anayasa Mahkemesinin insan haklarının hakkını verme potansiyeli nedir?Anayasa Mahkemesi, tarihi, sosyal, kültürel, kişisel, kurumsal, politik, psikolojik ve benzeri bileşenlerden bağımsız çalışan bir kurum değildir. Mahkemenin yargısal tutumu ve performansı bu gibi bileşenlere bağlı olarak oluşmaktadır. Mahkemenin sayısız etkenin varlığı karşısında ne kadar aktif ve katılımcı yahut pasif ve edilgen olacağı konusunda öngörülerde bulunmak için henüz erken olmakla birlikte, Mahkemenin çalışma sahasına nüfuz eden hususların irdelenmesinin bu doğrultuda yol gösterici olacağı tartışmasızdır.Bu makale, Anayasa Mahkemesinin insan hakları zeminine dair bir etüt çalışmasıdır. Çalışmanın amacı, genelde Türkiye’deki hukuk olgularını, potansiyel olarak ise Anayasa Mahkemesinin muhakemesini şekillendiren unsurları tespit etmek, bunlardan insan hakları boyutunda daraltıcı ve yavaşlatıcı etki yapabilecek olanlara işaret ederek önlemler alınmasına katkı sunmaktır

Keywords

Anayasa Mahkemesi, Anayasa hukuku ve yargısı, insan hakları, hukuk kültürü, yargısal tutum

THE HUMAN RIGHTS BACKGROUND OF THE CONSTITUTIONAL COURT OF TURKEY

Abstract

In 2012, the Constitutional Court of Turkey began receiving individual applications pertaining to claims of human rights violations, in accordance with the 2010 constitutional amendments that had assigned her “the mission of protecting and advancing liberties”. Even though the best tool for assessing the Court’s performance in this area is her decisions, it is still too early to undertake such a task, owing to the limited number of judgments given. At this stage, it is a rather sensible starting point, however, to inquire about the Court’s potential to do justice to human rights, by means of a general background analysis. The Court’s background comprises historical, social, cultural, individual, institutional, political, psychological and other variables that shape her judicial behavior and performance. This article is an attempt to examine the Court in such respects in her embryonic phase of directly tackling human rights issues. The goal of the article is to reveal some of the obstacles to human rights in Turkey that might also hinder the Court’s contributions to law and society.

Keywords

Constitutional Court of Turkey, constitutional law and jurisdiction, human rights, legal culture, judicial behavior

References

• 9/7/1961 tarih ve 334 sayılı Türkiye Cumhuriyeti Anayasası
• 18/10/1982 tarih ve 2709 sayılı Türkiye Cumhuriyeti Anayasası
• 23/4/2003 tarih ve 43 sayılı Birleşmiş Milletler İnsan Hakları Komisyonu Bangalor Yargı Etiği İlkeleri
• Arslan, Zühtü (2009), Başörtüsü, AK Parti ve Laiklik: Anayasa Mahkemesinden İki Karar Bir Gerekçe (Ankara: SETA).
• Arslan, Zühtü (2005), “Türkiye’de Anayasacılık Hareketleri ve Liberalizm” Modern Türkiye’de Siyasi Düşünce (Cilt 7) (İstanbul: İletişim Yayınları): 272-306.
• Arslan, Zühtü (1999), “Taking rights less seriously: postmodernism and human rights”, Res Publica, 5(2): 195-215.
• Belge, Ceren (2006), “Friends of the Court: the republican alliance and selective activism of the Constitutional Court of Turkey”, Law and Society Review, 40(3): 653-692.
• Boucher, David (2009), The limits of ethics in international relations: natural law, natural rights, and human rights in transition (Oxford: Oxford University Press).
• Burke, Thomas F (2004), Lawyers, lawsuits, and legal rights: the battle over litigation in American society (Berkeley: University of California Press).
• Dunne, Tim ve Nicholas J Wheeler (1999), Human rights in global politics (Cambridge: Cambridge University Press).
• Evans, Tony (2005), The politics of human rights: a global perspective (London: Pluto Press).
• Fraser, Julie, Spyridōn I Phlogaitēs ve Tom Zwart (2013), The European Court of Human Rights and its discontents: turning criticism into strength (Cheltenham: Edward Elgar Publishing).
• Hakyemez, Yusuf Şevki (2009), Hukuk ve siyaset ekseninde Anayasa Mahkemesinin yargısal aktivizmi ve hakları anlayış ı: Tü rk Anayasa Mahkemesinin iş levi, insan hakları anlayış ı ve oluş umu ü zerine bir inceleme (Ankara: Yetkin).
• Harris, David, Michael O’Boyle, Ed Bates ve Carla Buckley (2013), Avrupa İnsan Hakları Sözleşmesi Hukuku (Ankara: Avrupa Konseyi) (Çev. Mehveş Bingöllü Kılcı ve Ulaş Karan).
• Ibhawoh, Bonny (2007), Imperialism and human rights: colonial discourses of rights and liberties in African history (Albany: State University of New York Press).
• Kaya, Emir (2013), “Hakkı”, HUKAB Dergi, 6: 29.
• Lewis, Bernard (1961), The emergence of modern Turkey (London: Oxford University Press).
• Kouyoumdjian, Haig ve Rod Plotnik (2011), Introduction to psychology (Belmont: Wadsworth).
• Nietzsche, Friedrich W (1995), Thus spoke Zarathustra: a book for all and none (New York: Modern Library) (Çev. Walter Arnold Kaufmann).
• Raz, Joseph (1979), “The rule of law and its virtue”, Raz, Joseph (Der.) The authority of law: essays on law and morality (Oxford: Oxford University Press): 210-232.
• Sancar, Mithat ve Eylem Ümit Atılgan (2009), Adalet Biraz Es Geçiliyor: Demokratikleşme Sürecinde Hâkimler ve Savcılar (İstanbul: TESEV).
• Sancar, Mithat (2000), “Devlet aklı” kıskacında hukuk devleti (İstanbul: İletişim).
• Scheffl er, Israel (1982), Science and subjectivity (Indianapolis: Hackett Publishing Company).
• Scheuerman, William (1999), E Carl Schmitt: the end of law (Oxford: Rowman & Littlefield).
• Özbudun, Ergun (2006), “Political origins of the Turkish Constitutional Court and the problem of democratic legitimacy”, European Public Law, 12(2): 213-223.
• Ünsal, Artun (1980), Siyaset ve Anayasa Mahkemesi (Ankara: AÜSBF Yayınları)